uppbygging og rekstur flugvalla og þjónusta við flugumferð.
Virðulegi forseti. Ég mæli fyrir hönd meiri hluta umhverfis- og samgöngunefndar fyrir nefndaráliti með breytingartillögu um frumvarp til laga um uppbyggingu og rekstur flugvalla og þjónustu við flugumferð.
Með frumvarpinu er lagt til að sett verði heildstæð lög um rekstur og uppbyggingu flugvalla og um rekstrarstjórnun flugumferðar og flugleiðsöguþjónustu auk þess sem lagt er til að varaflugvallargjaldi verði komið á að nýju.
Nefndin fjallaði um málið, fékk á sinn fund gesti og bárust umsagnir og minnisblöð. Greint er frá því í nefndarálitinu sem liggur frammi.
Í kjölfar umfjöllunar nefndarinnar um málið vill meiri hlutinn árétta sérstaklega nokkur atriði. Nefndin fjallaði um uppbyggingu innanlandsflugvalla en í greinargerð með frumvarpinu kemur fram að því sé ætlað að bregðast við og tryggja fjármögnun uppbyggingar innviða á innanlandsflugvöllum. Markmiðið sé að flugvellirnir geti sinnt hlutverki sínu sem mikilvægar gáttir inn í landið og sem varaflugvellir fyrir Keflavíkurflugvöll með fullnægjandi hætti. Ljóst er að fjárfestingarþörf í innanlandsflugvöllum er gríðarleg en í minnisblaði frá Isavia Innanlandsflugvöllum ehf. kemur fram að áætlaður heildarkostnaður vegna óumflýjanlegra og uppsafnaðra viðhaldsframkvæmda sé áætlaður um 16 milljarðar kr. Í umsögnum sem nefndinni bárust var almennt tekið undir mikilvægi þess að fullnægjandi varaflugvellir væru til staðar á Íslandi með vísan til flugöryggis. Gerðar voru athugasemdir við það að í greinargerð með frumvarpinu væru einungis nefndir varaflugvellir á Egilsstöðum og á Akureyri en hvergi vikið að Reykjavíkurflugvelli. Meðal annars var bent á að Reykjavíkurflugvöllur væri mikilvægur varaflugvöllur fyrir Keflavíkurflugvöll og sá varaflugvöllur sem hefði pláss fyrir fleiri flugvélar en flugvellirnir á Akureyri og Egilsstöðum samanlagt. Í minnisblaði innviðaráðuneytis kemur fram að ástæða þess að í greinargerð séu einungis nefndir flugvellirnir á Akureyri og Egilsstöðum sé sú að í flugstefnu Íslands hafi sérstaklega verið ítrekuð nauðsyn uppbyggingar á þeim flugvöllum til að tryggja notkun þeirra sem varaflugvalla fyrir Keflavíkurflugvöll. Meiri hlutinn tekur undir þessar ábendingar og telur að Reykjavíkurflugvöllur sé afar mikilvægur hlekkur í flugvallakerfi landsins, m.a. sem varaflugvöllur fyrir Keflavíkurflugvöll. Leggur meiri hlutinn áherslu á að tryggt verði nauðsynlegt viðhald og uppbygging á Reykjavíkurflugvelli og vísar til samkomulags ríkis og Reykjavíkurborgar sem gert var í nóvember 2019 um að starfsemi flugvallarins yrði tryggð þangað til annað flugvallarstæði yrði tilbúið.
Þessu til viðbótar vísar meiri hlutinn til áðurnefnds minnisblaðs Isavia Innanlandsflugvalla ehf. þar sem fram kemur að gera megi ráð fyrir því að undirbúningur frá ákvörðunartöku til opnunar nýs flugvallar taki að lágmarki 25–30 ár.
Að mati meiri hlutans geta framkvæmdir á innanlandsflugvöllum ekki beðið lengur og brýnt að ráðist verði í viðhald og uppbyggingu af krafti næstu ár. Öruggt net flugvalla innan lands er gríðarmikilvægt samgöngumál, byggðamál og ekki síst öryggismál, m.a. með hliðsjón af heilbrigðisþjónustu og neyðarviðbragði. Þá bendir meiri hlutinn á að aðgengi að varaflugvöllum hér á landi er einnig mikilvægt umhverfismál enda ljóst að flugvélar þurfa að bera mun meira eldsneyti með tilheyrandi losun og tilkostnaði fyrir flugfélögin ef gera þarf ráð fyrir t.d. Glasgow sem varaflugvelli fyrir Keflavíkurflugvöll í stað flugvallar hér á landi.
Þá fjallaði nefndin um varaflugvallargjaldið sem lagt er til að tekið verði upp að nýju til að standa straum af uppbyggingu varaflugvalla. Isavia fær það verkefni að annast innheimtu gjaldsins sem mun renna í ríkissjóð. Kveðið er á um fjárhæð gjaldsins í 10. gr. frumvarpsins en þar kemur fram að Isavia skuli, við afgreiðslu loftfars sem flytur farþega í atvinnuskyni í flugi til eða frá Íslandi eða innan lands, innheimta af hverjum fluglegg af flugrekanda eða umráðanda loftfars 200 kr. fyrir hvern farþega yfir 2 ára aldri. Gjald vegna millilandafarþega skal aðeins innheimta vegna flugs þeirra frá landinu.
Við umfjöllun nefndarinnar kom fram það sjónarmið að óljóst væri hvort um væri að ræða skattlagningu eða þjónustugjald og var vísað til heitisins „varaflugvallargjald“. Með því væri látið að því liggja að einhver þjónusta kæmi fyrir greiðslu gjaldsins. Að mati meiri hlutans er ljóst að frumvarpið hefur að geyma skattlagningarheimild og telur meiri hlutinn greinargerð með frumvarpinu skýra að því leyti. Í umsögn Isavia má einnig sjá að félagið skilur frumvarpið svo. Um er að ræða fastákveðna fjárhæð, 200 kr., sem ákveðin verður í lögum um aukatekjur ríkissjóðs, sbr. 10. gr. frumvarpsins. Þjónustugjöld á hinn bóginn þurfa að byggjast á kostnaðarútreikningi við veitingu þjónustunnar. Líkt og fram kemur í minnisblaði innviðaráðuneytis er alþekkt í íslenskri löggjöf að ræða um gjald en ekki skatt þegar um skattlagningarheimildir er að tefla, sbr. lög um aukatekjur ríkissjóðs, nr. 88/1991. Er í þeim lögum undantekningarlaust vísað til ýmissa gjalda í þeim skattlagningarheimildum sem þar er að finna. Að lokum bendir meiri hlutinn á að um er að ræða sama heiti og var notað þegar þessi skattur var innheimtur vegna farþega til ársins 2011. Þá kom fram sú gagnrýni að sambærilega skattlagningu væri ekki að finna í öðrum löndum í Evrópu. Það er ekki rétt og vísar meiri hlutinn til þess sem fram kemur í minnisblaði ráðuneytisins þar sem segir að skattlagning flugmiða sé alþekkt í Evrópu. Gjarnan sé talað um miðaskatt í því samhengi en í öðrum tilvikum sé lagður á umhverfisskattur. Sjá megi af yfirliti um skattlagningu á flugrekstur í Evrópu að Ísland sé eitt fárra ríkja sem ekki leggi neinn skatt á flugmiða. Vegna athugasemdar um að farþegar muni greiða varaflugvallargjald og því væri rétt að kalla gjaldið farþegaskatt áréttar meiri hlutinn að gjaldið verður lagt á flugrekendur en heildarfjárhæð miðast við fjölda farþega.
Það hefur dregið verulega úr framlögum til innanlandsflugvalla frá árinu 2010 og er viðhaldsþörf mikil, eins og áður hefur verið sagt, sem og þörf á uppbyggingu flugvallanna. Með álagningu varaflugvallargjalds er komið á nýjum tekjustofni til viðbótar við núverandi framlög til flugvalla og stigið skref í átt að því að tryggja fjármögnun viðhalds og nauðsynlegrar uppbyggingar innviða á þeim flugvöllum sem hafa hlutverki að gegna sem varaflugvellir fyrir Keflavíkurflugvöll og eru hluti af alþjóðaflugvallakerfi landsins. Eru það Reykjavíkurflugvöllur og flugvellirnir á Akureyri og Egilsstöðum. Varaflugvallargjaldinu er ætlað að fjármagna framkvæmdir og viðhald á flugvöllunum þremur og skapar það þar með forsendur fyrir aukinni fjárfestingargetu á öðrum innanlandsflugvöllum sem fjármagnaðir eru í krafti þjónustusamnings Isavia við ríkið. Tekur meiri hlutinn undir það sem fram kemur í minnisblaði Isavia Innanlandsflugvalla, að með varaflugvallargjaldinu verði þar með unnt að hefja langþráða sókn í viðhaldi og endurnýjun á núverandi innanlandsflugvallakerfi.
Á fundum nefndarinnar komu fram áhyggjur af því að þar sem gjaldið rynni í ríkissjóð samkvæmt 8. og 10. gr. frumvarpsins væri hætta á því að fjármagnið yrði ekki nýtt í viðhald og uppbyggingu flugvalla heldur önnur verkefni sem þættu brýnni á hverjum tíma og rynnu þar með í hina títtnefndu hít. Meiri hlutinn sýnir þeim sjónarmiðum skilning en leggur áherslu á að texti frumvarpsins er skýr um það að gjaldinu er ætlað að standa straum af uppbyggingu varaflugvalla, sbr. 8. gr. frumvarpsins.
Nefndin fjallaði að auki um skipulagsnefnd Keflavíkurflugvallar sem kveðið er á um í 6. gr. frumvarpsins. Í umsögn Isavia voru gerðar athugasemdir við að ekki væri gert ráð fyrir að félagið ætti fulltrúa í skipulagsnefndinni. Þar með hefði enginn fulltrúi í nefndinni sérþekkingu á starfsemi flugvallarins, rekstri flugvalla eða á sérstöðu skipulagsmála flugvallarins, sem væri fjölþætt. Með sæti í nefndinni hefði félagið haft tækifæri til að leggja sitt af mörkum til að bæta störf hennar og efla samstarf við sveitarfélög eins og nú sé gert á öðrum vettvangi, t.d. á Suðurnesjavettvanginum og í KADECO-samstarfinu. Meiri hlutinn bendir á að líkt og fram kemur í umfjöllun um ákvæðið í greinargerð með frumvarpinu er það efnislega samhljóða 8. gr. laga um stofnun opinbers hlutafélags um rekstur Keflavíkurflugvallar o.fl., nr. 76/2008. Í ákvæðinu er þó tekið mið af sameiningu tveggja sveitarfélaga sem áttu aðild að nefndinni auk þess sem nú er tiltekið að einn nefndarmanna skuli skipaður samkvæmt tilnefningu ráðherra sem fer með varnarmál. Ekki er um að ræða breytingu hvað varðar aðkomu Isavia en fram kemur í minnisblaði ráðuneytisins að ekki sé lögð til breyting á því fyrirkomulagi sem verið hafi við lýði undanfarin ár sem hafi reynst vel. Þá tekur ráðuneytið fram að núverandi fyrirkomulag, að fulltrúi Isavia vinni með nefndinni en eigi ekki sæti í henni líkt og gert sé ráð fyrir í 6. gr., henti betur og lagt er til að því verði haldið óbreyttu. Meiri hlutinn samsinnir því.
Meiri hluti umhverfis- og samgöngunefndar leggur til þrjár breytingar á frumvarpinu: Í fyrsta lagi er lögð til breyting er varðar ákvæði 3. mgr. 8. gr. um gjalddaga varaflugvallargjalds og innheimtu dráttarvaxta af gjaldföllnu varaflugvallargjaldi. Í umsögn Skattsins voru gerðar athugasemdir við orðalag ákvæðisins og lagðar til breytingar. Meiri hlutinn fellst á sjónarmið Skattsins að þessu leyti og leggur til breytingu á 3. mgr. 8. gr. þess efnis að vísað verði til laga um vexti og verðtryggingu og kveðið á um að dráttarvextir reiknist af þeirri fjárhæð sem gjaldfallin er frá gjalddaga.
Í öðru lagi er lögð til breyting er varðar gildistöku 10. gr. frumvarpsins sem mælir fyrir um innheimtu varaflugvallargjaldsins. Bent var á að flugrekendur seldu farþegum ferðir allt að tólf mánuði fram í tímann. Flugfélög þyrftu að innheimta gjald af flugfarþegum en ekki væri hægt að innheimta gjald af flugmiðum sem þegar hefðu verið seldir. Ljóst væri að þörf væri á hæfilegum aðlögunartíma þannig að gjaldið ætti ekki við um flugferðir sem þegar hefðu verið seldar. Þá kom fram í umsögn Isavia að þegar félagið breytti notendagjöldum væri því gert að tilkynna slíka breytingu með a.m.k. fjögurra mánaða fyrirvara. Eðlilegt væri að skattlagning sem þessi yrði boðuð með nokkrum fyrirvara gagnvart greiðendum gjalda þannig að gjaldtakan hæfist fyrsta dag mánaðarins fjórum mánuðum eftir birtingu laganna. Meiri hlutinn bendir á að Isavia er ætlað að sjá um innheimtu gjaldsins og ljóst að félagið þarf að breyta notendagjöldum með ákveðnum fyrirvara líkt og segir í umsögn þess. Með vísan til þessa og til sjónarmiða um að flugmiðar eru seldir með töluverðum fyrirvara telur meiri hlutinn rétt að fresta gildistöku 10. gr. frumvarpsins um varaflugvallargjald til 1. nóvember 2023. Er þar með gert ráð fyrir hæfilegum tíma til að undirbúa innleiðingu hins nýja gjalds.
Að lokum er í þriðja lagi lögð til breyting er varðar orðalag b-liðar 2. gr. sem hefur að geyma markmiðsákvæði laganna. Í því ákvæði er kveðið á um að veitt sé heildstæð flugvallarþjónusta fyrir millilandaflug, þar með talin varaflugvallarþjónusta. Fram kom að óljóst væri hvað átt væri við með varaflugvallarþjónustu, þ.e. hvort um væri að ræða þjónustu aðra en hefðbundna flugvallarþjónustu. Til að skýra þetta er lagt til að þess í stað verði vísað til þess að flugvöllur til vara skuli vera tiltækur fyrir flugumferð.
Vísast að öðru leyti til ítarlegri umfjöllunar um breytingartillögur í nefndarálitinu.
Að framansögðu virtu leggur meiri hluti umhverfis- og samgöngunefndar til að frumvarpið verði samþykkt með þeim breytingum sem gerð hefur verið grein fyrir.
Undir álit meiri hluta umhverfis- og samgöngunefndar rita, auk þeirrar sem hér stendur, hv. þingmenn Vilhjálmur Árnason, Bjarni Jónsson, Njáll Trausti Friðbertsson, Orri Páll Jóhannsson og Halla Signý Kristjánsdóttir.
