ávana- og fíkniefni.
Forseti. Ég sat lengi við tölvuna áðan að reyna að finna orð til að lýsa því hversu mikilvægt þetta mál er og hversu mikilvægt er að vinda ofan af þeirri ómannúðlegu refsistefnu sem hefur verið við lýði í tugi ára og þjáningunni sem stefnan hefur valdið. Mannslíf hafa tapast og mikill kostnaður hefur hlotist af þessu fyrir samfélagið allt.
Ég veit, eða tel mig vita, að meiri hluti þingmanna sér þetta, sér að við erum á rangri braut og að okkur ber að breyta um stefnu. Ég tel mig einnig vita, eftir samtöl mín við marga þingmenn og eftir þá umræðu sem hefur átt sér stað í velferðarnefnd, að margir þingmenn meiri hlutans styðji afnám refsinga í grunninn en hefðu viljað sjá heilbrigðisráðherra vinna frumvarpið í víðu samráði frekar en að samþykkja frumvarp Pírata. En meiri hlutinn vildi vísa þessu mikilvæga frumvarpi Pírata til ríkisstjórnarinnar. Það er niðurstaða sem við Píratar gátum ekki sætt okkur við. Ástæðan er sú að með vísun þangað fæst engin trygging fyrir því að ríkisstjórnin geri eitthvað í málinu.
Afnám refsinga gagnvart neytendum vímuefna er í stjórnarsáttmála þessarar ríkisstjórnar. En núna, við lok næstsíðasta árs þessa kjörtímabils, bólar ekkert á slíkum fyrirætlunum hjá ríkisstjórninni. Við vorum því skiljanlega ekki bjartsýn á að ríkisstjórnin tæki þetta mannréttindamál upp af sjálfsdáðum og þótt ég hafi nú eftir á heyrt einhvern óljósan orðróm um að eitthvert mál sé að koma frá heilbrigðisráðherra þá er það ekki nægilega fast í hendi til að hætta við okkar mál. Okkur fannst mjög mikilvægt að koma til móts við þá þingmenn sem hefðu frekar viljað fara aðra leið að afglæpavæðingu með meiri aðkomu ríkisstjórnarinnar og hagsmunaaðila. Við viljum að þetta mikilvæga mál nái fram að ganga og þess vegna lögðum við til málamiðlunartillögu um að leggja í staðinn fram þingsályktunartillögu um sama efni. Með henni myndi þingið fela heilbrigðisráðherra að leggja fram frumvarp um afglæpavæðingu á vörslu neysluskammta vímuefna næsta haust. Þingsályktun er nefnilega sterkari málsmeðferð en vísun til ríkisstjórnarinnar þar sem hún felur í sér skýra kröfu um að ráðherra leggi fram frumvarp innan ákveðins tíma. Við vorum tilbúin að fara þá leið. Við vorum með þingsályktunartillögu tilbúna til vara. En því miður var sú sáttatillaga slegin út af borðinu án frekara samtals um hvernig þingsályktunartillagan gæti litið út.
Við Píratar stungum upp á þeirri nálgun að biðja ráðherra um að koma með frumvarp og koma þannig til móts við áhyggjur þingmanna meiri hlutans án þess að drepa okkar mál. En ekki var áhugi á þeirri leið og engar útskýringar fylgdu hvers vegna svo væri. Niðurstaða þinglokasamninga við okkur er því að greiða atkvæði um frumvarp okkar Pírata sem stendur algjörlega fyrir sínu. Ferlið að frumvarpinu hefur verið langt og faglegt. Það hófst á þingsályktunartillögu árið 2013 sem skilaði sér í skýrslu heilbrigðisráðherra árið 2016 og frumvarpi um neyslurými eftir það. Því frumvarpi var vísað aftur til ráðherra á síðasta þingi með skýrum skilaboðum velferðarnefndar um að afnema refsingar fyrir vörslu neysluskammta vímuefna. Frumvarpið um neyslurými kom svo aftur til okkar á þessu þingi og var samþykkt fyrir stuttu og var því fagnað af okkur Pírötum.
Frumvarp Pírata er næsta rökrétta skref í þeirri vinnu. Við þurfum ekki að bíða eftir þessu lengur. Afglæpavæðingin bjargar lífum. Við getum samþykkt þetta mikilvæga mál í kvöld. Það eina sem þarf er að þingmenn meiri hlutans standi með eigin stefnu og sannfæringu. Að því sögðu ætla ég að kynna nefndarálitið og þær breytingartillögur sem fylgja.
Forseti. Bann við vörslu og meðferð ávana- og fíkniefna má fyrst rekja til þriðja áratugar tuttugustu aldar þegar sett voru hér á landi lög um tilbúning og verslun með ópíum o.fl., en lögin byggðust á Haag-samþykktinni frá 1912 sem Ísland gerðist aðili að árið 1921. Gildissvið laganna var þó frekar þröngt framan af og var það ekki fyrr en á sjöunda og áttunda áratug aldarinnar sem öll ávana- og fíkniefni voru felld undir löggjöfina og varsla og meðferð þeirra gerð refsiverð. Síðan þá hefur neysla fíkniefna aukist jafnt og þétt. Þá hafa neikvæðar afleiðingar neyslunnar komið skýrar fram og vandamálum tengdum neyslunni fjölgað. Á þeim tíma hafa engar grundvallarbreytingar verið gerðar á því hvernig tekið er á neytendum fíkniefna. Refsiheimildir hafa frá upphafi verið við vörslu og meðferð fíkniefna en beiting þeirra gagnvart neytendum hefur þó breyst að litlu leyti með tímanum. Það er helst á undanförnum árum að horfið hefur verið frá þyngri refsingum fyrir vörslu neysluskammta auk þess sem smávægileg brot fara ekki á sakaskrá lengur. Þá hefur í auknum mæli verið lögð áhersla á skaðaminnkun í aðgerðum yfirvalda til að sporna gegn neikvæðum afleiðingum neyslu.
Þrátt fyrir þær framfarir sem orðið hafa í málaflokknum á undanförnum árum verður ekki litið fram hjá því að enn eru í gildi refsiákvæði fyrir vörslu og meðferð fíkniefna til eigin neyslu, jafnvel þó að magn efna sé mjög lítið. Því mega neytendur vænta þess að vera beittir sektum, en það sem kann að vega þyngra er skylda lögreglu til að stöðva og koma í veg fyrir þessi brot, enda, eins og fram kom í umsögn lögreglustjórans á höfuðborgarsvæðinu um frumvarp um neyslurými á 149. löggjafarþingi, hefur lögregla ekkert mat um það hvort hún láti yfir höfuð til sín taka þegar hún hefur afskipti af einstaklingi sem hefur á sér fíkniefni. Þá hefur lögregla ekkert mat um það til hvaða aðgerða verði gripið hafi hún afskipti af einstaklingi sem varslar fíkniefni.
Á meðan til staðar eru heimildir til að refsa neytendum fíkniefna hefur lögregla áfram skyldu til að koma í veg fyrir vörslu og meðferð neysluskammta, leggja hald á efni sem hún finnur og beita nauðsynlegum rannsóknarúrræðum til að upplýsa um möguleg brot. Á meðan einstaklingar sem hafa undir höndum neysluskammta fíkniefna mega vænta þess að för þeirra verði stöðvuð, á þeim gerð líkamsleit, efni haldlögð og þeir sektaðir þegar þeir leita til yfirvalda eða þegar lögregla verður á þeirra vegi er ekki hægt að viðhalda áhrifaríkri skaðaminnkunarstefnu. Þetta fer bara ekki saman. Það hefur sýnt sig í öllum þeim ríkjum sem hafa stigið skrefið til afglæpavæðingar til fulls að það er fyrst með afglæpavæðingu neyslu fíkniefna sem raunverulegur árangur næst í því að draga úr skaðlegum áhrifum fíkniefnaneyslu. Það er mjög skýrt. Þetta hefur verið reynt og niðurstöðurnar eru til staðar. Við erum ekki að finna upp hjólið hérna.
Nauðsyn þess að afglæpavæða fíkniefni hefur orðið skýrari á undanförnum árum. Dauðsföllum vegna fíkniefnaneyslu, t.d. vegna ofskömmtunar, hefur fjölgað og er tíðni þeirra fremur há á Íslandi. Árið 2018 létust í það minnsta 29 einstaklingar þar sem andlátið var tengt lyfjanotkun þeirra, en leiða má líkur að því að öll eða flest þeirra andláta hafi verið tengd fíkniefnaneyslu. Sé fjöldinn borinn saman við önnur ríki Evrópu má sjá að dánartíðni vegna fíkniefnaneyslu er talsvert hærri á Íslandi, um 8 á hverja 100.000 íbúa, en í Evrópu um 2,3 á hverja 100.000 íbúa. Þessar tölulegu staðreyndir varpa ljósi á það hve alvarlegan vanda Ísland glímir við hvað varðar skaðlega neyslu fíkniefna og nauðsyn þess að beita skaðaminnkandi aðferðafræði til að draga úr neikvæðum afleiðingum fíkniefnaneyslu.
Forseti. Ég ætla að fjalla aðeins um þær breytingartillögur sem við leggjum fram til að koma til móts við helstu áhyggjur og tillögur umsagnaraðila sem komu til nefndarinnar. Með frumvarpinu er lagt til að móttaka eða kaup á efnum sem falla undir lög um ávana- og fíkniefni verði felld út úr refsinæmishugtaki laganna. Fram komu athugasemdir fyrir nefndinni um að slíkt gæti haft áhrif á meðferð sakamála þar sem til rannsóknar eru innflytjendur og dreifiaðilar efnanna. Þau sjónarmið komu einnig fram að markmið frumvarpsins væri nægilega tryggt með því að takmarka refsileysi einungis við vörslu efna til eigin neyslu. Því er lagt til að orðalag b-liðar 1. gr. verði fært nær því sem er að finna í gildandi lögum og að hugtökunum „móttöku“ og „kaupum“ verði þannig bætt aftur við greinina, en að varsla efna þegar magn er undir því sem getur talist til eigin nota verði refsilaus.
Nokkuð mikið var rætt fyrir nefndinni hvort rétt væri að skilgreina neysluskammta og miða refsinæmi vörslu við tiltekinn fjölda neysluskammta eða dagskammta. Slíkt fyrirkomulag er í samræmi við það sem tíðkast hefur í Portúgal og öðrum löndum sem hafa afglæpavætt neyslu eða vörslu neysluskammta fíkniefna. Skilgreining neysluskammta var rædd í nokkru máli á fundum nefndarinnar og komu þau sjónarmið fram, m.a. í máli gesta, að mikilvægt væri að fyrir lægi einhver skilgreining á því hvað skyldi teljast neysluskammtur. Slíkt myndi auðvelda störf lögregluyfirvalda og dómstóla og auka á skýrleika þeirra refsiákvæða sem um ræðir.
Nokkuð hefur verið fjallað um hversu fýsilegt það sé að skilgreina neysluskammta. Því hefur verið haldið fram að vinna við slíka skilgreiningu gæti verið afar erfið þar sem um mörg efni sé að ræða. Í raun hafa komið fram dálítið neikvæð sjónarmið þegar kemur að þeirri umræðu um hvernig við getum skilgreint neysluskammta. Það vandamál má þó leysa með því að líta til þeirra landa sem þegar hafa afglæpavætt neyslu fíkniefna því að í mörgum þeirra hafa neysluskammtar þegar verið skilgreindir. Eftirlitsstofnun Evrópu með lyfjum og lyfjafíkn er sjálfstæð stofnun á vegum Evrópusambandsins og hlutverk hennar er að veita stefnumótendum, sérfræðingum og rannsakendum fíkniefnamála áreiðanlegar, ítarlegar og víðtækar upplýsingar um fíkniefnamál. Stofnunin hefur þegar tekið saman lagalega stöðu neytenda þegar kemur að refsinæmi neyslu og vörslu neysluskammta um alla Evrópu. Samkvæmt stofnuninni hafa nokkur lönd Evrópusambandsins þegar skilgreint neysluskammta eða miðað refsinæmi við ákveðið lítið magn efna, sem gæti þá talist vera til eigin neyslu, en þau eru Portúgal, Spánn, Ítalía, Slóvenía, Króatía, Búlgaría, Tékkland og Lettland. Sum landanna hafa skilgreint stutta lista af algengustu fíkniefnum en önnur ítarlega lista sem ná til allra þeirra efna sem skilgreind eru sem ólögleg í alþjóðasamningum um ávana- og fíkniefni. Það liggur ljóst fyrir að þegar hafa mörg lönd farið í þá vinnu að skilgreina neysluskammta með einum eða öðrum hætti. Í ljósi þess er eðlilegt að sækja þekkingu til Evrópuríkja sem hafa nú áratugalanga reynslu af afglæpavæðingu vímuefna.
Gildandi lög hafa að geyma reglugerðarheimild og á grundvelli hennar hefur verið sett reglugerð um ávana- og fíkniefni og önnur eftirlitsskyld efni auk þess sem nýjar reglugerðir hafa reglulega verið settar til að uppfæra listann, tilgreina hvaða ávana- og fíkniefni falli undir hann. Lagt er til að bætt verði við frumvarpið nýrri reglugerðarheimild þar sem ráðherra skilgreini nákvæmlega hvaða magn efna skuli teljast til eigin neyslu. Þó verði ekki skylda að kveða á um magn allra þeirra efna sem falla undir lög um ávana- og fíkniefni, heldur aðallega þau sem algeng eru á Ísland. Við það að skilgreina magn sem talist getur til eigin neyslu getur ráðherra haft til hliðsjónar magn efna sem skilgreint hefur verið í öðrum Evrópuríkjum til eigin neyslu. Þar er sérstaklega hægt að líta til þeirra landa sem fjallað er um í nefndarálitinu. Annar möguleiki væri að líta til þeirra brota sem lögreglustjóri hefur heimild til að ljúka með lögreglustjórasekt eða að líta til þeirra smávægilegu brota sem ekki fara lengur á sakaskrá og miða skilgreiningu neysluskammta við það magn efna. Fíkniefnalagabrot fara núorðið ekki á sakaskrá þegar sekt er ákveðin lægri en 100.000 kr.
Því er lagt til að nýrri málsgrein verði bætt við 2. gr. laganna þar sem sett verði reglugerðarheimild til handa ráðherra þar sem honum verði gert skylt að setja reglugerð þar sem kveðið er á um hvaða magn ávana- og fíkniefna talist geti til eigin nota. Við mat á því hvaða magn teljist til eigin nota skuli miða við tíu daga neysluskammt. Ekki er þó kveðið á um skyldu til að þær skilgreiningar liggi fyrir um öll vímuefni, enda er þess ekki að vænta að ráðherra leggist í þá vinnu að skilgreina neysluskammta allra vímuefna. Ef upp kemur sú staða að ekki er til skilgreining fyrir efni sem lögregla leggur hald á og óljóst hvort um skammt til eigin neyslu eða dreifingar er að ræða þá gildir áfram meginreglan um að varslan sé aðeins refsiverð þegar magn efna er svo mikið að það geti ekki talist til eigin nota.
Fyrir nefndinni var rætt um þá staðreynd að með frumvarpinu væru aðeins lagðar til breytingar á 2. gr. laga um ávana- og fíkniefni. Ekki væri gert ráð fyrir breytingum á öðrum greinum frumvarpsins. Ábendingar bárust um að fólk í fíknivanda noti ekki bara efni sem skilgreind eru sem ólögleg samkvæmt 2. gr. laganna, heldur einnig samkvæmt 3. gr., sem fjallar um efni sem eru heimil í læknisfræðilegum og vísindalegum tilgangi. Undir 3. gr. falla ýmis lyfseðilsskyld lyf sem fólk í fíknivanda leitar oft í, svo sem morfínskyld og örvandi lyf.
Minni hlutinn tekur undir þau sjónarmið að refsileysi vörslu neysluskammta eigi að taka til allra efna sem vímuefnaneytendur kunna að neyta, hvort sem um ræðir lyfseðilsskyld lyf eða ávana- og fíkniefni. Leggur minni hlutinn því til breytingar þess efnis að varsla efna verði gerð refsilaus á sama hátt og gert er gagnvart 2. gr. í 1. gr. frumvarps þessa. Þar sem uppbygging 3. gr. er ólík 2. gr. og kveðið er á um óheimila vörslu á tveimur stöðum í greininni er lagt til að við 4. mgr. greinarinnar bætist nýr málsliður, sem kveður á um refsileysi vörslu þegar magn er ekki umfram það sem talist getur til eigin nota. Hvað varðar nánari skilgreiningar á neysluskömmtum tekur breytingartillaga í 2. lið einnig til þeirra efna sem falla undir 3. gr.
Nokkuð var rætt fyrir nefndinni um gildissvið frumvarpsins gagnvart börnum, þ.e. einstaklingum undir 18 ára aldri. Þau sjónarmið voru höfð uppi, m.a. af gestum og í umsögnum sem bárust nefndinni, að ekki gæti talist ásættanlegt að gera refsilausa vörslu neysluskammta fyrir börn. Minni hlutinn leggur áherslu á að markmið þessa frumvarps er ekki að auka aðgengi að fíkniefnum heldur miklu frekar að auðvelda yfirvöldum að aðstoða fíkniefnaneytendur sem þurfa hjálp. Meðferð efnanna verður áfram óheimil á íslensku forráðasvæði. Eina breytingin sem hér er lögð til er að afnema refsingar fyrir vörslu efnanna, enda telur minni hlutinn fullreynt að draga úr fíkniefnaneyslu og skaðlegum afleiðingum hennar með beitingu refsinga í garð neytenda. Það virkar ekki, það er augljóst. Við höfum reynt það í 40 ár. Minni hlutinn telur engin rök standa til þess að viðhalda refsingum gagnvart börnum þegar þær eru afnumdar gagnvart fullorðnum og leggur því ekki til breytingar í því efni.
Fyrir nefndinni var einnig rædd sú staðreynd, sem bent var á í umsögnum og af gestum nefndarinnar, að með samþykkt frumvarpsins yrði ekki lengur hægt að haldleggja efni. Þannig hefur þeim möguleika t.d. verið lýst að sé ekki til staðar heimild til upptöku fíkniefna geti komið upp sú staða að lögreglu geti borið skylda til að skila efnum til neytanda sem hún hefur tekið af honum, sem getur jafnvel verið barn eða ungmenni. Slík staða sé óviðunandi, þ.e. að lögreglu sé gert að afhenda barni fíkniefni sem það getur borið skaða af.
Þetta er mjög skiljanlegt sjónarmið og minni hlutinn tekur undir það sjónarmið að þegar um er að ræða börn sé mikilvægt að gæta að ákveðnu öryggissjónarmiði, þ.e. að yfirvöldum beri að koma í veg fyrir mögulegan skaða sem barn getur orðið fyrir vegna neyslu fíkniefna. Það sjónarmið þarf að vega á móti hinu gagnstæða, þ.e. hvaða skaða lögregla vinnur einstaklingi með því að leggja hald á fíkniefni hans. Það sjónarmið á við um börn jafnt sem fullorðna. Barn sem hefur ánetjast fíkniefnum er enda í sömu hættu og fullorðinn á að upplifa fráhvarfseinkenni eða að verða fyrir öðrum neikvæðum afleiðingum í kjölfar þess að fíkniefni eru haldlögð.
Í 2. mgr. 1. gr. barnalaga segir að það sem sé barni fyrir bestu skuli ávallt hafa forgang þegar teknar eru ákvarðanir um málefni þess. Verður að líta á það sem svo að lögreglu beri skylda til að starfa eftir þeirri lagareglu í störfum sínum þegar kemur að börnum. Þá verður ekki litið hjá því að önnur lögmál kunna að gilda um afskipti lögreglu af ólögráða börnum en fullorðnum einstaklingum. Á meðan það getur talist rétt að treysta fullorðnum einstaklingum til að taka sjálfir ákvarðanir um neyslu fíkniefna og hvaða hjálp þeir sæki sér vegna þess, verður ekki litið hjá því að ríkið ber ákveðna skyldu gagnvart ólögráða einstaklingum, en samkvæmt 1. mgr. 1. gr. barnalaga á barn rétt á að lifa, þroskast og njóta verndar, umönnunar og annarra réttinda í samræmi við aldur sinn og þroska og án mismununar af nokkru tagi. Það kann að vera rétt í sumum tilvikum fyrir lögreglu að grípa inn í neyslu ólögráða barns með það að markmiði að vernda barnið fyrir skaðlegum afleiðingum fíkniefnaneyslu. Slíkt inngrip getur þó aðeins komið af þeirri ástæðu að það sé barninu fyrir bestu — ekki einfaldlega vegna þess að varsla fíkniefna sé skilgreind sem óheimil. Minni hlutinn telur því ástæðu til að bæta við lagaheimild fyrir lögreglu til þess að haldleggja fíkniefni í fórum barns þegar slíkt inngrip samræmist hagsmunum barnsins.
Þá lagastoð sem hingað til hefur verið notuð til haldlagningar er að finna í 6. mgr. 5. gr. laga um ávana- og fíkniefni. Bent hefur verið á að verði ekki gerðar breytingar á þessari grein verði skylda lögregla til að leggja hald á fíkniefni áfram til staðar þrátt fyrir samþykkt þessa frumvarps, enda kann efna að hafa verið aflað með ólögmætum hætti. Minni hlutinn tekur undir þau sjónarmið og leggur því til breytingu á greininni þess efnis að nýjum málslið verði bætt við 6. mgr. 5. gr. laganna eins og nánar greinir í breytingartillögu.
Forseti. Ég veit að þetta hefur verið löng ræða en mér ber að fjalla aðeins um frávísunartillögu hv. þm. Höllu Signýjar Kristjánsdóttur. Þar eru teknar fram nokkrar ástæður fyrir því að vísa eigi þessu máli til ríkisstjórnarinnar og nú vitna ég í frávísunartillöguna, með leyfi forseta:
„b. málið fékk ekki nægjanlega vinnslu í nefndinni og var tekið hálfklárað út úr henni í stað þess að finna þann farveg sem skilar markmiði frumvarpsins í sátt.“
Ég bið og vonast til þess að hv. þingmaður útskýri þetta á eftir þegar hún mælir fyrir tillögunni. Ég veit ekki betur en að á sínum tíma, þegar við fengum gesti í þessu máli og komið var nefndarálit, hafi verið spurt hvort gestakomum væri lokið og þá var öll nefndin sammála um að gestakomum væri lokið. Tekin var góð og löng umræða um nefndarálitið og breytingartillögur þannig að ég skil ekki á hvaða forsendum þetta á að hafa verið tekið hálfklárað úr nefndinni, þegar öll nefndin var sammála um að málið væri tilbúið.
Einnig stendur í tillögunni að þörf sé á frekari skilgreiningu á neysluskömmtum. Því er ég algerlega sammála, enda kemur fram í breytingartillögu að setja eigi í hendur heilbrigðisráðherra að skilgreina neysluskammta.
Í tillögunni kemur einnig fram að mikilvægt sé að reynsla fáist á úrræði eins og neyslurými áður en frumvarpið verði afgreitt. Þá langar mig til að láta hv. þingmann vita og ég á eftir að fjalla um það — ég vona að ég renni ekki út á tíma — að ég legg fram breytingartillögu þess efnis að gildistaka laganna frestist til 1. janúar, með það í huga að gefa heilbrigðisráðherra svigrúm til að vinna þá reglugerð og þá verði mögulega líka komin einhvers konar reynsla á neyslurýmin.
Svo segir hér líka að mikilvægt sé að skoða betur hvernig verði tekið á upptöku skammta og á neyslu og vörslu barna á fíkniefnum og því sé lagt til að frumvarpinu verði vísað til ríkisstjórnarinnar.
Mér finnst mikilvægt að bæta við hérna í lokin — og þetta kemur fram í nefndaráliti minni hlutans, og er hluti af breytingartillögunum, og hefur með mat á áhrifum og ávinningi að gera — að í ljós kom á fundum nefndarinnar að ein af nauðsynlegum forsendum þess að ná árangri í því að berjast við skaðlegar afleiðingar fíkniefnaneyslu er að nýta það fjármagn sem sparast í kjölfar afglæpavæðingar til þess að koma betur til móts við fíkniefnaneytendur með áherslu á skaðaminnkun, og að eyða meira fé í áhrifaríkar forvarnir. Minni hlutinn telur því nauðsynlegt að samhliða samþykkt þessa frumvarps verði hugað að því hvernig megi best tryggja að ávinningnum af afglæpavæðingu vörslu neysluskammta verði varið til að efla skaðaminnkunarstarf og forvarnir. Í því skyni leggur minni hlutinn til að heilbrigðisráðherra skipi starfshóp til að hafa virkt eftirlit með árangri og áhrifum sem samþykkt þessa frumvarps mun hafa. Ef árangurinn verður nokkuð í samræmi við það sem sést hefur í öðrum ríkjum sem farið hafa í sambærilegar aðgerðir hvað varðar afglæpavæðingu fíkniefna má vænta þess að fjármunir sparist bæði í refsivörslu- og heilbrigðiskerfinu. Mikilvægt er þá að gæta þess að það fé verði notað til að aðstoða neytendur fíkniefna og draga enn frekar úr neikvæðum afleiðingum neyslu fíkniefna. Þetta er lykilatriði í þessari stefnubreytingu, forseti, en slík nefnd getur einnig haft eftirlit með því hvort frekari lagabreytinga verði þörf og hvort samþykkt þessa frumvarps nái markmiði sínu.
Þannig getum við í raun litið á samþykkt þessa frumvarps sem tilraunaverkefni, það þarf ekki að líta á þetta sem eitthvað sem er meitlað í stein. Við getum litið á þetta — þó að þetta sé kannski hættulegt orð til að nota í lagagerðinni, en ég er ekki sammála því að svo sé — sem tilraunaverkefni sem fylgst verður vel með og ef illa gengur getum við breytt nálguninni. Ef þetta gengur ekki þá segir það sig sjálft að við breytum því. Frumvarpið er byggt á reynslu annarra þjóða sem hafa tekið upp stefnu refsileysis með mjög góðum árangri. Við erum ekki að finna upp hjólið. Þetta er ekki bara út í loftið. Það sem við vitum er að refsistefnan virkar ekki. Hún eykur á vandann og það er óábyrgt að halda í stefnu sem hefur á 40 árum engan árangur borið heldur þvert á móti haft skaðlegar afleiðingar.
En eins og ég sagði áðan, forseti, vildi ég gera grein fyrir breytingartillögu sem lögð hefur verið fram í sérstöku þingskjali. Við meðferð málsins komu fram athugasemdir sem sneru að því að nauðsynlegt væri að gefa nægan tíma til að undirbúa setningu reglugerðar sem kvæði á um það magn efna sem talist gæti til eigin nota. Þannig mætti koma í veg fyrir þá réttaróvissu sem skapast myndi við gildistöku laganna þangað til umrædd reglugerð væri sett. Er því lagt til að gildistöku verði frestað um nokkurra mánaða skeið svo að ráðherra gefist færi á að setja umrædda reglugerð.
En alveg í lokin vil ég minnast á a-lið í frávísunartillögu hv. þm. Höllu Signýjar Kristjánsdóttur þar sem segir að hvorki hafi verið haft samráð við lögreglu né heilbrigðisyfirvöld við gerð frumvarpsins, jafnvel þótt þetta séu þeir aðilar sem muni vinna mest að þessu málefni. Það var samt þannig að við fengum umsagnir frá þessum aðilum og við unnum breytingartillögurnar til að koma til móts við þær umsagnir sem komu fram. Ég vil einnig minna á það, eins og ég sagði í byrjun ræðunnar, að ég skil þau sjónarmið að þingmenn hefðu viljað sjá þetta mál unnið betur og í betra samráði við þessa aðila. En við buðum fram þingsályktunartillögu og það var ekki áhugi á henni, mögulega vegna þess að verið er að binda heilbrigðisráðherra um of um að koma með frumvarp. En þetta var tillaga sem við komum með og það var ekki áhugi á henni, þannig að niðurstaðan er sú að við munum greiða atkvæði um þetta frumvarp okkar, sem er vel unnið. Það er ekki rétt að þetta sé hálfklárað og illa unnið. Það hefur verið langur undirbúningstími, alveg frá þingsályktunartillögu 2013, fyrir utan það að út kom skýrsla 2016 og við byggjum á reynslu annarra landa sem hafa reynt þetta. Nú er ég farin að endurtaka mig, en mér finnst skipta gífurlega miklu máli að við getum greitt atkvæði um þessi mál út frá eigin sannfæringu í stað þess að gera þetta að einhvers konar pólitík. Það þætti mér afar vænt um. Mér þykir leiðinlegt að ekki var hægt að fara sáttaleiðina, því að ég hefði valið að fara þá leið.
