aukin skógrækt til kolefnisbindingar.

Herra forseti. Ég mæli hér fyrir tillögu til þingsályktunar um aukna skógrækt til kolefnisbindingar. Í ályktunarorðunum segir:

„Alþingi ályktar að fela umhverfis- og auðlindaráðherra að gera áætlun um að fjórfalda árlega nýskógrækt á næstu fimm árum, úr þremur milljónum gróðursettra plantna í 12 milljónir. Áætlunin verði unnin í samstarfi stjórnvalda, bænda, Skógræktarinnar, skógræktarfélaga, atvinnulífs og almennings og miði að því að margfalda bindingu kolefnis í skógum, skapa ný störf í dreifðum byggðum og auka til langs tíma verðmætasköpun, atvinnutækifæri og landgæði á landsbyggðinni. Ráðherra leggi áætlunina fyrir Alþingi fyrir 1. mars 2021.“

Flutningsmenn tillögunnar, ásamt þeim sem hér stendur eru hv. þingmenn Anna Kolbrún Árnadóttir, Ásmundur Friðriksson, Bergþór Ólason, Birgir Þórarinsson, Gunnar Bragi Sveinsson, Jón Gunnarsson, Ólafur Ísleifsson, Sigmundur Davíð Gunnlaugsson, Sigurður Páll Jónsson og Þorsteinn Sæmundsson.

Ein skilvirkasta og mikilvægasta náttúrlega aðgerðin sem við höfum tiltæka í baráttunni við loftslagsvandann er ræktun nýrra skóga, nýskógrækt. Til að takast á við þær breytingar sem eru að verða á jörðinni og sporna við þeirri þróun er víða um heim unnið að því að meta mögulegt framlag ræktunar nýrra skóga á skóglausu landi. Nýskógrækt hér á landi dregur úr losun gróðurhúsalofttegunda frá rofnu landi og bindur kolefni í trjám og jarðvegi, um leið og hún skapar ný störf og verðmæti, eflir lýðheilsu og bætir lífríki og líffræðilega framleiðni vistkerfa.

Nýskógrækt hér á landi dregur úr losun gróðurhúsalofttegunda frá rofnu landi og bindur kolefni í trjám og jarðvegi um leið og hún skapar ný störf og verðmæti, eflir lýðheilsu og bætir lífríki og líffræðilega framleiðni vistkerfa.

Með þessari þingsályktunartillögu er lagt til að umhverfis- og auðlindaráðherra verði falið að vinna áætlun sem miði að því að settur verði kraftur í nýskógrækt, sérstaklega til kolefnisbindingar, þannig að frá og með árinu 2025 verði árlega gróðursettar 12 milljónir trjáplantna í stað þriggja milljóna eins og staðan er nú. Þannig er gert ráð fyrir að áætlunin verði unnin í samstarfi stjórnvalda við Skógræktina, skógræktarfélög, bændur, atvinnulíf og almenning. Hún miði að því að stórauka kolefnisbindingu með skógrækt og skapa ný fjölbreytt og í leiðinni varanleg græn atvinnutækifæri um allt land.

Í stuttu máli verði markmið áætlunarinnar í fyrsta lagi að auka kolefnisbindingu skóga á Íslandi og í öðru lagi að efla íslenska skógrækt. Í þriðja lagi felst í tillögunni að árleg gróðursetning til skógræktar verði fjórfölduð á næstu fimm árum. Loks verði sköpuð verði græn störf um allt land, bæði til skamms tíma og til framtíðar.

Herra forseti. Mikils samdráttar gætir í efnahagslífinu um þessar mundir samfara vaxandi atvinnuleysi. Þessi framvinda bitnar ekki síst á dreifðum byggðum landsins sem undanfarin ár hafa notið góðs af ört vaxandi ferðaþjónustu. Kröftug innspýting í hagkerfið er því brýn og ekki sakar ef hún er um leið græn, þannig að hún uppfylli markmið um sjálfbærni og loftslagslausnir.

Auðvelt er að auka skógrækt í einu skóglausasta og strjálbýlasta landi Evrópu. Skógurinn bindur kolefni og afurðir nytjaskóga verða að verðmætu lífrænu hráefni og síðar að verðmætu timbri og smíðavið. Verkefni við ræktun, umhirðu og nýtingu skóga skapa atvinnu og binda kolefni sem er, herra forseti, í raun söluvara sem skapast strax á meðan timburauðlindin verður að mestu til áratugum síðar. Skógrækt er því áhugaverð blanda af skammtíma- og langtímafjárfestingu í atvinnutækifærum, auk þess að geta um leið átt drjúgan þátt í að gera Ísland kolefnishlutlaust í fyrirsjáanlegri framtíð.

Skógræktin skapar einnig skjól og eykur verðmæti og framleiðni lands. Ræktun skóga á landi þar sem á sér stað gróður- og jarðvegshnignun er eitt beittasta vopnið gegn uppblæstri og jarðvegsrofi og eflir um leið líffræðilega fjölbreytni. Skógur veitir meira skjól sem gefur aukna möguleika á ræktun í landbúnaði og styður þannig við þá rótgrónu atvinnugrein sem landbúnaður er. Skjólið tryggir og eykur afurðir af t.d. túnrækt, kornrækt og matjurtarækt og styður þannig að fæðuöryggi landsins. Búpeningi líður betur í skjóli en á berangri auk þess sem kostnaður við viðhald bygginga lækkar vegna skógarskjólsins.

Herra forseti. Nýskógrækt með sjálfbærum skógarnytjum fellur vel að alþjóðlegum samningum sem Íslendingar eru aðilar að og styður við flest ef ekki öll sjálfbærnimarkmið Sameinuðu þjóðanna. Traustar upplýsingar úr rannsóknum og vöktun á kolefnisbindingu skóga á Íslandi sýna að árlega bindast að meðaltali um 10 tonn af koltvísýringi í hverjum hektara af íslenskum, ræktuðum skógi. Sú binding er að sjálfsögðu breytileg, t.d. eftir staðháttum eða eftir því hve hraðvaxta trjátegundir skógarins eru á hverjum stað, og þarf það að staðfesta í hverju tilviki fyrir sig. Skógur bindur engu að síður umtalsvert meira kolefni á flatarmálseiningu en skóglaust land, og unnið er að því að þróa vottunarkerfi fyrir kolefnisbindingu með skógrækt á Íslandi sem mætir alþjóðlegum kröfum sem til slíkra verkefna eru gerðar.

Meira en nóg landrými er hér fyrir hendi til skógræktar, án þess að fórna þurfi öðrum verðmætum eða ræktarlandi.

Herra forseti. Íslendingar eru í þeirri óvenjulegu stöðu að nær öllum skógum landsins var eytt og á eftir fylgdi stórfelld jarðvegseyðing og hnignun landgæða. Við landnám var um þriðjungur landsins þakinn birkiskógum og kjarri, en nú vex birki ekki á nema um 1,5% landsins og ræktaðir skógar þekja 0,5% landsins.

Hvað felur fjórföldun nýskógræktar í sér í framtíðinni? Hún felur í sér að árið 2025 hefur árleg gróðursetning verið fjórfölduð úr 3 milljónum trjáa, eins og í dag, í 12 milljónir. Hún felur einnig í sér að árið 2032 munu íslenskir skógar binda 587.000 tonn af koltvísýringsígildum á ári og flatarmál nýskógræktar verður 75.000 hektarar. Á árinu 2040, einungis eftir 20 ár, ef farin verður þessi leið, verður árleg binding í skógi 886.000 tonn af koltvísýringi og flatarmál nýskógræktar verður nálægt 112.000 hekturum. Hún mun fela í sér að miklu meiri samdráttur verður í nettólosun Íslands á koltvísýringsígildum en yrði með óbreyttri skógrækt. Árangurinn verður sá að við Íslendingar verðum sjálfbærir um timbur árið 2060 miðað við núverandi innflutning á timbri.

Herra forseti. Athugum það að nægt land er tilbúið til ræktunar í samræmi við þessa tillögu, t.d. samningslönd um 650 bænda í tengslum við skógrækt á lögbýlum sem eru um land allt og víðfeðm, beitarfriðuð uppgræðslulönd Landgræðslunnar. Ýmis verkefni á vegum ríkisins, sveitarfélaga og félagasamtaka í skógrækt eru starfrækt, svo sem Landgræðsluskógar og Hekluskógar og samstarf Skógræktarinnar við Landgræðsluna og sveitarfélög um nýskógrækt, t.d. á Hafnarsandi við Þorlákshöfn, á Hólasandi og víðar. Allir innviðir eru til staðar svo auka megi nýskógrækt, svo sem gróðrarstöðvar, fagfólk, sérfræðingar í rannsóknum og nauðsynlegur tækjabúnaður.

Í grein sem birtist í ársriti Skógræktarinnar 2017, sem Arnór Snorrason og Sigríður Júlía Brynleifsdóttir skrifuðu, er lýst spálíkani sem er grunnurinn að spá um kolefnisbindingu ef skógrækt yrði fjórfölduð eins og þessi tillaga gerir ráð fyrir. Þar kemur m.a. fram að eftir aðeins 30 ár bindi íslenskir skógar yfir milljón tonn, sem heldur áfram að aukast á meðan núverandi framgangur bindur miklu minna. Líkanið byggist á raunmælingum úr ræktuðum íslenskum skógum en þær raunmælingar hafa verið metnar aðferðafræðilega af sérfræðingum milliríkjanefndar Sameinuðu þjóðanna um loftslagsbreytingar og samþykktar.

Í töflu, sem má finna í greinargerð með þingsályktunartillögunni og er unnin af fyrrgreindum Arnóri og Sigríði Júlíu, má sjá árlega meðalbindingu í tonnum koltvísýrings á hektara eftir mismunandi lotutegund skógar, þ.e. ævilengd skógar frá gróðursetningu að fellingu, grósku skógar og trjátegundum. Áætlað er að blandaður skógur með jöfnu hlutfalli af birki, ösp og barrtrjám bindi að meðaltali 10 tonn af koltvísýringi á hektara á ári; í trjánum sjálfum, lífrænu efni í skógarbotni og jarðvegi.

Hins vegar, herra forseti, má ná mun meiri árangri en þetta með því að planta einungis út afkastamestu trjátegundunum, svo sem ösp eða sitkagreni sem binda allt upp í 23 tonn á hvern hektara. Þá þyrfti einungis, svo ég fari nú út í áætlanir, þyrfti einungis 2.000 ferkílómetra á landi til að binda alla losun Íslands, alla losun okkar. Og við eigum nægar auðnir og eyðisanda til að þetta sé í raun gerlegt og reyndar miklu meira en það.

Nú þegar umræðan hér snýst mikið til um loftslagsvanda og kolefnisskuldbindingar Íslendinga og væntanlegar sektargreiðslur okkar þar sem við náum ekki að standa við skuldbindingar Íslendinga í loftslagsmálum, er í raun furðulegt, herra forseti, að fara ekki þessa leið heldur beinast kraftarnir í eitthvað allt annað og stundum aðgerðir sem hafa lítil áhrif eða jafnvel engin.

Herra forseti. Tölum örlítið um verðlag á þessum losunarheimildum í samhengi t.d. við þær sektargreiðslur sem við gætum þurft að reiða fram innan ekki langs tíma, þ.e. sektargreiðslur fyrir að standa ekki við Kyoto-bókunina og ná ekki að draga úr losun eða binda kolefni í samræmi við þá bókun. Þá þurfum við að greiða sektir. Ef miðað er við nýlegt verðlag á hverju losunartonni innan viðskiptakerfis Evrópusambandsins um þessar heimildir var verðið 25 evrur á hvert tonn. Það hefur reyndar bæði hækkað og lækkað. Þá myndi 25.000 ferkílómetra ræktaður skógur með blönduðum trjátegundum skapa árlega verðmæti sem næmi 625 milljónum evra eða næstum 100 milljörðum íslenskra króna.

Herra forseti. Víðáttumiklir skógar myndu í leiðinni stöðva jarðvegseyðingu, uppblástur og vatnsrof á jarðvegi sem verið hefur alvarlegasta umhverfismál hérlendis frá upphafi landnáms. Skógar á víðáttumiklum svæðum myndu breyta veðráttunni, draga úr áhrifum vinda, færa okkur stilltara veður og þar með væntanlega aukna útiveru og um leið bætta lýðheilsu. Þegar fram liðu stundir myndi sá skógur skapa margs konar efnisleg verðmæti, svo sem timbur, trjákurl og aðrar viðarafurðir. Viðarverð á heimsmarkaði hefur farið stöðugt hækkandi undanfarna öld og ekkert bendir til að dragi úr eftirspurn í fyrirsjáanlegri framtíð.

Í þessari þingsályktunartillögu er markið ekki sett svo hátt, eins og ég talaði um áðan, 25.000 ferkílómetrar, að ætlunin sé að binda kolefni á við rúmlega fimm íslensk hagkerfi og uppskera um leið ávinninginn af slíku stórverkefni. En þetta sýnir eigi að síður, herra forseti, hvað kynni að vera raunhæft. Ef markið væri sett lægra og áformað að kolefnisjafna aðeins þá 4,7 milljarða koltvísýringsígilda sem landið losar árlega núna með skógrækt eingöngu, þyrfti aðeins að rækta blandaðan skóg á tæplega 5% landsins. Slík ræktun þarf ekki að ógna landbúnaði og annarri landnýtingu ef hún er skipulögð með réttum hætti. Með landsáætlun í skógrækt og landshlutaáætlunum sem nú eru í vinnslu ætti slíkt að vera hægt. Ef ná ætti sama markmiði eingöngu með ræktun birkiskóga þyrfti að græða 15% landsins birkiskógi.

Fram undan eru tækifæri til að ná verulegum árangri í loftslagsmálum og byggja upp auðlind til hagsbóta fyrir land og þjóð í framtíðinni. Ræktun skóga hefur í för með sér margþættan ávinning, allt frá því að bæta ræktunarskilyrði fyrir akurrækt yfir í að skapa framtíðarviðarauðlind fyrir komandi kynslóðir landsmanna. Loftslagsávinningurinn er þó líklega stærsti ávinningurinn til langs tíma. Með skógrækt er hægt að ná þessum markmiðum og fleirum án þess að þurfa að leggja í mikinn kostnað.

Á erfiðum tímum er tilhneigingin oft sú að halda að sér höndum og reyna að þrauka en á slíkum tímum þarf að horfa til framtíðar og byggja upp. Fátt eykur bjartsýni fólks eins mikið og gróðursetning trjáa, útivera og nálægð við gróskumikla og græna náttúru. Nýtum það lag og blásum til grænnar sóknar og ræktum skóga.

Herra forseti. Flutningsmenn leggja því til að ráðherra verði falið að gera áætlun um þetta efni og kynna hana fyrir Alþingi fyrir 1. mars nk.

Ég legg til að málið gangi til umhverfis- og samgöngunefndar og vonast til að þar fái það málefnalega umræðu eins og þessi góða tillaga á skilið.