úrvinnslugjald.
Forseti. Ég mæli fyrir nefndaráliti um frumvarp til laga um breytingu á lögum um úrvinnslugjald, nr. 162/2002, með síðari breytingum. Svipað frumvarp kemur inn á hverju hausti og felst í því að verið er að stilla sjóðinn af miðað við stöðuna á ýmsum þáttum í starfsemi hans. Umhverfisnefnd hefur fengið á fund sinn menn frá sjóðnum og skoðað umsagnir sem hafa borist annars staðar frá.
Í frumvarpinu eru lagðar til breytingar til hækkunar, því miður allar, á fjárhag úrvinnslugjalds á eftirfarandi: Olíumálningu, blýsýrurafgeymum, pappa- og pappírsumbúðum, plastumbúðum og heyrúlluplasti, ísócyanötum, leysiefnum, halógeneruðum efnasamböndum, olíuvörum, framköllunarefnum og hjólbörðum. Þetta er gert til þess að draga úr þeim sjóðshalla sem hefur orðið í þessum flokkum.
Í nefndarálitinu segir að kostnaður af rekstri sjóðsins ráðist annars vegar af magni úrgangs sem þjónustuaðilar safna og ráðstafa og hins vegar upphæð þjónustugjalds sem greitt er til þeirra þegar staðfesting á ráðstöfun liggur fyrir. Nokkur tími getur liðið frá því að vara er sett á markað þangað til úrgangur af hennar völdum fellur til og getur sá tími verið frá nokkrum mánuðum upp í mörg ár. Óvissa í mati á úrgangi er meiri þegar hagsveiflur eru miklar eins og verið hefur hér á landi og okkur hefur gengið illa að draga úr. Við urðum reyndar fyrir mestu hagsveiflu í heimi fyrir tveimur árum og hún er ástæðan fyrir hækkununum. Þessar hækkanir eru töluverðar þegar allt er talið þó að þær séu litlar á hvern hlut, hverja vöru — þær eru partur af timburmönnunum eftir þetta mikla fyllirí sem íslenskt samfélag lenti á og endaði með ósköpum fyrir tveimur árum.
Sérstök mál. Eitt þeirra vil ég nefna, þ.e. umkvörtun í umsögn Bændasamtaka Íslands. Þar var bent á mikla hækkun úrvinnslugjalds á heyrúlluplasti. Frumvarpið gerir ráð fyrir að hækka það úr 5 kr. í 12 kr. á kíló. Í ljósi þeirra athugasemda aflaði nefndin sér upplýsinga um áætlaðan meðalkostnað á bú bæði fyrir og eftir þessa hækkun og komst að því að þótt hækkunin sé auðvitað talsverð, einkum í prósentum, er meðalkostnaðurinn reyndar ekki mjög mikill og er þó ekki verið að mæla með því að bændur þurfi að greiða meira í þessari vondu tíð en algjörlega er nauðsynlegt. Úrvinnslugjald bús sem notar t.d. 370 heyrúllur á ári og hefur þá plastnotkun sem nemur 407 kílóum hækkar úr 2.035 kr. í 4.885 kr. sem er mikið í prósentum en ekki nema um 2.500 kr. á heilu ári. Annað er eftir því. Við höfum því miður ekki séð okkur fært að verða við eða bregðast með einhverjum hætti við þessari umkvörtun. Við teljum að í ljósi þeirrar sveiflujöfnunar sem er nauðsynleg til að leiðrétta sjóðshalla sem hefur orðið í þessum vöruflokki sé hækkunin innan eðlilegra marka og hljótum að benda á að bændur njóta þess að heyrúlluplast er flokkað sem plastumbúðir en ekki plast sem þýðir að minna þarf að borga af því. Plastið er reyndar unnið innan lands. Við fengum ágæt tíðindi af því og skilin eru mjög góð á plastumbúðunum sem þýðir að bændur taka þátt í þessu af heilum hug og væntanlega minnkar gjaldið þegar frá líður.
Þetta er óþægileg hækkun, best að segja það bara eins og það er. Þeir sem skila efnislegu áliti taka það auðvitað fram, þar á meðal eru Samtök atvinnulífsins, Samtök verslunar og þjónustu og Samtök iðnaðarins sem skila sameiginlegu áliti. Þar segir m.a., með leyfi forseta:
„Á síðustu tveimur árum hefur gengið á sjóðinn vegna aðstæðna á markaði. Það er í samræmi við rekstrarfyrirkomulag sjóðsins að stilla gjaldið af miðað við stöðu einstakra sjóða. Á sama tíma“ — segja umsegjendur — „er verið að vinna að sparnaði í útgjöldum. Stefnt er að því að ná sjóðum, sem eru með neikvæða stöðu, í jákvæða stöðu innan fárra ára.“
Síðan kemur þetta:
„Það er bagalegt að hækka eigi gjöldin á tímum samdráttar og bendir það til ágalla í kerfinu. Umsagnaraðilar“ — sem eru Samtök atvinnulífsins, verslunar og þjónustu og iðnaðarins — „styðja frumvarpið en samtökin munu skoða hvernig hægt er að stýra sjóðnum með jafnari innheimtu.“
Ég tek undir þetta fyrir hönd nefndarinnar. Umsögn fulltrúa þessara samtaka er mikilvæg því að þau eiga mann í stjórn Úrvinnslusjóðs ásamt Samtökum fiskvinnslustöðva og Landssambandi íslenskra útvegsmanna sem eiga einn fulltrúa og Sambandi íslenskra sveitarfélaga sem á einn, ég man ekki hvort það er eitthvað meira. Svo er einn frá ráðherra. Samtök atvinnulífsins eiga því mikinn þátt í stjórn þessa sjóðs og bera þar með ákveðna ábyrgð á þeirri bagalegu stöðu sem upp er komin.
Enginn hefur bent okkur á að neitt sé í raun og veru við þessu að gera nema bíta á jaxlinn og herða ólina. Þetta eru ekki beinar álögur á einn eða neinn í formi skatta heldur jafnar þetta sig út sjálft. Vera kann að stjórn sjóðsins og starfsmenn hans hafi verið fullglannalegir við ákvarðanir fyrir nokkrum árum sem við súpum nú seyðið af. Ég held þó að ekki sé ástæða til að ávíta þá harðlega fyrir það því að ástandið á þeim tíma var þannig að menn grunaði ekki hvernig fara mundi.
