vextir og verðtrygging.

Herra forseti. Ég mæli fyrir frumvarpi til laga um breytingu á lögum nr. 38/2001, um vexti og verðtryggingu. Meðflutningsmenn mínir að þessu sinni eru hv. þingmenn Karl Gauti Hjaltason, Anna Kolbrún Árnadóttir, Bergþór Ólason, Birgir Þórarinsson, Gunnar Bragi Sveinsson, Sigmundur Davíð Gunnlaugsson, Sigurður Páll Jónsson og Þorsteinn Sæmundsson. Frumvarpið er flutt öðru sinni þar sem það hlaut ekki afgreiðslu á nýliðnu löggjafarþingi. Í þessu frumvarpi er gert ráð fyrir breytingu á 14. gr. laganna þannig að við 1. mgr. bætast þrír nýir málsliðir, svohljóðandi, með leyfi forseta:

„Heimild til verðtryggingar láns með veði í íbúðarhúsnæði er bundin því skilyrði að við útreikning verðbóta séu felld brott áhrif breytinga á óbeinum sköttum og húsnæðisliðar vísitölu neysluverðs og að ákvæðisvextir nemi eigi hærri hlutfallstölu en 2% á ári. Hagstofa Íslands skal gefa út mánaðarlega vísitölu þar sem óbeinir skattar og húsnæðisliður hafa verið felldir brott. Heimilt er að verðtryggt jafngreiðslulán með veði í íbúðarhúsnæði hafi allt að 25 ára lánstíma.“

Herra forseti. Hér eru fjórar breytingar lagðar til: Húsnæðisliðurinn út, óbeinu skattarnir út, eitraði kokteillinn út og ofurvextir án samanburðar við erlenda vexti, sem engir eru, eða án fullnægjandi aðhalds af samkeppni, út.

Markmiðið með frumvarpinu og með þeim breytingum sem hér eru lagðar til á lögum nr. 38/2001, um vexti og verðtryggingu, er að leitast við að jafna stöðu samningsaðila um verðtryggð lán til kaupa á íbúðarhúsnæði og tryggja fjölskyldum sanngjarnari lánakjör til fjármögnunar á sínum heimilum en til þessa hafa boðist. Þetta frumvarp er liður í að koma fram þeirri stefnu Miðflokksins að endurnýja fjármálakerfið hér á landi, færa það inn í nútímann og sér í lagi að koma á nýju kerfi við fjármögnun húsnæðislána. Nú er það svo að maður vildi helst sjá á bak því fyrirkomulagi verðtryggingar sem verið hefur hér við lýði allt of lengi. Ég geri mér grein fyrir stöðunni hér á Alþingi þar sem augljóslega er ekki meirihlutavilji fyrir afnámi þess fyrirkomulags og því er leitað eftir því að gera það bærilegra fyrir þá sem eru veikari í samningssambandinu, þ.e. fyrir einstaklinga og heimili.

Frá því að þessi tillaga var flutt í fyrra hefur það gerst, herra forseti, að ríkisstjórnin hefur í yfirlýsingu um markviss skref til afnáms verðtryggingar, sem gefin var út í tengslum við svonefnda lífskjarasamninga á almennum vinnumarkaði, tekið undir nokkur grundvallaratriði frumvarpsins. Sér í lagi er í yfirlýsingunni tekið undir að eitraði kokteillinn verði tekinn út sem og húsnæðisliðurinn. Eitraði kokteillinn er hin svokölluðu annúítetslán til meira en 40 ára þar sem lántakandinn tekur ekki til við að greiða inn á höfuðstól lánsins, eftir þeim reglum sem um það gilda, fyrr en í fyrsta lagi eftir að 20 ár eru liðin af lánstímanum. Þess vegna hafa þessi lán hlotið þetta viðurnefni í almennri umræðu.

Í yfirlýsingunni er tekið undir það af hálfu ríkisstjórnarinnar að þessi eitraði kokteill verði tekinn út sem og húsnæðisliður. Þeim árangri vil ég fagna sérstaklega sem og viðurkenningu í yfirlýsingunni á þeim vanda sem kerfisbundin mæliskekkja upp á við veldur lántakendum. Engum þarf að blandast hugur um að samningsaðilar í lánaviðskiptum vegna húsnæðiskaupa hafa ójafna stöðu, ekki síst vegna ólíkra fjárhagslegra burða þar sem aflsmunur á milli aðila er verulegur en ekki síður þegar kemur að þekkingu á fjárhagslegum efnum. Verðtryggt lán er ekki einfalt í eðli sínu. Bankar og lánastofnanir hafa mun meiri þekkingu á fjármálamarkaði og þeim þáttum sem geta haft áhrif á þróun verðlags og kaupgjalds og þar með á greiðslubyrði lána en allur almenningur. Gengisfall krónunnar í efnahagshruninu 2008 og verðbólguhrinan á eftir er flestum í fersku minni sem og áhrifin sem þeir atburðir höfðu á verðtryggð lán heimilanna með geigvænlegum afleiðingum fyrir heimili landsmanna og hag fjölskyldna. Það eru þess vegna full efni til að stíga markverð skref til að jafna hinn mikla aðstöðumun sem ríkt hefur milli aðila slíkra lánasamninga. Þessu frumvarpi er ætlað að gegna hlutverki í þessu skyni.

Efnisatriði frumvarpsins, eins og ég gat um, eru í meginatriðum fjögur. Ég mun taka fyrir eitt af öðru. Í fyrsta lagi að verðtrygging feli í sér úrræði til að mæta áhrifum almennra verðlagsbreytinga sem rót eiga að rekja til verðfalls krónunnar þegar svo ber undir. Menn skyldu átta sig á að slíkar verðlagsbreytingar eru allt annars eðlis en verðbreytingar sem stafa af sértækum aðgerðum stjórnvalda sem hafa í för með sér breytingu á vöruverði eins og til að mynda hækkun óbeinna skatta þegar kemur að áfengi, tóbaki, bensíni — við þekkjum kolefnisgjaldið o.s.frv. Hinar sértæku aðgerðir, eins og ég var að nefna dæmi um og eru ákveðnar á vettvangi stjórnvalda, falla ekki undir hina almennu skilgreiningu á verðbólgu en verðbólga er náttúrlega orð yfir það sem í eðli sínu er verðfall á peningum sem leiðir af sér almennar verðhækkanir. Það sem helst á við hér eru ákvarðanir stjórnvalda sem snúa að tekjuöflun ríkissjóðs, eins og ég gat um, og ég hef hér nefnt nokkur dæmi um það.

Herra forseti. Það eru engin efni til að lántakar verðtryggðra lána bæti lánveitendum upp skattahækkanir sem gerðar eru með það að markmiði að standa undir verkefnum í almannaþágu og eiga eðli málsins samkvæmt að leggjast jafnt á alla eftir því hvernig þeir haga innkaupum sínum. Sama á við um skattaálögur sem ætlað er að ná tilteknum markmiðum í þjóðfélagsmálum, t.d. með álögum á tiltekna flokka matvæla með heilbrigði og hollustu að markmiði og á eldsneyti, eins og kolefnisgjaldið er dæmi um, til að rækja markmið vegna alþjóðlegra skuldbindinga í loftslagsmálum. Engin efni eru til þess að álögur af þessu tagi séu lagðar aukalega á lántakendur verðtryggðra íbúðalána með því að hækka höfuðstól þessara lána og þyngja greiðslubyrði þeirra og það eru heldur engin efni til, herra forseti, að fjármálastofnanir eignist með þessum hætti, fyrir atbeina stjórnvalda sem eru að rækja einhver markmið í þjóðfélagsmálum, fjármagna einhverjar aðgerðir með hækkunum á óbeinum sköttum eða með sérstökum sköttum sem ætlað er að hafa áhrif á neyslumynstur fólks, nýjar kröfur á heimilin og að þær hafi í því sambandi, eins og staðreyndin er, allt afl réttarkerfisins að baki sér þegar kemur að innheimtu.

Í öðru lagi hefur komið fram, herra forseti, að svonefndur húsnæðisliður vísitölu neysluverðs, sem ekki styðst við neitt samræmt alþjóðlegt viðmið, hafi á liðnum árum haft í för með sér mun meiri hækkanir á höfuðstól og greiðslum af verðtryggðum lánum en almennar verðhækkanir í landinu hafa gert. Þannig hefur fjármála- og efnahagsráðherra upplýst, í svari við fyrirspurn frá þeim sem hér stendur, að á fimm ára tímabili, 2012–2017, hafi verðbætur á íbúðalán vegna almennra verðlagshækkana numið 15 milljörðum kr. en á sama tíma hafi 118 milljarðar lagst ofan á verðtryggð íbúðalán vegna áhrifa húsnæðisliðar vísitölunnar. Berið saman, hv. þingmenn og aðrir sem mál mitt heyra, 15 milljarða vegna almennra verðlagsbreytinga og 118 milljarða vegna húsnæðisliðarins. Hlutur húsnæðisverðsins í verðbótunum er 88,7%, upp undir 90% með öðrum orðum, svo að því sé haldið til haga.

Það má fullyrða að samsvarandi eignatilfærsla, herra forseti, frá lántakendum til fjármálastofnana yrði hvergi þoluð eða liðin í nágrannalöndum Íslendinga. Munur á vísitölu neysluverðs með og án húsnæðisliðar var hlutfallslega minnstur árið 2013 en mestur 2017 þegar verðbætur miðað við vísitölu neysluverðs án húsnæðis voru verulega neikvæðar, enda hefur verið verðhjöðnun á Íslandi til skamms tíma, a.m.k. frá miðju ári 2016, ef húsnæðisliður vísitölunnar er undanskilinn. Greiðendur verðtryggða lána hafa ekki notið þeirrar hagstæðu verðlagsþróunar sem hér hefur gætt á undanförnum árum heldur hefur húsnæðisliðurinn orðið til þess að þeir hafa þurft að axla ofurbyrðar eins og ég tel óhætt að orða það.

Hv. þm. Þorsteinn Sæmundsson og fleiri alþingismenn lögðu fram á 148. löggjafarþingi tillögu um brottfall húsnæðisliðar vísitölunnar við útreikning á verðtryggðum lánum en hún náði ekki fram að ganga. Þó ber að geta þess að samþykkt var þingsályktun nr. 17/148 um skipan starfshóps sem hafi það hlutverk að meta forsendur verðtryggingar, þar á meðal hvað varðar samsetningu vísitölunnar. Sá starfshópur hefur reyndar skilað áliti en það álit hefur ekki hlotið neina umræðu neins staðar svo að ég hafi séð, hvorki í fjölmiðlum né hér á Alþingi. Væru full efni til þess, herra forseti, að efna til umræðu um niðurstöður þessa starfshóps.

Með því frumvarpi sem hér er mælt fyrir er kveðið á um að vegna þeirra þátta sem hér hafa verið taldir, óbeinna skatta og húsnæðisliðar vísitölunnar, verði Hagstofu Íslands falið að birta vísitölu neysluverðs þar sem áhrif þeirra hafa verið felld brott. Skal þá nota þá vísitölu við útreikning greiðslna af verðtryggðum íbúðalánum.

Þriðja atriðið, herra forseti, sem kveðið er á um í frumvarpinu er að þegar íbúðalán er í formi verðtryggðs jafngreiðsluláns, þess sem á erlendum málum og að sínu leyti á íslensku eru kölluð annúítet, megi lánstíminn ekki vera lengri en 25 ár. Þessi tillaga hefur áður verið gerð og það var með stjórnarfrumvarpi á 145. löggjafarþingi 2015–2016, samanber 817. mál, á þskj. 1537. Það frumvarp var samið í fjármála- og efnahagsráðuneytinu í samvinnu við forsætisráðuneyti og tók mið af þeim sjónarmiðum sem komu fram í skýrslu sérfræðingahóps um afnám verðtryggingar af neytendalánum frá janúar 2014. Með frumvarpinu var lagt til að almennt yrði óheimilt að veita neytendum verðtryggð jafngreiðslulán til lengri tíma en 25 ára með undanþágum fyrir ungt fólk, lántaka með lægri tekjur og lántaka með lágt veðsetningarhlutfall. Ég vísa að öðru leyti til greinargerðar þess frumvarps eins og gert er í greinargerð með þessu frumvarpi. Þessi lán, þessi 40 ára jafngreiðslulán, hafa a.m.k. til skamms tíma verið langalgengustu íbúðalán til íslenskra heimila. Í greinargerð segir að greiðslubyrði af þessum lánum sé lægri en á öðrum lánaformum en þar sem verðbætur leggist við höfuðstól hækki höfuðstóll lánsins stóran hluta lánstímans og því meira sem verðbólga er meiri. Eðli þessara lána gerir að verkum að þrátt fyrir að allar afborganir séu greiddar fyrstu tvo áratugi lánstímans hækki höfuðstóllinn engu að síður. Við erum að tala um 20 ár hið minnsta, ef verðlag hækkar. Það ekki skrýtið, herra forseti, að þessi lán hafi í máli manna verið kölluð eitraður kokteill.

Í því stjórnarfrumvarpi sem ég gat um frá 145. löggjafarþingi segir að ákvæði frumvarpsins samræmist stjórnarskrá lýðveldisins Íslands og alþjóðlegum skuldbindingum á borð við mannréttindasáttmála Evrópu. Segir þar að sú takmörkun á samningsfrelsi sem frumvarpið hefur að geyma sé hluti af viðleitni til að stuðla að bættri umgjörð fasteignalána og draga úr vægi verðtryggingar á fasteignalánamarkaði. Felst í þessum orðum athyglisverð viðurkenning á því að eðli verðtryggingar á fasteignalánamarkaði sé með þeim hætti að frá sjónarmiði bættrar umgjarðar fasteignalána séu efni til að draga úr þessu vægi.

Í frumvarpinu sem hér er vísað til segir enn fremur að unnið hafi verið að ýmsum þeim mótvægisaðgerðum sem sérfræðingahópurinn lagði til og þyki aðstæður vera fyrir hendi í hagkerfinu til að fara að tillögum hans og stemma þannig stigu við verðtryggðum langtímajafngreiðslulánum. Ég tel óhætt að taka upp þessa tillögu úr stjórnarfrumvarpi frá 145. löggjafarþingi í þessu frumvarpi, herra forseti, því ekki verður séð að þær aðstæður séu svo breyttar í hagkerfinu frá því sem var fyrir örfáum árum að sömu sjónarmið eigi ekki við og rakin voru hér að framan.

Fjórða atriði, herra forseti, er að lögð er til breyting sem kveður á um að í því skyni að jafna hina mjög svo ójöfnu stöðu sem ríkir á milli lántakenda og neytenda þegar kemur að fjármögnun íbúðalána verði kveðið á um að vextir af verðtryggðum íbúðalánum megi ekki fara yfir 2% á ári. Vextir á verðtryggðum samningum — og þetta atriði ber að athugast mjög gaumgæfilega — hafa til þessa verið ákveðnir við markaðsskilyrði sem oftar en ekki sýnast einkennast af fákeppni frekar en samkeppni. Þá einkennast þessar ákvarðanir af því að þær styðjast ekki við viðhlítandi erlendan samanburð, enda er sams konar skuldbindingar ekki að finna í nágrannalöndum Íslendinga.

Innsti kjarni þess máls sem hér hefur verið gert að umræðuefni er að þessir vextir hafi verið ákveðnir án þess að ákvarðanirnar hafi aðhald, annars vegar af samkeppni milli aðila á innlendum markaði, og síðan eru þessar ákvarðanir gerðar í eins konar tómarúmi að því leyti til að ekki er við neinar erlendar fyrirmyndir eða hliðstæður að styðjast. Öðru máli gegnir um vexti af óverðtryggðum skuldbindingum. Það er kannski ekki yfirgengileg samkeppni á milli fjármálastofnana í þeim efnum en vextir á slíkum skuldbindingum eru a.m.k. þannig að hægt er að bera þá saman við sambærilega vexti erlendis. Þá er þess að geta að vextir á verðtryggðum skuldbindingum leggjast á höfuðstól sem er síbreytilegur. Hann er með hlaupandi krónuverðmæti, hann er ekki fastur, hann er sífellt að breytast. Hann er reyndar sífellt að hækka. Þessi aðstaða sker sig frá venjulegum lánaskuldbindingum þar sem höfuðstóll er föst stærð allan lánstímann að frátöldum afborgunum. Það er það fyrirkomulag sem menn eiga að venjast í okkar heimshluta og reyndar víðast hvar, þó svo að Seðlabanki Íslands hafi einhvern tímann talið sig finna einhverjar hliðstæður í Mið- eða Suður-Ameríku, m.a. í Úrúgvæ.

Svo vikið sé að skiptingu áhættu á milli samningsaðila er hún með þeim hætti þegar um er að ræða verðtryggt lán að lántaki axlar alla ábyrgð á verðhækkunum á samningstímabilinu. Ég ítreka, herra forseti: Lántaki axlar alla ábyrgð á verðhækkunum á samningstímabilinu, alla ábyrgð á verðhækkunum af hvaða rótum sem þær kunna að vera sprottnar. Í því felst trygging fyrir lánveitanda sem í það minnsta felur í sér umtalsvert hagræði, enda leggur lántaki eignir sínar undir, og ekki bara eignir heldur og aflahæfi, til að standa undir þessari skuldbindingu sinni sem annars er óþekkt í nágrannalöndunum þegar kemur að íbúðalánum til einstaklinga. Skuldbinding lántaka hrekkur svo langt í þessu tilliti að hún felur einnig í sér sérstakar aukagreiðslur umfram verðbreytingar, aukagreiðslur sem stafa af kerfisbundinni mæliskekkju sem ég gerði að umtalsefni áðan og sem gerð er að umtalsefni í yfirlýsingu ríkisstjórnarinnar í tengslum við lífskjarasamningana. En þessi kerfisbundna mæliskekkja, herra forseti, hefur stundum verið kölluð vísitölubjagi. Það er bjögun á vísitölunni af kerfislægum ástæðum sem leiðir til þess að vísitalan mælist hærri en ella væri og með því þyngist auðvitað greiðslubyrði greiðanda þessara lána og höfuðstóllinn hækkar.

Vandinn við hættu á ofmati, á þessu kerfisbundna ofmati, í verðbólgumælingum er vel þekktur. Miðað við að verðtryggðar skuldir heimila nemi hátt í 2.000 milljörðum kr. þýðir slíkur vísitölubjagi á bilinu 0,3% upp í e.t.v. 1,5%. Niðurstöður fræðimanna gefa til kynna að vísitala neysluverðs feli í sér árlegt ofmat af þessum tæknilegu ástæðum einum saman. Og þetta ofmat, miðað við þessar fræðiniðurstöður um það hve mikil þessi mæliskekkja getur verið, hleypur á milljörðum og jafnvel tugum milljarða króna. Ég fagna því að ríkisstjórnin skuli hafa lagt eyrun við þessum sjónarmiðum og að hún geri þau sjónarmið að umræðuefni í yfirlýsingu sinni með fyrirheit um að láta kanna þetta mál sérstaklega. Fjárhæðir sem færast á milli greiðenda þessara lána til lánastofnana verður vitaskuld að líta á eins og hverjar aðrar eignatilfærslur milli aðila, rétt eins og tilfærslurnar vegna húsnæðisliðarins, sem áður er getið, auk þeirra tilfærslna sem stofnast vegna þess að þess er krafist af lántakendum, fólki sem er að eignast íbúð, vegna þess að hærri skattar leggjast á vegna markmiða sem stjórnvöld eru að beita sér fyrir á hverjum tíma, hvort sem er til að fjármagna þörf verkefni eða til að rækja markmið í loftslagsmálum á grundvelli samningsins frá París — þá er lántakendum ætlað að bæta öðrum upp þessar skattahækkanir, eins og að skattahækkanir eða skattar almennt séu ekki þannig að þeir eigi að dreifast jafnt á alla og enginn eigi kröfu á aðra, hvað þá í gegnum lán sem ætlað er til að fjármagna íbúðarhúsnæði, þak yfir fjölskylduna, foreldrana og börnin. Þá eru það þessir aðilar sem eiga að bæta þessum aðilum það upp að stjórnvöld eru hér að beita sér með einhverjum aðgerðum til hækkunar í skattamálum. Varðandi vísitölubjagann eða hina kerfisbundnu skekkju er þess að geta til viðbótar að lántakar verðtryggðra lána bera alla áhættu af því hversu mikil skekkjan kann að reynast.

Loks ber að geta þess að verðtryggð lán með veði í íbúðarhúsnæði hljóta að teljast meðal öruggustu eigna í sérhverju eignasafni ef skuldabréf með ábyrgð opinberra aðila eru undanskilin. Viðtekin viðmið um áhættu og ávöxtun ættu að leiða til þess að slík lán bæru lægri vexti en almennt gerist í ljósi hinnar miklu tryggingar sem lánveitandi nýtur um verðgildi höfuðstóls á mælikvarða verðlagsþróunar og öryggis sem hann sömuleiðis nýtur um endurheimt höfuðstóls í ljósi þess að lán eru yfirleitt ekki veitt nema fyrir hluta af verðmæti íbúðarhúsnæðis við upphaf lánstíma. Hafa lánveitendur þar borð fyrir báru og vörn gegn verðlækkun húsnæðis sem sett hefur verið að veði fyrir lánveitingunni. Auk veðs í íbúðarhúsnæði leggur lántakandi, eins og áður er getið, aflahæfi sitt að veði dugi húsnæðisveð ekki og munu þess fjölmörg dæmi að reynt hafi á þá tryggingu með því að lántaki hafi mátt greiða af láni eftir að hafa þurft að yfirgefa íbúðarhúsnæði sitt.

Reynslan hér á landi virðist ekki gefa til kynna að framangreind atriði hafi vegið þungt við ákvörðun um vexti verðtryggðra lána eða að sjónarmið um meðalhóf hafi alltaf verið sérstaklega höfð í heiðri. Eru af þessum ástæðum full efni til að binda vexti af slíkum lánum með veði í íbúðarhúsnæði við hámark sem hér er lagt til að verði 2% á ári. Menn spyrja: Hvernig er þessi tala fengin? Svarið er: Þessi tala, herra forseti, styðst við algengar viðmiðanir um framleiðniaukningu og hagvöxt þegar litið er til langs tíma. Nú eru liðin 40 ár frá því að verðtrygging varð almenn í lánaviðskiptum einstaklinga hér á landi. Hún kom til þegar glíman við verðbólguna var sem hörðust og þegar landslag peninga- og lánamála var með allt öðrum hætti en síðar hefur orðið. Skipulegur markaður fyrir skuldabréf hafði vart slitið barnsskónum, hlutabréfamarkaður heyrði framtíðinni til, fjármálaviðskipti við útlönd voru takmörkuð og viðskipti milli landa með verðbréf óþekkt. Fjármálastofnanir af því tagi sem nú þekkjast, sem bjóða fjölbreytta þjónustu við ávöxtun fjár og miðlun, voru ekki komnar til sögunnar. Þrautaráð við þessar aðstæður, þar sem ekki voru forsendur á mörkuðum eða í fjármálastofnunum fyrir beitingu hefðbundinna peningalegra aðgerða sem hafa þróast síðan gegn verðbólgu, var að binda hagstærðir við vísitölur. Það var þrautaráðið, það eru 40 ár síðan þetta var. En þá er á það að líta, herra forseti, að slík aðferð felur frekar í sér verkfræðilega nálgun af vélrænu tagi. Efnahagslíf er síkvikt og breytilegt, hefur lífræna eiginleika sem vélar og trissur og tannhjól hafa ekki. Þegar allt aðrar forsendur hafa skapast frá því sem átti við fyrir 40 árum, eins og nú hefur gerst um beitingu peningalegra aðgerða og þess vegna aðgerða á sviði ríkisfjármála til að takast á við viðfangsefni eins og verðbólgu og önnur slík, hlýtur neyðarúrræði sem gripið var til við allt aðrar aðstæður, neyðarúrræði á borð við verðtryggingu sem hvergi hefur þrifist í okkar heimshluta og hvergi yrði þoluð eða liðin í nágrannalöndum, að víkja, herra forseti.

Herra forseti. Í frumvarpinu er lagt til að staða aðila í samningum af því tagi sem hér hafa verið gerðir að umtalsefni verði jöfnuð eilítið. Vitaskuld mætti hugsa sér að ganga mun lengra í þessu. Hér er leitast við að leggja fram tillögu sem binda má vonir við að gæti notið víðtækari stuðnings en afnám verðtryggingar hefði hér í þingsölum. Við megum ekki spóla endalaust föst í þessum hjólförum. Þetta verðtryggingarkerfi er í eðli sínu, í sínu innsta eðli, ranglátt vegna þess að það hallar á veikari aðilann. Það er ekkert jafnræði með aðilum í slíku lánasambandi. Ríkisstjórnin sjálf hefur sýnt það með yfirlýsingu sinni í tengslum við kjarasamningana, sem hún kallar yfirlýsingu ríkisstjórnarinnar um markviss skref til afnáms verðtryggingar, og er hið merkasta plagg og reyndar tímamótaplagg því að það er kannski í fyrsta sinn sem af hálfu ríkisstjórnar eru gerðar tillögur um markverðar aðgerðir eins og tvær af þeim tillögum sem eru í þessu frumvarpi bera vitni um, þ.e. varðandi eitraða kokteilinn annars vegar og húsnæðisliðinn hins vegar. Það sem er hins vegar ekki gert að umtalsefni í yfirlýsingu ríkisstjórnarinnar eru áhrif óbeinna skatta, ekki er vikið að þeim. Lántakendur eiga áfram að bæta lánveitendum upp skatta sem lagðir eru á alla. Og síðan er ekki vikið að því að efni séu til að binda þessa vexti. Það er ekki með neinni sérstakri gleði sem maður talar fyrir því í þingsal að binda eigi vexti. Almenna reglan er sú að verðlag í landinu á að vera frjálst — en þá verða að vera forsendur fyrir slíku. Það eru tvær hagstærðir sem ganga í gegnum allt hagkerfið, það eru vextirnir og það er gengið. Við erum með sérstaka tegund af vöxtum sem eru hinir svokölluðu vextir á verðtryggðum lánum og um þá gilda sérstök sjónarmið eins og ég hef rakið ítarlega hér. Annað sjónarmiðið er það að þeir eru ákveðnir við skilyrði þar sem samkeppni er með öllu ófullnægjandi; þau einkennast meira af fákeppni. Menn geta bara kynnt sér þetta, þetta er mjög vel þekkt í fræðunum; og svo hins vegar eru þessir vextir ákveðnir í tómarúmi að því leyti að ekki er unnt að bera sig saman við neinar hliðstæður á erlendri grundu.