stjórn fiskveiða.

Herra forseti. Ég mæli hér fyrir nefndaráliti með breytingartillögu um frumvarp til laga um breytingu á lögum um stjórn fiskveiða, nr. 116/2006, strandveiðar. Málið er flutt af atvinnuveganefnd og nefndarálitið er atvinnuveganefndar.

Hér í upphafi eru taldir upp þeir aðilar sem komu á fund nefndarinnar, þ.e. fjöldi gesta sem kom fyrir nefndina og fjöldi umsagna bárust um málið.

Frumvarpið var lagt fram af atvinnuveganefnd og felur í sér nokkrar breytingar á fyrirkomulagi strandveiða samkvæmt 6. gr. laga um stjórn fiskveiða. Lagt er til að við lögin bætist nýtt ákvæði til bráðabirgða og er þar um tímabundna ráðstöfun að ræða fyrir komandi strandveiðitímabil og gildir ákvæði frumvarpsins til 31. ágúst 2018.

Í 1. gr. frumvarpsins er lagt til að strandveiðar verði takmarkaðar við 12 daga á mánuði fyrir hvert skip á tímabili strandveiða, maí til ágúst. Einnig er mælt fyrir um að Fiskistofa geti stöðvað strandveiðar ef heildarafli strandveiðibáta fer umfram það magn sem ráðstafað er til veiðanna. Jafnframt er mælt fyrir um heimild til að landa ufsa sem svokölluðum VS-afla.

Markmið frumvarpsins er fyrst og fremst að auka öryggi smábátasjómanna með því að tryggja ákveðinn dagafjölda til veiða í hverjum mánuði. Með þessu er ætlunin að sníða af þann annmarka sem er í gildandi fyrirkomulagi sem birtist í því að sjómenn keppast við að veiða heimilan afla á sem skemmstum tíma og róa því oftar en ekki út í vondum veðrum.

Fyrir nefndinni var ákvæði um heimild Fiskistofu til að stöðva veiðar andmælt og var lýst áhyggjum af því að aflinn yrði uppurinn áður en tímabilinu lyki og tilraunin yrði marklaus þar sem kapp með tilheyrandi áhættu hæfist samtímis á öllum svæðum til að tryggja róðrardaga áður en veiðar yrðu hugsanlega stöðvaðar. Einnig var vísað til þess fyrir nefndinni að færa mætti rök fyrir því að veiðar á ufsa stæðu ekki undir sér.

Að mati nefndarinnar hefur verið dregið verulega úr líkum þess að veiðar þurfi að stöðva með því að heildarheimildir til strandveiða hafa verið auknar. Að mati nefndarinnar eru allar líkur á því að þær viðbótarheimildir sem um ræðir tryggi að á öllum svæðum verði unnt að stunda veiðar í 12 daga alla mánuðina. Þótt takmörkuðu magni sé ráðstafað til strandveiða er mikilvægt að fá reynslu á þetta nýja fyrirkomulag áður en það verður fest frekar í sessi.

Nefndin leggur til nokkrar breytingar á 1. gr. frumvarpsins. Er í fyrsta lagi lögð til orðalagsbreyting á 1. málslið. Einnig leggur nefndin til breytingu í þá veru að ráðherra en ekki Fiskistofa geti stöðvað veiðar þegar heildarafli skipa fer umfram magn sem ráðstafað er til strandveiða. Komi til þess að ráðherra þurfi að stöðva veiðar skiptir miklu að nákvæm greining verði gerð á áhrifum þeirra breytinga sem hér eru lagðar til á sókn og þróun veiðanna yfir árið, einkum á möguleika strandveiða einstakra svæða. Fyrir liggur að í þeirri reglugerð sem ráðherra gefur út í kjölfar þessara laga er ekki eingöngu heimild fyrir ráðherra til að stöðva veiðar heldur einnig heimild fyrir ráðherra til að auka heildarveiði í samræmi við 5. mgr. 8. gr. laga um stjórn fiskveiða svo að unnt verði að nýta 12 daga til strandveiða í maí, júní, júlí og ágúst á hverju landsvæði. Í þriðja lagi er lagt til að heimilt verði að landa ufsa án þess að hann teljist til hámarksafla hvers báts eða til heildarafla strandveiða að ákveðnum skilyrðum uppfylltum.

Með þessum breytingum telur nefndin að komið sé til móts við mörg þau sjónarmið sem komið hafa fram í umsögnum um málið, eins og áhyggjur um að til stöðvunar komi í ágúst. Jafnræðis verður gætt og tekið tillit til þess að undanfarin ár hafa ufsaheimildir verið ónýttar á milli fiskveiðiára auk þess sem lágt verð hefur fengist fyrir ufsann. Nefndin telur að ef vel tekst til í sumar muni það leiða til aukins öryggis, jafnræðis og eflingar strandveiðikerfisins í heild með auknum aflaheimildum og sveigjanleika hvað varðar val á veiðidögum með öryggissjónarmið að leiðarljósi. Þannig verða 1.000 tonn af ónotuðum heimildum til línuívilnunar færðar í strandveiðar sumarið 2018 sem einskiptisaðgerð, en að mati sérfræðinga atvinnuvegaráðuneytisins og Landssambands smábátasjómanna ættu þær heimildir sem við bætast að duga til að mæta þessari ráðstöfun í sumar.

Komið hefur fram í umsögnum um málið til nefndarinnar að val á föstum dögum geti leitt til betra hráefnis sem dreifist til vinnslu jafnar yfir mánuðinn, aukið framboð á fersku hráefni yfir sumarið, styrkt dreifðar byggðir og verið liður í að auka byggðafestu og nýliðun í greininni.

Afli frá strandveiðum er afar mikilvægur fyrir fiskmarkaði þegar samdráttur er á afla frá annarri útgerð. Aflinn hefur oftar en ekki verið hryggjarstykkið í vinnslu margra fiskvinnslufyrirtækja yfir sumarið og verið gæðahráefni. Nefndin telur að eftir reynslu þessa sumars verði að skoða hvort tryggja skuli að afla frá strandveiðum skuli ávallt bjóða fyrst innlendum kaupendum og að hráefnið verði því ekki flutt óunnið í gámum til erlendra aðila. Það er mikilvægt að þessi tilraun til strandveiða í sumar takist vel og verði marktæk til að vinna með í framtíðarskipulagi strandveiða og eflingu þeirra. Nefndin leggur til að áhrif þessarar tilraunar í strandveiðum verði metin eftir sumarið og atvinnuvegaráðuneytið, með aðkomu hagsmunaaðila, taki saman skýrslu fyrir 1. desember nk. sem nýtist fyrir framtíðarskipulag strandveiða. Það sem þarf að kanna að mati nefndarinnar er m.a. hvaða áhrif það hafi að hafa fasta daga á hvert svæði fyrir sig, útkoma þess að ufsi reiknist ekki til heimilaðs afla í hverri veiðiferð og hvort líta þurfi til mismunandi fiskgengdar eftir landsvæðum hvað varðar byrjun og lok tímabila.

Samstaða er í nefndinni um að fylgjast vel með hvernig þessi breyting á strandveiðum sumarið 2018 tekst með tilliti til aukins öryggis sjómanna. Atvinnuveganefnd mun strax í haust meta hvernig til hefur tekist með þessa mikilvægu tilraun og vinna að frekari endurbótum á strandveiðikerfinu í samráði við strandveiðimenn á svæðunum fjórum og hagsmunasamtökum þeirra fyrir sumarið 2019.

Nefndin leggur til að frumvarpið verði samþykkt með eftirfarandi breytingum:

Við 1. gr.

a. Í stað orðanna ,,takmarka strandveiðar við 12 veiðidaga fyrir hvert skip“ í 1. efnismálslið komi: heimila hverju skipi strandveiðar í 12 veiðidaga.

b. 2. efnismálsliður orðist svo: Ráðherra getur með auglýsingu í Stjórnartíðindum stöðvað strandveiðar þegar sýnt er að heildarafli strandveiðiskipa fari umfram það magn sem ráðstafað er til strandveiða samkvæmt reglugerð sem ráðherra setur um strandveiðar fyrir árið 2018.

c. 3. efnismálsliður falli brott.

d. Við bætist þrjár nýjar málsgreinar, svohljóðandi:

Heimilt er hverju strandveiðiskipi að landa ufsa án þess að sá afli teljist til hámarksafla samkvæmt 5. tölulið 5. mgr. 6. gr. a. Um ufsa sem ekki reiknast til heimilaðs afla í hverri veiðiferð strandveiðiskips gilda eftirtalin skilyrði:

1. Að aflanum sé haldið aðskildum frá öðrum afla skipsins og hann veginn sérstaklega og skráður.

2. Að aflinn sé seldur á viðurkenndum uppboðsmarkaði fyrir sjávarafurðir og andvirði hans renni til sjóðs, samanber 3. mgr. 1. gr. laga nr. 37/1992, um sérstakt gjald vegna ólögmæts sjávarafla, með síðari breytingum, samanber þó 2. málslið 3. mgr.

Sé heimild samkvæmt 2. mgr. nýtt skulu forráðamenn uppboðsmarkaðarins þar sem aflinn er seldur standa skil á andvirði hins selda afla að frádregnum hafnargjöldum og kostnaði við uppboðið. Þá skal útgerð skipsins fá 50% af andvirði selds afla sem skiptist milli útgerðar og áhafnar samkvæmt samningum þar um.

Ráðherra skal með reglugerð kveða á um skiptingu landsvæða. Eingöngu er heimilt að veita skipi leyfi til strandveiða miðað við það landsvæði þar sem útgerð skips á heimilisfesti.

Hv. þm. Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir sat fundi nefndarinnar sem áheyrnarfulltrúi og er hún samþykkt þessu áliti.

Undir þetta rita Lilja Rafney Magnúsdóttir, Inga Sæland, Halla Signý Kristjánsdóttir, Albertína Friðbjörg Elíasdóttir, með fyrirvara, Ásmundur Friðriksson, Kolbeinn Óttarsson Proppé, Njáll Trausti Friðbertsson, Sigurður Páll Jónsson og Smári McCarthy, með fyrirvara.

Aftar í nefndarálitinu eru töflur fengnar úr atvinnuvegaráðuneytinu. Sú stærri og sú minni koma frá Landssambandi smábátaeigenda. Miðað við afla strandveiðibáta síðasta sumar þá myndu 48 dagar allt sumarið hjá jafn mörgum bátum og reru í fyrrasumar þurfa 10.237.611 kíló, 594 bátar.

Fyrir liggur að í sumar er áætlað magn með reglugerð 10.200 tonn. Í fyrrasumar voru 9.200 tonn sett til strandveiða með reglugerð, en í ágúst nýtti þáverandi ráðherra, Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir, ónýttar heimildir í kerfinu og bætti við 560 kílóum í ágúst svo aflinn fór upp í 9.760 tonn. Nú eru þessar heimildir 10.200 tonn. Þær eru verðmætari þar sem ufsinn er ekki inni í þeirri tölu. Það er að verðmæti til viðbótar um 300 tonn. Þess utan eru 1.000 tonn í ónýttri línuívilnun, svo það sem liggur fyrir í dag eru um 11.500 tonn. Allar tölur og viðmið benda til þess að nægar heimildir séu fyrir þessari tilraun í sumar.

Ráðherra hefur vissulega heimild til þess að stöðva veiðar. Ekki verður hjá því komist að hafa þann varnagla, en ráðherra hefur líka heimildir samkvæmt þeirri reglugerð, sem kemur út í framhaldi á afgreiðslu þessa máls, að bæta í ef þörf er á ónýttum heimildum í strandveiðum til að möguleikar séu til 12 daga í hverjum mánuði fyrir alla þá báta sem skrá sig til strandveiða. Ég tel mjög mikilvægt að bátar skrái sig inn á þau svæði sem fyrir eru, að við höldum svæðunum við þessa tilraun. Fiskgengd er mismunandi góð á milli svæða. Þó að mikið hafi verið talað um að svæði A gefi vel af sér framan af þá gefa svæði B og C vel af sér seinni hluta sumars, í ágúst. Það er ekki akkur fyrir neinn að fara yfir á svæði A og missa af góðri fiskgengd á heimasvæði sínu í B eða C. Þeir sem vinna í þessari grein þekkja mætavel þennan mismun á fiskgengdum á milli svæða. Þess vegna er það undirstrikað í nefndaráliti okkar að í haust skoða eigi fiskgengd á ákveðnum landsvæðum og hvort möguleiki sé á að byrja á einhverjum svæðum fyrr og enda fyrr, þ.e. að tímabilið verði áfram fjórir mánuðir og mæti þeim sjónarmiðum að hér fyrir sunnan land og við Faxaflóa er betra fiskirí fyrri part sumars eða vors, t.d. í apríl. Þetta verður allt til skoðunar í haust í framhaldi af þessari tilraun.

Ég fer fyrst og fremst með þetta mál til þess að reyna að mæta þeim sjónarmiðum að tryggja sveigjanleika og öryggi sjómanna. Mér finnst þessi tilraun vel þess virði til þess að reyna að koma í veg fyrir sjóslys. Hver og einn skipstjóri ber auðvitað ábyrgð á sínum bát, hvort sem hann er lítill eða stór, og því hvort hann fari á veiðar ef veður eru válynd, þó að hætta sé á því að hann missi af lestinni að sækja einhvern afla sem verður hugsanlega búinn ef hann rær ekki þann dag. En með því að draga úr þeim ólympísku hvötum sem eru vissulega í kerfinu er rétt að prófa þetta með 12 dagana.

Í skýrslu frá Háskólanum á Akureyri kom fram mikill áhugi á því að hafa fasta sóknardaga í strandveiðum. Það skapi þann sveigjanleika sem þarf til innan hvers mánaðar. Það er líka betra fyrir fiskvinnslurnar og varðandi verð á mörkuðum, þannig að þetta helst svolítið í hendur allt saman. Fiskvinnslum finnst gott að hráefnið dreifist yfir mánuðinn. Þegar strandveiðiaflinn kemur inn að mestu leyti fyrir hluta mánaðar draga aðrir sig í hlé sem eru á aflamarki og eru ekki á veiðum vegna þess að þeir reikna með að fá minna fyrir sinn afla, en það er mjög nauðsynlegt að hráefnið dreifist yfir mánuðinn svo eðlilegur markaður skapist.

En vissulega hafa komið fram gagnrýni og áhyggjur. Ég myndi kannski ekki vera svo ákveðin í því að láta reyna á þetta í sumar ásamt fjölda sjómanna sem haft hafa samband við mig og hafa lýst áhuga á því að þessi tilraun verði gerð nema af því að ekki er verið að ræða þetta mál í fyrsta skiptið. Það hefur verið skoðað vel. Frumvarp sama efnis var lagt fram í fyrravor þar sem ég var 1. flutningsmaður ásamt fleiri félögum úr Vinstrihreyfingunni – grænu framboði.

Í fyrravor var unnið að því í sjávarútvegsráðuneytinu með þáverandi sjávarútvegsráðherra Þorgerði Katrínu Gunnarsdóttur að gera þessa tilraun og var mikill áhugi fyrir því að hún gengi fram. En því miður var það stoppað. Það er eins og gengur í pólitík, menn eru ekki alltaf sammála um hlutina. En þó að við séum ekki sammála í öllu og hefðum kannski hvert og eitt okkar viljað að þetta frumvarp liti eitthvað öðruvísi út skiptir máli að menn eru að reyna að ná sem bestri þverpólitískri samstöðu og hafa kjark til þess að skoða strandveiðikerfi, sem er búið að vera í níu ár og hefur reynst vel. Það skiptir máli að þróa kerfið með öryggissjónarmið í huga og styrkingu þess til framtíðar, því að strandveiðarnar eru komnar til að vera og eru nauðsynlegar með öðru útgerðarmynstri hér í landinu. Þær hafa vissulega hleypt miklu lífi í byggðarlögin. Þessar sjávarbyggðir væru ekki svipur hjá sjón ef strandveiðar hefðu ekki komið til. Það held ég að menn séu heilt yfir sammála um sem búa í þeim byggðum þar sem strandveiðar hafa tekist vel frá því að þær voru settar á árið 2009.

Ég ætla ekki að hafa mál mitt lengra í bili og vona að það fái góðan framgang hér og afgreiðslu, því að ekki eru margir dagar til stefnu. Strandveiðar hefjast 2. maí og þetta verður að liggja fyrir svo þeir aðilar sem ætla að fara á strandveiðar geti skráð sig inn og skoðað hvernig kerfi þeir búa við í sumar. Fiskistofa hefur ekki hafið skráningu inn í strandveiðakerfið þar sem hún veit að þetta mál bíður afgreiðslu.