endurskoðun regluverks um starfsemi fjárhagsupplýsingastofa.
Herra forseti. Ég mæli fyrir tillögu til þingsályktunar um endurskoðun regluverks um starfsemi fjárhagsupplýsingastofa. Flutningsmenn auk mín eru hv. þingmenn Anna Kolbrún Árnadóttir, Bergþór Ólason, Birgir Þórarinsson, Gunnar Bragi Sveinsson, Karl Gauti Hjaltason, Sigmundur Davíð Gunnlaugsson, Sigurður Páll Jónsson, Þorsteinn Sæmundsson og Helgi Hrafn Gunnarsson.
Rétt eins og við á um málið sem ég mælti fyrir hér næst á undan um breytingu á innheimtulögum lýtur þetta mál að aukinni neytendavernd á fjármálamarkaði. Ég ætla, með leyfi forseta, að lesa þá tillögu til þingsályktunar sem hér er til umræðu:
„Alþingi ályktar að fela dómsmálaráðherra að skipa starfshóp sem taki til endurskoðunar lög og reglur sem gilda um starfrækslu fjárhagsupplýsingastofa og vinnslu upplýsinga sem varða fjárhagsmálefni og lánstraust einstaklinga og lögaðila í því skyni að miðla þeim til annarra. Starfshópurinn leggi sérstaka áherslu á réttarstöðu neytenda á fjármálamarkaði hvað varðar vinnslu slíkra upplýsinga og geri tillögur um úrbætur til að bæta stöðu neytenda á þessu sviði.
Dómsmálaráðherra skipi formann starfshópsins án tilnefningar en fjármála- og efnahagsráðherra, ferðamála-, iðnaðar- og nýsköpunarráðherra, Hagsmunasamtök heimilanna og Neytendasamtökin tilnefni hvert sinn fulltrúa í starfshópinn. Starfshópurinn hafi samráð við Persónuvernd, Neytendastofu, Fjármálaeftirlitið, Samkeppniseftirlitið, önnur félagasamtök og stofnanir sem málefnið kann að snerta.
Starfshópurinn skili skýrslu með tillögum til ráðherra eigi síðar en 1. júní 2021. Ráðherra kynni Alþingi niðurstöður starfshópsins.“
Herra forseti. Þessi þingsályktunartillaga var áður lögð fram á 150. löggjafarþingi en hlaut ekki afgreiðslu. Tillagan er nú endurflutt með lítils háttar breytingum. Starfræksla fjárhagsupplýsingastofu felur m.a. í sér söfnun og skráningu upplýsinga sem varða fjárhagsmálefni og lánstraust einstaklinga og lögaðila, í því skyni að miðla þeim til annarra. Hér á landi starfar aðeins eitt fyrirtæki sem stundar slíka starfsemi. Starfsemin felur aðallega í sér að halda utan um skráningar á vanefndum fjárhagslegra skuldbindinga, svokölluð vanskilaskrá, og helstu skuldbindingar við fjármálafyrirtæki, svokallað skuldastöðuyfirlit. Með tilkomu laga um neytendalán, nr. 33/2013, og laga um fasteignalán til neytenda, nr. 118/2016, hefur gerð lánshæfismats haft æ meiri þýðingu sem skilyrði fyrir lánveitingum, en slíkt mat er að miklu leyti byggt á upplýsingum úr vanskilaskrá og skuldastöðuyfirliti og felur þannig í sér sjálfvirka vinnslu persónuupplýsinga, þ.e. gerð persónusniðs.
Herra forseti. Svo ég reki söguna hérna örstutt þá var við setningu nýrra laga um persónuvernd og vinnslu persónuupplýsinga, nr. 90/2018, lögfest ákvæði sambærilegt því sem var í þágildandi lögum um persónuvernd og meðferð persónuupplýsinga, nr. 77/2000, um vinnslu upplýsinga um fjárhagsmálefni en nýmæli var að vísa sérstaklega til vinnslu persónuupplýsinga sem fer fram við gerð lánshæfismats og taka fram að sú vinnsla þyrfti að byggjast á leyfi Persónuverndar. Ítarlega útfærslu á reglum um starfsemina er að finna í reglugerð um söfnun og miðlun upplýsinga um fjárhagsmálefni og lánstraust, nr. 246/2001. Samkvæmt reglugerðinni er starfsemin leyfisskyld og getur Persónuvernd bundið slíkt starfsleyfi þeim skilmálum sem hún telur vera nauðsynlega hverju sinni. Það hefur t.d. verið gert með útgáfu starfsleyfis til ákveðins tíma í senn, með skilyrðum sem hafa sætt endurskoðun við endurnýjun þess leyfis hverju sinni. Með setningu nýrra persónuverndarlaga, sem ég áður gat um, nr. 90/2018, var reglugerðin þó ekki tekin til sérstakrar endurskoðunar. Engu að síður kemur fram í greinargerð með frumvarpi sem varð að lögum nr. 90/2018 að endurskoðun reglugerðarinnar sé tímabær. Nauðsyn þess að endurskoða og skýra reglur um starfrækslu fjárhagsupplýsingastofa hefur komið glögglega fram í kjölfar fjármálahrunsins 2008 í tengslum við álitaefni sem hafa vaknað um lögmæti krafna með hliðsjón af reglum á sviði neytendaverndar. Ekki síst í tengslum við svokölluð smálán með ólöglega háum lánskostnaði sem hafa verið innheimt af hörku, m.a. með því að nota vanskilaskráningu sem hótun og ógn gagnvart neytendum.
Herra forseti. Ekkert bólar á endurskoðun reglugerðarinnar frá 2001. Ég vil í því sambandi vekja athygli á svari hæstv. dómsmálaráðherra við fyrirspurn frá mér um söfnun og miðlun fjárhagsupplýsinga. Fyrirspurnin er frá 150. þingi, á þskj. 2119, mál nr. 772, og þar er m.a. spurt:
„Hvenær og með hvaða hætti er fyrirhugað að endurskoða reglugerð nr. 246/2001, um söfnun og miðlun upplýsinga um fjárhagsmálefni og lánstraust, og hverjir eru skilgreindir hagsmunaaðilar sem fyrirhugað er að hafa samráð við um slíka endurskoðun? Hvaða efnisþætti reglugerðarinnar telur ráðherra helst þarfnast endurskoðunar?“
Í svari hæstv. ráðherra segir, með leyfi forseta:
„Fyrirhugað er að endurskoða reglugerð nr. 246/2001, um söfnun og miðlun upplýsinga um fjárhagsmálefni og lánstraust, á komandi hausti og vetri. Fyrir liggur að endurskoða þarf reglugerðina m.a. með hliðsjón af nýjum persónuverndarlögum. Þá er líklegt að skoðað verði sérstaklega hvort ástæða sé til að setja sérstök ákvæði um framkvæmd persónuverndarreglna í tengslum við gerð og öflun upplýsinga um lánshæfismat, en skv. 1. mgr. 1. gr. reglugerðarinnar tekur hún ekki til starfsemi sem felst í útgáfu skýrslna um lánshæfismat. Við endurskoðun reglugerðarinnar verður sérstakt samráð haft við Persónuvernd og atvinnuvega- og nýsköpunarráðuneyti, sem fer með málefni neytenda. Þegar drög að nýrri reglugerð liggja fyrir má gera ráð fyrir að þau verði birt í samráðsgátt stjórnvalda þar sem öllum gefst færi á að koma á framfæri athugasemdum.“
Eins og áður segir, herra forseti, þá bólar ekkert á þessari endurskoðuðu reglugerð. Hún er orðin 20 ára gömul eða því sem næst. Þessari þingsályktunartillögu er því öðrum þræði ætlað að hvetja hæstv. ráðherra dómsmála til dáða í því aðkallandi máli sem hér um ræðir. Ég lýsi þeirri von, herra forseti, að þessi tillaga fái góðar undirtektir hér á hinu háa Alþingi sem skref í átt að aukinni vernd neytenda á fjármálamarkaði.
