hlutaskrá og safnreikningar.
Forseti. Ég mæli fyrir frumvarpi til laga um breytingu á lagaákvæðum um hlutaskrá og safnreikninga. Flutningsmenn ásamt þeirri sem hér stendur eru Björn Valur Gíslason, Skúli Helgason, Margrét Tryggvadóttir, Lilja Rafney Magnúsdóttir og Ásmundur Einar Daðason.
1. gr. er um breyting á lögum nr. 87/1998, um opinbert eftirlit með fjármálastarfsemi, með síðari breytingum og hljóðar svo:
Við 9. gr. a laganna bætist ný málsgrein, svohljóðandi:
Fjármálaeftirlitið skal birta opinberlega og uppfæra skrá yfir eignarhluti í hlutafélögum og einkahlutafélögum sem varðveittir eru á safnreikningi ásamt upplýsingum um hverjir séu eigendur þeirra.
2. gr.:
Breyting á lögum nr. 2/1995, um hlutafélög, með síðari breytingum.
8. mgr. 30. gr. laganna orðast svo:
Hlutaskrá skal ætíð geymd á skrifstofu hlutafélags og skal hún öllum aðgengileg.
3. gr.
Breyting á lögum nr. 138/1994, um einkahlutafélög, með síðari breytingum.
6. mgr. 19. gr. laganna orðast svo:
Hlutaskrá skal ætíð geymd á skrifstofu félags og skal hún öllum aðgengileg.
4. gr.
Lög þessi öðlast þegar gildi.
Í greinargerð kemur fram að þetta frumvarp var áður lagt fram á 138. löggjafarþingi en hlaut ekki afgreiðslu og er nú lagt fram að nýju enda ekki vanþörf á. Á undanförnum missirum hafa vaknað ýmsar áleitnar spurningar um hverra hagsmunir hafi ráðið för í starfsemi hinna föllnu banka og í rekstri margra fyrirtækja fyrir bankahrunið. Sýnt hefur verið fram á að flókin hagsmunatengsl fárra viðskiptablokka áttu þátt í að illa fór. Víst má telja að óljóst eða hulið eignarhald á fyrirtækjum hafi átt sinn þátt í að gera slík hagsmunatengsl möguleg. Mikilvægt er að draga af þessu lærdóm og fyrirbyggja eftir því sem kostur er að slíkar aðstæður endurtaki sig. Við núverandi aðstæður má til að mynda benda á að ekki er ljóst hve stór hluti íslensks atvinnulífs er í eigu banka eða tengdra félaga og enn geta skapast hættur vegna samþjöppunar eignarhalds á fyrirtækjum með öllum þeim ágöllum sem því fylgir fyrir starfsskilyrði fyrirtækja og þar með endurreisn íslensks efnahagslífs. Mál er til komið að gera auknar kröfur um gagnsæi eignarhalds fyrirtækja enda er í raun óljóst hvað sé því til fyrirstöðu að hluthafar gangist opinberlega við því.
Í frumvarpinu er lagt til að hlutaskrá hlutafélaga og einkahlutafélaga skuli vera öllum aðgengileg en fram til þessa hefur aðgangsheimildin verið einskorðuð við hluthafa og stjórnvöld. Þá er lagt til að Fjármálaeftirlitinu verði skylt að birta og uppfæra reglulega skrá yfir hluthafa í hlutafélögum og einkahlutafélögum sem varðveita eignarhluti sína á safnreikningum fyrirtækja í verðbréfaþjónustu.
Lög um hlutafélög, nr. 2/1995, og lög um einkahlutafélög, nr. 138/1994, leggja þær skyldur á herðar stjórnum félaga að útbúa hlutaskrá með upplýsingum um hluti þar sem tekið er fram nafn eigenda, kennitala og heimilisfang. Ákvæðið mælir aftur á móti ekki fyrir um skyldu stjórnar til að uppfæra skrána þegar eigendaskipti verða að hlut nema um það berist tilkynning frá nýjum eiganda. Hluthafi getur þó almennt ekki beitt réttindum sínum sem hluthafi nema nafn hans hafi verið fært í skrána eða hann hafi tilkynnt og fært sönnur á eign sína á hlutunum.
Sérregla gildir í hlutafélagalögum um skráningu í hlutaskrá ef hluthafar kjósa að varðveita eignarhluti á safnreikningi en þá nægir að geta um nöfn, kennitölu og heimilisfang viðkomandi aðila sem heimild hefur til safnskráninga. Safnreikningum fylgir ekki atkvæðisréttur á hluthafafundum, hvorki af hálfu raunverulegs eiganda né vörsluaðila.
Skyldu Fjármálaeftirlitsins samkvæmt frumvarpinu til að birta skrá yfir hluthafa sem varðveita eignarhluti sína á safnreikningum er ætlað að tryggja að markmið þess nái fram að ganga og er í anda breytinga sem gerðar voru á lögum um opinbert eftirlit með fjármálastarfsemi, samanber lög nr. 20/2009. Tilgangur þeirra laga var að auka gagnsæi í störfum stofnunarinnar með því að veita henni heimild til að greina frá niðurstöðum mála og athugana er byggjast á lögum um opinbert eftirlit með fjármálastarfsemi.
Safnskráning er leyfisskyld starfsemi samkvæmt lögum um verðbréfaviðskipti, samanber 12. gr. þeirra, og í því ljósi er eðlilegt að Fjármálaeftirlitið birti umræddar upplýsingar. Einnig verður að ætla, með hliðsjón af lögbundnu hlutverki stofnunarinnar, að hún verji hluta af tíma sínum í að átta sig á tengslum lögaðila innbyrðis til að komast að því hverjir séu raunverulegir eigendur fjármálafyrirtækja. Þau tengsl virðast ekki hafa legið ljós fyrir í aðdraganda hrunsins.
Forseti. Það er að sjálfsögðu margt og mikið hægt að segja um gagnsæi almennt og allt það sem þarf að verða til þess að auka hér gagnsæi og aðgang að sjálfsögðum upplýsingum, en þetta mál er liður í því og í þeirri viðleitni almennt. Ég læt hér máli mínu lokið og óska eftir því að frumvarpinu verði vísað til nefndar.
