stjórn fiskveiða.
Herra forseti. Ég mæli hér fyrir frumvarpi til laga sem felur í sér breytingar á lögum um stjórn fiskveiða. Frumvarp þetta er flutt af öllum þingmönnum Viðreisnar og felur í sér ýmis atriði sem ég mun fara nánar yfir á eftir. En þess ber að geta í upphafi að þetta frumvarp hefur verið lagt fram áður og var gert á 150. löggjafarþingi og er núna flutt aftur og er óbreytt.
Frumvarpið hefur þríþættan tilgang. Í fyrsta lagi er því ætlað að auka gagnsæi fjárhagsupplýsinga með kröfum um skráningu á skipulegum hlutabréfamarkaði. Í öðru lagi felur það í sér kröfu um dreifða eignaraðild stærri útgerðarfyrirtækja. Í þriðja lagi afmarkar það með skýrari hætti en gildandi lög það hámark í heildaraflahlutdeild sem einstakir aðilar eða tengdir aðilar geta ráðið yfir.
Herra forseti. Ný lög um stjórn fiskveiða voru sett 1990 að frumkvæði ríkisstjórnar Framsóknarflokks, Alþýðubandalags, Alþýðuflokks og Borgaraflokks og höfðu að geyma ákvæði um frjálst framsal aflaheimilda. Því var ætlað að stuðla að aukinni hagræðingu og hagkvæmni í rekstri útgerðarfyrirtækja. Í þeim lögum voru engar hömlur lagðar á stærð fyrirtækja og engar kröfur um dreift eignarhald. Þegar sýnt var að verulegur árangur hafði náðst í aukinni hagræðingu og hagkvæmni í rekstri, m.a. með samruna fyrirtækja, beitti þáverandi ríkisstjórn Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks sér fyrir því árið 1998 að ákvæði voru sett í lögin sem mæltu fyrir um hámark aflahlutdeildar hverrar útgerðar í einstökum tegundum og 12% heildaraflahlutdeild. Jafnframt var gert ráð fyrir að stærð eignarhluta í einstökum útgerðarfyrirtækjum yrði takmörkuð við 20% færi heildaraflahlutdeild þeirra yfir 8%. Það ákvæði var síðar fellt úr lögum árið 2002 fyrir forgöngu ríkisstjórnar sömu flokka, þannig á það reyndi aldrei í framkvæmd.
Tilgangurinn með nýju ákvæðunum frá árinu 1998 var að stuðla að dreifðari eignaraðild og koma í veg fyrir að aflaheimildir söfnuðust á fáar hendur. Á þessum tíma voru öll útgerðarfyrirtæki langt innan við þau mörk sem lögin kváðu á um. Stærsta félagið réð þá yfir tæpum 5%, nákvæmlega 4,81% heildaraflahlutdeildar. Um lagasetninguna árið 1998 ríkti einhugur á Alþingi en djúpstæður ágreiningur reis um rýmkun ákvæðanna árið 2002 með niðurfellingu kröfunnar um dreift eignarhald allra stærstu fyrirtækjanna.
Herra forseti. Nú eru nokkur fyrirtæki farin að nálgast þessi mörk. Verulegt álitaefni er hvort krafan um 50% eignaraðild, svo að aðilar teljist vera tengdir, dugi til að ná markmiðum laganna. Vel er hugsanlegt að um raunveruleg yfirráð geti verið að tefla í einhverjum tilvikum þó að eignaraðild sé undir 50% mörkunum. Eins geta menn haft áhrif á rekstur annars aðila með lánveitingum eða fjárhagslegri fyrirgreiðslu. Í þessu ljósi má segja að reynslan hafi sýnt að rök standi til þess að afmarka þessi lagaákvæði með skýrari hætti svo að þau megi ná tilgangi sínum. Þá þykir eðlilegt að stærri útgerðarfyrirtæki séu skráð á almennum hlutabréfamarkaði til þess að tryggja betur gegnsæi í meðferð upplýsinga og í viðskiptum með hlutafé. Jafnframt er ástæða til að endurvekja hugmyndir um takmarkaða hámarkseignaraðild að allra stærstu útgerðarfyrirtækjunum eða 10%. Það hlutfall vísar til skilgreiningar laga nr. 161/2002, um fjármálafyrirtæki, á virkum eignarhlut í fyrirtæki. Til þess að mæta þessum markmiðum er í frumvarpinu gert ráð fyrir veigamikilli breytingu með því að líta á aðila sem tengda í merkingu laganna ef einn aðili ræður yfir 1% eða meira af heildaraflahlutdeild og annar á 10% hlutafjár eða meira í hinum fyrrnefnda. Þetta þýðir að eigi aðili 10% hlut í útgerðarfyrirtæki þar sem annar aðilinn ræður yfir 1% eða meira af heildaraflahlutdeild er aflahlutdeild þeirra lögð saman til þess að meta hvort hún fari yfir mörkin. Þetta á einnig við ef óbein eignaraðild er með þessum hætti.
Einnig þykir rétt að telja aðila tengda ef annar ræður yfir meira en 1% heildaraflahlutdeildar og á kröfur á hinn þannig að ætla megi að sá fyrrnefndi geti haft áhrif á reksturinn. Aðilum verði skylt að upplýsa Fiskistofu um þess háttar tengsl.
Í frumvarpinu er enn fremur gert ráð fyrir að öll útgerðarfyrirtæki sem fara með 1% heildaraflahlutdeildar eða meira skuli skráð á skipulegum verðbréfamarkaði. Þetta gerir kröfur um meira gagnsæi varðandi upplýsingar og viðskipti með hlutabréf og dreifðari eignaraðild. Jafnframt er gert ráð fyrir að í útgerðarfyrirtækjum sem fara með 8–12% heildaraflahlutdeildar eigi enginn aðili, einstaklingur, lögaðili eða tengdir aðilar, meira en 10% af hlutafé, stofnfé eða atkvæðisrétti í viðkomandi aðila. Þessu ákvæði er ætlað að koma í veg fyrir frekari samþjöppun eignaraðildar í allra stærstu útgerðarfyrirtækjunum.
Ákvæði frumvarpsins koma til viðbótar þeim ákvæðum sem mælt er fyrir um í gildandi lögum. Þau standa því óhögguð eftir sem áður. Frumvarpið mun því fyrst og fremst hafa áhrif á stærri fyrirtæki. Möguleikar þeirra til frekari samþjöppunar eru þrengdir frá því sem er og kröfur um dreift eignarhald og gegnsæi umtalsvert meiri. Minni og meðalstór fyrirtæki hafa á hinn bóginn sömu möguleika og áður til að hagræða í rekstri með því að sameinast. Ekki er á það fallist að kröfur um skráningu á almennum hlutabréfamarkaði eða takmarkanir á hlutafjáreign einstakra aðila í allra stærstu útgerðarfélögunum hindri hagræðingu í rekstri.
Herra forseti. Ég hef nú farið yfir meginefni þessa frumvarps. Það er í tveimur greinum og ég ætla ekki að lesa eða gera nánar grein fyrir þessum tveimur greinum. Efni þeirra hefur komið fram í meginmáli mínu og þær skýra sig að mestu sjálfar. En þó er rétt að gera aðeins grein fyrir því sem stendur í 2. gr., en þar er kveðið á um að veita frest, aðlögunartíma allt að tíu árum til að fullnægja þessum skilyrðum. Þá er einnig mælt fyrir um að gefa allt að 20 ára frest til þess fullnægja ákvæðum um hámarkseignarhlut í fyrirtækjum sem ráða yfir 8–12% af aflahlutdeild við gildistöku laganna. Þannig að hér er ekki farið óðslega að. Hér er veittur rúmur tími til aðlögunar.
Herra forseti. Hér er verið að mæla fyrir umtalsverðum breytingum sem eru til þess fallnar að auka gagnsæi, auka yfirsýn almennings, vil ég leyfa mér að segja, um það hvernig farið er með þessa auðlind sem er í sameiginlegri eigu okkar. Ég treysti því og trúi að þingið og þingnefnd muni fara gaumgæfilega yfir málið og finna því farveg og koma því í lög.
