samgönguáætlun fyrir árin 2007--2010.
Virðulegur forseti. Ég mæli fyrir þingsályktunartillögu um samgönguáætlun fyrir tímabilið 2007–2010. Fyrr á þessu þingi mælti ég fyrir samgönguáætlun fyrir árin 2007–2018 sem er stefnumótandi og rammaáætlun, en samgönguáætlun fyrir tímabilið 2007–2010 er sundurliðuð fjögurra ára áætlun fyrir fyrsta tímabil hennar. Hér verður að gera skýran greinarmun á. Fjögurra ára áætlunin er í eðli sínu eingöngu fjárhags- og framkvæmdaáætlun.
Segja má að margt sameiginlegt sé með undirbúningi fjögurra ára samgönguáætlunar og tólf ára áætlunarinnar. Uppbygging áætlunarinnar er í samræmi við lög um samgönguáætlun, nr. 71/2002. Hér er í þriðja sinn lögð fram fjögurra ára áætlun um rekstur og uppbyggingu samgangna sem tekur til allra samgöngugreina.
Miklar kröfur eru gerðar til uppbyggingar samgöngukerfisins af hálfu sveitarstjórna, hagsmunaaðila og almennings í landinu. Eins og áætlunin ber með sér eru verkefnin fram undan stór og þrátt fyrir að meira fé sé veitt í þennan málaflokk á áætlunartímabilinu en áður fyrr er ógerningur að verða við óskum allra. Þeir áfangar sem stefnt er að á tímabilinu munu samt sem áður stórbæta samgöngur um landið og í sumum tilfellum verður um kúvendingu að ræða. Þar valda jarðgöng mestum straumhvörfum. Í þessari ræðu vil ég kynna fyrir hv. alþingismönnum helstu áhersluþætti í samgönguáætluninni. Eins og venja er gerir áætlunin ráð fyrir verulegum framkvæmdum í hafnargerð, rekstri flugmála, vegagerð og síðast en ekki síst í öryggismálum samgönguþáttanna.
Í samgönguáætlun þessari er áhersla fyrst og fremst lögð á uppbyggingu vegakerfisins með sama hætti og tiltekið er í tólf ára áætluninni. Litið er svo á að byggingu nýrra flugvalla og nýrra hafna sé að mestu lokið nema sérstakar aðstæður kalli á annað sem nánar verður greint frá hér á eftir. Framkvæmdir í höfnum og flugvöllum miðast að því að bæta aðstöðu og bregðast við auknum kröfum og þróun á sviði flugs og siglinga. Í áætlun þessari er einnig unnið að því að bæta samgöngur fyrir ferðaþjónustuna með ýmsum aðgerðum og kem ég að því síðar.
Heildarfjármagn til samgöngumála hefur stóraukist á undanförnum árum. Í samgönguáætlun 2007–2010 heldur þessi þróun áfram. Tillagan gerir ráð fyrir að tæplega 130 milljörðum kr. verði varið til samgöngumála næstu fjögur árin og þar af renni tæplega 106 milljarðar kr., rúmlega 81%, til vegamála. Til samanburðar var áætlað að 86 milljarðar rynnu til samgangna 2005–2008 og þar af um 73% til vegamála. Hluti þessa fjármagns, 15 milljarðar á þessu tímabili, kemur af söluandvirði Símans.
Í áætluninni er gert ráð fyrir því að nokkrar framkvæmdir og verkefni á sviði flugmála, siglingamála og vegamála verði fjármagnaðar með sérstakri fjáröflun á áætlunartímabilinu. Um er að ræða viðamikla útgjaldaliði sem ekki verður ráðist í innan heildarramma og samgönguáætlunar tímabilið 2007–2010. Um er að ræða byggingu samgöngumiðstöðvar við Reykjavíkurflugvöll. Tekin er í notkun norðaustur-/suðvesturbraut á Keflavíkurflugvelli, flugbraut á Akureyri verður lengd, ný Vestmannaeyjaferja mun sigla vonandi milli Vestmannaeyja og Bakkafjöru, upphaf breikkunar vega út frá Reykjavík til austurs og norðurs og Vaðlaheiðargöng. Þannig er gert ráð fyrir sérstakri fjáröflun til vegagerðar að upphæð 9,5 milljarðar, til flugmála að fjárhæð 3,8 milljarðar og til siglingamála 1,6 milljarðar.
Sérstök fjáröflun eins og það hugtak er sett fram í þessari áætlun getur verið með ýmsum hætti. Þar getur verið um að ræða einkaframkvæmd byggða á fjáröflun með notendagjöldum eða sambland af notendagjöldum, ríkisframlagi og framlagi einkaaðila. Einnig getur verið um að ræða hefðbundnar framkvæmdir byggðar á hefðbundnum útboðum en í þeim tilvikum byggist þá sérstök fjáröflun alfarið á sérstöku ríkisframlagi eða lántöku sem felur í sér að ríkið greiði framkvæmdina á lengri tíma en nú er venjan.
Hér er ekki tekin bein afstaða til þess með hvaða hætti þessi verkefni verði boðin út en þess í stað er vísað til álits nefndar sem ég skipaði um einkaframkvæmd í samgöngum. Með einkaframkvæmd er átt við að einkaaðilum verði falið samkvæmt samningi að annast hönnun, framkvæmd, rekstur og fjármögnun tiltekinna verkefna sem almennt samkomulag er um að opinberir aðilar sinni í þágu almennings.
Á undanförnum árum hefur verið unnið að mörgum brýnum verkefnum á sviði flugmála. Helstu verkefni sem fyrirhuguð eru á næstu fjórum árum eru fyrrnefnd bygging samgöngumiðstöðvar í Reykjavík og lenging Akureyrarflugvallar auk þess sem norðaustur-/suðvesturbraut Keflavíkurflugvallar verður tekin í notkun á ný á sama tíma og samsvarandi braut á Reykjavíkurflugvelli verður lokað.
Meðal annarra framkvæmda í áætluninni má nefna uppsetningu blindflugskerfis og lagfæringar akbrautar og flughlaðs á Akureyri, uppsetningu aðflugsljósa á Egilsstöðum, öryggissvæði bætt í Vestmannaeyjum, endurnýjun ljósabúnaðar og stefnusendis á Ísafirði og lokið við uppsetningu aðflugsbúnaðar á Þingeyrarflugvelli. Þá eru endurbætur á Bíldudalsflugvelli í áætlun. Á 2. og 3. tímabili verður metin þörfin fyrir lengingu Egilsstaðaflugvallar eins og ég gat um í ræðu minni um tólf ára áætlunina.
Í fjögurra ára áætlun er gert ráð fyrir að verja 9,3 milljörðum kr. til siglingamála, þ.e. mun hærri fjárhæð en í síðustu áætlun sem skýrist eingöngu af uppbyggingu fyrirhugaðrar Bakkafjöruhafnar. Eftir 2008 er gert ráð fyrir að ný hafnalög verði að fullu komin til framkvæmda og renna þá framlög til hafnarmannvirkja nær eingöngu til minnstu hafnanna og hafna sem búa við erfið hafnarskilyrði frá náttúrunnar hendi. Styrkir til hafnargerðar eru fyrst og fremst til að endurbæta og byggja ný viðlegumannvirki til að mæta þörfum þróunar fiskiskipaflotans. Stærstu verkefni af þessu tagi eru í höfninni á Rifi, Grundarfirði, Patreksfirði, Tálknafirði, Bolungarvík, Ísafirði, Hólmavík, Akureyri, Húsavík, Hornafirði, Vestmannaeyjum og Grindavík. Unnið verður að stofndýpkunum, m.a. í höfnunum á Rifi, Ólafsvík, Siglufirði, Grímsey, Hornafirði, Þorlákshöfn og Grindavík auk reglubundinna viðhaldsdýpkana í höfnum á um 15 stöðum á landinu. Stefnt er að því að styrkja skjólgarðinn í Ólafsvík, Bolungarvík, Dalvík og Breiðdalsvík og byggja nýja skjólgarða á Reykhólum, Sauðárkróki, Siglufirði og Þórshöfn, og hafnsögubátar verða keyptir fyrir hafnir Fjarðabyggðar, Þorlákshafnar og Grindavíkur. Ný uppbygging á ferjuhöfnum á Brjánslæk og Dalvík verður samstarfsverkefni Siglingastofnunar Íslands, Vegagerðarinnar og viðkomandi sveitarfélags.
Eftirfarandi eru helstu áfangar og áherslur í rekstri Siglingastofnunar næstu fjögur árin: Umfang siglingaverndar vex í kjölfar stóraukinna umferðarflutninga og skemmtiferðaskipa en markmiðið er að tryggja vernd skipa, áhafna, farþega, farms og hafnarsvæða gegn hvers kyns hryðjuverkaógn. Af sömu ástæðum mun umfang eftirlits með erlendum skipum sem taka höfn hér á landi, svonefnt hafnarríkiseftirlit, aukast. Áhersla verður lögð á að koma upp tækjum og búnaði til að fylgjast sem best með ferðum skipa um íslensku efnahagslögsöguna með sérstakri áherslu á stóru olíu- og gasflutningaskipin sem leið eiga fram hjá landinu. Einnig eru til skoðunar hugmyndir um að afmarka siglingaleiðir við strendur landsins. Í þessu samhengi gegnir vaktstöð siglinga mjög viðamiklu hlutverki í samstarfi við Landhelgisgæslu.
Skoðaðir verða kostir þess og gallar að heimila útgerðum minni skipa að framkvæma að ákveðnu marki skoðun skipa sinna. Haldið verður uppi öflugu starfi við gerð ýmiss konar fræðsluefnis og leiðbeininga undir merkjum áætlunar um öryggi sjófarenda. Unnið verður að ýmsum rannsóknum, svo sem öldufarsreikningum og áframhaldandi þróun upplýsingakerfis um veður og sjólag.
Virðulegur forseti. Mikið fjármagn þarf til reksturs og þjónustu á vegakerfinu og fer sú fjárþörf stöðugt vaxandi. Sama er að segja um viðhald veganna. Ekki verður fjölyrt frekar um þessa liði umfram það sem ég tiltók í ræðu minni um tólf ára samgönguáætlunina en þó er rétt að minnast á tvö atriði. Allar almenningssamgöngur utan þéttbýlis falla undir vegamál og annast Vegagerðin umsjón þeirra. Útgjöld til þessa liðar eru rúmlega 1 milljarður kr. á ári. Þjónustusamningum um rekstur ferja og áætlanaleiða í flugi hefur verið komið á eftir útboð og unnið hefur verið að endurskipulagningu sérleyfisleiða og þjónustusamningar gerðir við sérleyfishafa um allt land. Hefur sá hluti almenningssamgangna einnig verið boðinn út á markaði.
Í áætluninni er að finna sérstakan lið, öryggisaðgerðir, og er rétt að benda á að mjög mikið af nýbyggingarfé fer til verkefna sem stuðla að auknu öryggi á vegunum. Dæmi um þetta er breikkun brúa en ég vek athygli á því að á undanförnum fimm árum hefur einbreiðum brúm fækkað um 79, þ.e. tæplega 16 brýr á ári að jafnaði.
Umferðaröryggisáætlun er nú öðru sinni hluti af samgönguáætlun frá því að málaflokkurinn fluttist til samgönguráðuneytisins 1. janúar 2004. Á þeim tíma hefur mikil áhersla verið lögð á mótun heildarstefnu og framkvæmdaáætlun í umferðaröryggismálum og um leið að stilla saman krafta stofnana og annarra aðila sem fara með umferðaröryggismál. Gert er ráð fyrir að til umferðaröryggisáætlunar verði varið alls 1.763 millj. kr. á tímabili áætlunarinnar. Fjármagnið kemur að hluta af vegáætlun, alls 1.283 millj., en af umferðaröryggisgjaldi og sérstakri árlegri fjárveitingu til umferðaröryggismála koma samtals 480 millj. kr. á tímabilinu. Þetta er rúmlega 220 millj. kr. aukning frá fyrri áætlun og vek ég alveg sérstaka athygli hv. þingmanna á þeirri staðreynd. Þar með viljum við undirstrika þörfina fyrir áherslur og aukningu í því starfi sem lýtur að umferðaröryggismálum. Mótuð var umferðaröryggisáætlun þar sem sett voru fram markmið stjórnvalda um aukið umferðaröryggi en meginmarkmiðin eru sem fyrr að fjöldi látinna í umferðinni á hverja 100 þús. íbúa verði ekki meiri en þar sem lægst gerist hjá öðrum þjóðum árið 2016. Þetta er mjög mikilvægt markmið.
Valdar hafa verið aðgerðir og verkefni með hliðsjón af virkni þeirra til fækkunar slysa og lækkunar slysakostnaðar. Helstu aðgerðir til að ná markmiðunum eru eftirfarandi: Stóraukið eftirlit með hraðakstri, bílbeltanotkun og ölvunarakstri, aukin áhersla á sjálfvirkt myndavélaeftirlit, breyttar áherslur í áróðri þar sem horft er til vitundarvakningar í ríkari mæli, heildarendurskoðun á umferðarfræðslu, ökunámi og ökukennslu og að skylda ökunema til æfinga á aksturskennslusvæðum.
Ég hef farið nokkrum orðum um skiptingu fjár milli kjördæma undir liðnum Almenn verkefni og tengivegir. Við afgreiðslu fjögurra ára áætlunar árin 2005–2008 var liðnum Almenn verkefni skipt á milli kjördæma, annarra en Reykjavíkur, samkvæmt reiknireglu sem tók tillit til heildarlengdar vega, umferðar og lengdar vega með malarslitlagi. Verður þessi regla að teljast sanngjörn og verður henni haldið við gerð þessarar áætlunar. Fjármagni til tengivega er nú skipt í samræmi við reiknilíkanið þar sem tekið er tillit til hlutfallslegrar lengdar vega og umferðar.
Varðandi ferðamannaleiðir og vegi um þjóðgarða er með áherslum hér leitast við að koma til móts við þarfir greinarinnar í heild. Ferðaþjónusta í landinu byggir í ríkum mæli á góðum samgöngum. Við gerð þessarar áætlunar var veitt fé til Lyngdalsheiðar, Suðurstrandarvegar, Uxahryggjarvegar, Útnesvegar um Snæfellsnesþjóðgarðinn og Dettifossvegar með Jökulsá á Fjöllum. Allt verða þetta að teljast mikilvægir ferðamannavegir.
Virðulegur forseti. Með þessari tillögu til þingsályktunar sem ég hef hér mælt fyrir er horft fram á veginn. Margir stórir áfangar munu nást. Í hnotskurn má segja þetta: Þessi fjögurra ára áætlun byggir á heildstæðri stefnu og skýrum markmiðum tillögu til þingsályktunar um samgönguáætlun 2007–2018. Áætlunin gefur skýra og heildstæða sýn af samgöngumálum og setur flugmál, siglingamál og vegamál í samhengi, m.a. með því að skilgreina grunnnet samgangna. Byggt er á mikilli reynslu færustu sérfræðinga landsins í stofnunum ráðuneytisins og á vinnu samgönguráðs. Þetta er hinn trausti grunnur sem ég byggi á við gerð áætlunarinnar.
Hér er hugsað stórt og hér er hugsað til framtíðar. Gert er ráð fyrir meiri og dýrari framkvæmdum en nokkru sinni. Það er sannfæring mín að ég hafi vilja þjóðarinnar með mér í þessu máli. Þjóðin vill verja verulega meiri fjármunum en áður til samgöngumála. Það er sú staðreynd sem ég bið Alþingi að taka tillit til.
Virðulegi forseti. Ég hef nú mælt fyrir þingsályktunartillögu um samgönguáætlun 2007–2010. Ég legg til að tillögunni verði að lokinni þessari umræðu vísað til síðari umr. og hv. samgöngunefndar.
