staðfesting viðbótarsamninga við Norður-Atlantshafssamninginn um aðild Finnlands og Svíþjóðar.
Herra forseti. Ég mæli fyrir hönd utanríkismálanefndar fyrir nefndaráliti um tillögu til þingsályktunar um staðfestingu viðbótarsamninga við Norður-Atlantshafssamninginn um aðild Lýðveldisins Finnlands og Konungsríkisins Svíþjóðar. Með tillögunni er leitað heimildar Alþingis til staðfestingar á tveimur viðbótarsamningum við Norður-Atlantshafssamninginn frá 4. apríl 1949 um aðild Lýðveldisins Finnlands annars vegar og Konungsríkisins Svíþjóðar hins vegar þegar þeir liggja fyrir.
Nefndin fjallaði um málið og fékk á sinn fund gesti eins og getið er um í fyrirliggjandi nefndaráliti. Það óvenjulega í þessu máli er þó að nefndin heimsótti Helsinki 18. maí, sama dag og aðildarumsóknir Finnlands og Svíþjóðar að Atlantshafsbandalaginu voru formlega lagðar fram. Nefndin hafði auðvitað fylgst grannt með umræðu í löndunum tveimur um hugsanlega umsókn um aðild að NATO en það var óneitanlega sérstök og söguleg upplifun fyrir okkur sem vorum stödd í Finnlandi á þessum degi að eiga fundi með utanríkismálanefnd finnska þingsins og Pekka Haavisto, utanríkisráðherra Finnlands. Á fundunum var farið ítarlega yfir breytingar á öryggisumhverfi Evrópu í kjölfar innrásar Rússlands í Úkraínu, nýtt ógnarmat sem ríkisstjórn Finnlands vann og þá ákvörðun Finnlands að hverfa frá áratugalangri stefnu um að standa utan hernaðarbandalaga og sækja um aðild að Atlantshafsbandalaginu. Það var mjög upplýsandi að fara yfir það ferli og þá vönduðu vinnu sem Finnar unnu og leiddi til umsóknar þeirra um aðild að NATO.
Svo farið sé nánar yfir tillöguna þá er nauðsynlegt að tæpa á því hvernig aðildarferli að NATO er. Norður- Atlantshafssamningurinn er grunnsáttmáli NATO en gerðir eru sérstakir viðbótarsamningar við hann þegar nýju ríkjum er boðin aðild að Atlantshafsbandalaginu, Finnland og Svíþjóð sóttu um að gerast bandalagsríki eins og fyrr sagði 18. maí með formlegu bréfi til framkvæmdastjóra Atlantshafsbandalagsins. Í kjölfarið er þess beðið að fastaráð bandalagsins hefji viðræður og frágang ýmissa þátta aðildar og gangi sömuleiðis frá texta samninganna. Texti viðbótarsamninga vegna aðildar Finnlands og Svíþjóðar liggur því ekki fyrir en með tillögunni er birt sniðmát sem sýnir hvernig viðbótarsamningar vegna aðildarríkjanna munu væntanlega líta út í samræmi við fyrri framkvæmd.
Vegna stríðsins í Úkraínu og grafalvarlegrar stöðu í öryggismálum Evrópu er mikilvægt að mögulegt verði að fullgilda viðbótarsamninga um aðild Finnlands og Svíþjóðar að Atlantshafsbandalaginu eins fljótt og kostur er að lokinni formlegri undirritun þeirra. Því er farið fram á að Alþingi álykti um heimild ríkisstjórnar til fullgildingar áður en undirritun viðbótarsamninganna fer fram. Er það frávik frá hefðbundinni málsmeðferð Alþingis vegna þjóðréttarsamninga og þar með ólíkt því verklagi sem viðhaft hefur verið við staðfestingu viðbótarsamninga við fyrri stækkanir Atlantshafsbandalagsins, síðast vegna aðildar Norður-Makedóníu árið 2020 og Svartfjallalands árið 2017. Þá var þingsályktunartillaga til staðfestingar samninga lögð fram eftir að þeir höfðu verið undirritaðir. Utanríkismálanefnd er kunnugt um að sami háttur er hafður á í Noregi og Danmörku, þ.e. að tillögur um forheimild til staðfestingar væntanlegra viðbótarsamninga Finnlands og Svíþjóðar hafa verið lagðar fyrir norska og danska þingið. Danska þingið samþykkti samhljóða ályktun þessa efnis fyrr í dag. Norska þingið áformar að klára málið 16. júní. Þetta óvenjulega verklag og hraði endurspeglar auðvitað eindreginn stuðning norrænu NATO-ríkjanna við aðild Finnlands og Svíþjóðar að NATO.
Utanríkismálanefnd leggur áherslu á að Norðurlöndin eru nánustu samstarfsríki Íslands og saman fylkja þau sér um norræn gildi lýðræðis og frelsis sem jafnframt eru grunngildi Atlantshafsbandalagsins. Nefndin fagnar umsóknum Finnlands og Svíþjóðar um aðild að Atlantshafsbandalaginu og leggur áherslu á að aðild þeirra mun auka öryggi og stöðugleika í norðanverðri Evrópu á viðsjárverðum tímum. Þá mun aðild ríkjanna að bandalaginu efla norrænt samstarf í öryggis- og varnarmálum. Enn fremur telur nefndin að aðild Finnlands og Svíþjóðar að Atlantshafsbandalaginu muni styðja við áherslumál sem Ísland hefur talað fyrir innan bandalagsins, svo sem öryggi og varnir á Norður-Atlantshafi, loftslagsbreytingar og öryggi, friðsamlegar lausnir deilumála, afvopnunarmál og framkvæmd ályktunar öryggisráðs Sameinuðu þjóðanna nr. 1325, um konur, frið og öryggi. Nefndin leggur áherslu á að ríkisstjórnin beiti sér fyrir því að aðildarferli ríkjanna gangi eins hratt fyrir sig og mögulegt er. Það er metnaðarmál norrænu NATO-ríkjanna þriggja að vera í hópi fyrstu ríkja til að staðfesta væntanlega viðbótarsamninga Finnlands og Svíþjóðar um aðild að Atlantshafsbandalaginu. Með því er nánum vinaþjóðum og frændum sýnd samstaða og um leið þrýst á önnur bandalagsríki að staðfesta samningana hratt og vel.
Mikill einhugur og samstaða er í nefndinni um málið og að framansögðu virtu leggur nefndin til að tillagan verði samþykkt.
Undir nefndarálitið rita, auk þess sem hér stendur, hv. þingmenn Bjarni Jónsson, Birgir Þórarinsson, Diljá Mist Einarsdóttir, Hanna Katrín Friðriksson, Jakob Frímann Magnússon, Jóhann Friðrik Friðriksson, Logi Einarsson og Sigmundur Davíð Gunnlaugsson. Auk þess lýsti Gísli Rafn Ólafsson, áheyrnarfulltrúi í nefndinni, sig samþykkan álitinu.
