fjöleignarhús.
Frú forseti. Ég flyt hér frumvarp til laga um breytingu á lögum um fjöleignarhús, nr. 26/1994, gæludýrahald. Með mér á frumvarpinu er gjörvallur þingflokkur Flokks fólksins: Ásthildur Lóa Þórsdóttir, Eyjólfur Ármannsson, Guðmundur Ingi Kristinsson, Jakob Frímann Magnússon og Tómas A. Tómasson og einnig Valgerður Árnadóttir, varaþingmaður Pírata. Frumvarpið hljóðar svo:
„1. gr.
33. gr. e laganna orðast svo, ásamt fyrirsögn:
Hundar og kettir.
Hunda- og kattahald í fjöleignarhúsi er ekki háð samþykki annarra eigenda.
Húsfélag getur sett nánari reglur um hunda- og kattahald á húsfundi með samþykki allra eigenda, enda séu þær eðlilegar, málefnalegar og á jafnræði reistar.
Húsfélag getur með samþykki 2/3 hluta eigenda lagt bann við dýrahaldi í einstökum tilvikum ef það veldur öðrum íbúum verulegum ama, ónæði og truflunum og eigandi dýrsins neitar að gera bót þar á.
2. gr.
33. gr. f laganna fellur brott, ásamt fyrirsögn.
3. gr.
Eftirfarandi breytingar verða á 33. gr. g laganna:
a. Orðin „og 33. gr. f“ í 1. mgr. falla brott.
b. 1. málsl. 4. mgr. orðast svo: Nú brýtur eigandi dýrs verulega eða ítrekað gegn skyldum sínum og áminningar hafa ekki áhrif og getur húsfélag þá með ákvörðun skv. 10. tölul. B-liðar 1. mgr. 41. gr. bannað viðkomandi dýrahald með samþykki 2/3 hluta eigenda og gert honum að fjarlægja dýrið úr húsinu.
4. gr.
10. tölul. B-liðar 1. mgr. 41. gr. laganna orðast svo: Bann við dýrahaldi ef dýr veldur öðrum íbúum verulegum ama, ónæði og truflunum og eigandi dýrsins neitar að gera bót þar á, sbr. 3. mgr. 33. gr. e, eða ef eigandi dýrs brýtur verulega og ítrekað gegn skyldum sínum og áminningar hafa ekki áhrif, sbr. 4. mgr. 33. gr. g.
5. gr.
Lög þessi öðlast þegar gildi.“
Í greinargerð með frumvarpinu segir, með leyfi forseta: „Frumvarp þetta var lagt fram á 151. og 152. löggjafarþingi (57. mál) en náði ekki fram að ganga og er nú lagt fram að nýju.“ Sem sagt, í þriðja sinn stend ég hér og mæli fyrir þessu jafnréttis- og sanngirnismáli sem í alla staði er til þess að gleðja þá sem kjósa að eiga sér gæludýr.
Í umsögn Sveitarfélagsins Hornafjarðar um frumvarpið, á 152. löggjafarþingi, var bent á að orðalag 1. og 3. gr. frumvarpsins kynni að opna fyrir það að gæludýrahald yrði alfarið bannað í fjöleignarhúsi ef upp koma einstök tilvik þar sem eigandi dýrs brýtur gegn skyldum sínum. Því hafa verið gerðar orðalagsbreytingar á þá vegu að slíkt bann einskorðist við tiltekinn íbúa eða tiltekið gæludýr. Það verður þannig aldrei svo að einhver einn einstaklingur í húsfélagi í sameiginlegu fjölbýli geti ítrekað gengið á svig við allt sem mætti kallast eðlilegt í umgengni með sitt gæludýr, eðlilegt gagnvart öðrum íbúum í húsinu. Ef hann þverskallast við að gera bragarbót eftir að stjórn húsfélags hefur óskað þess og hann er skikkaður til að fjarlæga dýrið vegna þess að hann skellir skollaeyrum við öllu þá bitnar það ekki á öðrum gæludýraeigendum í húsnæðinu, ekki á nokkurn hátt. Þannig að þetta var góð ábending og það var gott að árétta það að svoleiðis gæti það ekki orðið.
Gæludýr hafa fylgt manninum frá því í öndverðu. Íslendingar hafa ávallt verið miklir dýravinir og haldið mikið upp á gæludýr sín. Þrátt fyrir það hafa lög í áranna rás takmarkað réttindi gæludýraeigenda mjög, mörgum til mikils ama. Þjóðfélagið tók örum breytingum upp úr aldamótunum 1900 og fólk flutti í þéttbýli í auknum mæli. Margir tóku þá með sér gæludýr úr sveitinni og samhliða fólksfjölgun fjölgaði slíkum dýrum verulega í þéttbýli. Árið 1924 var hundahald bannað í Reykjavík. Banninu var ætlað að stemma stigu við sullaveiki og draga úr fjölda lausagönguhunda á götum borgarinnar. Næstu áratugi voru yfirvöld iðin við að lóga hundum skipulega og um miðjan sjötta áratuginn voru hundar sjaldséð sjón á götum Reykjavíkur. Það er gömul saga og ný að það er hægara sagt en gert að afnema bann. Það var því ekki fyrr en á níunda áratugnum að gerðar voru undantekningar á banninu í Reykjavík þannig að fólk gæti sótt um leyfi til að halda hund. Árið 2006 var hundahald síðan leyft í Reykjavík á ný.
Bannið í Reykjavík er langt frá því að vera einsdæmi en ýmsar takmarkanir hafa gilt um hunda- og kattahald í þéttbýli hér á landi. Sem betur fer hefur þróunin undanfarna áratugi verið jákvæð og nú er hunda- og kattahald almennt leyft.
Ein helsta hindrunin í vegi hundaeigenda á Íslandi eru lög um fjöleignarhús. Samkvæmt þeim er nauðsynlegt að afla samþykkis aukins meiri hluta íbúðareigenda fyrir hunda- og kattahaldi. Lengst af voru skilyrðin strangari og þurfti samþykki allra íbúðareigenda. Árið 2010 lagði Guðbjartur Hannesson heitinn, þáverandi félags- og tryggingamálaráðherra, fram frumvarp til laga um breytingu á fjöleignarhúsalögum sem fól í sér endurskoðun á lögunum með tilliti til hunda- og kattahalds. Ekki stóð til að gera breytingu á reglum um samþykki og aðaláherslan var lögð á sérreglur um leiðsöguhunda. Helgi Hjörvar alþingismaður lagði fram breytingartillögu við það frumvarp sem fól í sér lægri þröskuld samþykkis, þ.e. að samþykki 2/3 hluta íbúðareigenda þyrfti til í stað samþykkis þeirra allra. Tillaga hans var samþykkt. Athyglisvert er að skoða atkvæðagreiðsluna því að þingmenn greiddu ekki atkvæði eftir flokkslínum og þeir þrír þingmenn sem greiddu atkvæði á móti komu úr þremur ólíkum þingflokkum. Það gefur til kynna að þeir þingmenn hafi greitt atkvæði samkvæmt eigin sannfæringu fremur en flokkspólitískum hugsjónum um mörk nábýlis og eignarréttar.
Reglan um aukinn meiri hluta var mikið framfaraskref en þrátt fyrir það leggur hún stein í götu margra. Það er oft miklum erfiðleikum háð að fá samþykki 2/3 hluta íbúðareigenda fyrir hunda- eða kattahaldi. Gæludýraeigendur sem þurfa að flytja lenda oft í vandræðum þegar kemur að því að afla samþykkis nágranna sinna. Þá standa þeim erfiðir valkostir til boða. Annaðhvort þurfa þeir að sætta sig við húsnæði sem þeir kæra sig ekki um eða losa sig við gæludýrið sitt. Hér er ekki einungis um að ræða hömlur hvað varðar eignarrétt gæludýraeigenda heldur einnig mismunun og aðför að friðhelgi einkalífs þeirra og sjálfstæði. Það liggur í hlutarins eðli að þetta kemur harkalegast niður á fátæku fólki sem á ekki val um að búa í einbýlishúsi eða íbúð með sérinngangi. Ekki þarf nefnilega að afla samþykkis annarra íbúðareigenda þegar íbúðir hafa sérinngang, en ef íbúðir deila stigagangi er þörf á að afla samþykkis 2/3 hluta eigenda. Hér virðist þörfin á samþykki einungis vera vegna ferðar gæludýrs um stigagang í sameign. Það má því leiða að því líkur að reglunni sé ætlað að gæta hagsmuna þeirra sem hafa ofnæmi fyrir hundum eða köttum eða eru haldnir fælni og til að koma í veg fyrir óhreinindi í sameign. Engu að síður má gera ráð fyrir því að aðrir þættir hafi mikil áhrif á ákvörðun nágranna um hvort þeir veita samþykki fyrir hunda- eða kattahaldi. Ekkert kemur í veg fyrir að þeir hafni slíku eftir eigin geðþótta og eru mörg dæmi um slíkt. Þá hefur það færst í vöxt að íbúðir séu nýttar til skammtímaútleigu. Eigendur slíkra íbúða eru oft mótfallnir gæludýrahaldi. Þannig hafa þeir vald til að koma í veg fyrir að fólk fái að halda hund eða kött í fjöleignarhúsi sem þeir búa ekki í heldur leigja út íbúðir sínar og huga einungis að eigin hagsmunum á kostnað íbúa sem eru þar fyrir.
Húsfélag getur lagt bann við dýrahaldi ef það veldur öðrum íbúum verulegum ama, ónæði eða truflunum og eigandi dýrs neitar að gera bót þar á. Þá þarf ekki að afla samþykkis fyrir öðrum tegundum gæludýra, t.d. páfagaukum, eins og staðan er í dag, þó að þeir geti hæglega valdið jafn miklum ama og hávaðasamur hundur.
Hægt er að fara aðrar leiðir til að vernda hagsmuni þeirra sem hafa ofnæmi fyrir gæludýrum eða eru haldnir fælni. Ef fólk er haldið svo miklu ofnæmi eða fælni þá er nær að það flytji í íbúð með sérinngangi frekar en að girða fyrir frelsi annarra til að hafa hund eða kött á eigin heimili. Eflaust er það fámennur hópur sem getur ekki þolað nánd við hunda og ketti þó að ekki sé nema á leiðinni niður stiga og sennilega eru þeir fleiri sem hafa leitað samþykkis til að fá að halda hund eða kött án árangurs. Þá koma gildandi reglur ekki í veg fyrir að hunda- og kattahald viðgangist í fjöleignarhúsum jafnvel þó að einhverjir íbúar hafi ofnæmi fyrir slíkum dýrum, enda er ekki gerð krafa um samþykki allra. Eins og ég hef talið upp ítrekað hér þá verður að fá samþykki 2/3 hluta eigenda í dag. Þá hvílir nú þegar sú skylda á íbúum fjöleignarhúsa að gæta hreinlætis í sameign og þegar eru úrræði í lögum um fjöleignarhús til að beita gegn íbúum sem vanrækja slíkar skyldur.
Reglan um aukinn meiri hluta er til þess fallin að auka ósætti meðal íbúa og gerir eigendum hunda og katta erfitt fyrir í samskiptum við nágranna sína. Reglan verndar auk þess ekki þá hagsmuni sem henni er ætlað að vernda nema með handahófskenndum hætti og færa má rök fyrir því að meiri hagsmunum sé fórnað fyrir minni með henni. Reglan tekur aðeins til hunda og katta en ekki annarra gæludýra, sem þó geta valdið ofnæmisviðbrögðum og öðrum truflunum, og því grefur reglan undan jafnræði.
Það tók 78 ár að leyfa hundahald í Reykjavík. Látum það ekki bíða í 78 ár að leyfa hunda- og kattahald í fjöleignarhúsum. Frumvarp þetta er einfalt í sniðum og felur í sér breytingar á þeim ákvæðum laga um fjöleignarhús sem fjalla um hunda- og kattahald. Lagt er til að hunda- og kattahald verði ekki háð samþykki annarra eigenda. Engu að síður getur húsfélag sett reglur um gæludýrahald, enda séu þær eðlilegar, málefnalegar og á jafnræði reistar. Þannig geta íbúðareigendur sammælst um fyrirkomulag gæludýrahalds en girt er fyrir að slíkar reglur gangi svo langt að þær útiloki gæludýrahald í raun. Þá verður húsfélögum áfram heimilt að leggja bann við dýrahaldi, ég endurtek það, því margir virðast hafa haft ægilegar áhyggjur af því að þetta frumvarp sé bara hreinlega til þess að moka inn hundum og köttum alls staðar og í rauninni hafi íbúarnir ekkert um það að segja. Nei, það er ekki svo heldur algjörlega í hina áttina. Það er verið að koma í veg fyrir að einstaklingar sem eiga gæludýr og eru jafnvel að flytja á milli húsa geti tekið með sér gæludýrið sitt skammlaust án þess að þurfa að ganga á milli allra húseigenda í stigagangi og fá já frá 2/3 þeirra hvað það varðar. Jú, jú, þú mátt hafa þennan átta ára kjölturakka með þér, gamla kona, vegna þess að við erum svo góð.
Staðreyndin er líka sú, eins og áður er sagt, sem er sorgleg, að þetta er slík og þvílík mismunun eftir því hvort þú ert efnahagslega í góðri stöðu eða ekki og getur búið þar sem þér sýnist og valið þá fasteign sem þér sýnist og átt eins marga hunda og ketti og þér sýnist án þess að nokkur skipti sér af því. En það er skýrt tekið fram í þessu frumvarpi að ef viðkomandi einstaklingur er óalandi og óferjandi í nábýli við nágranna sína í fjöleignarhúsi þá skal hann eðli málsins samkvæmt gjöra svo vel að fara með dýrið í burt vegna þess að hann er óalandi og óferjandi í því fyrirkomulagi. Húsfélögum verður áfram heimilt að leggja bann við dýrahaldi ef það veldur öðrum íbúum verulegum ama.
Við vitum að það er ótrúlega mikið um að það komi upp ósætti í fjölbýlishúsum og það er líka mjög mikið um grát og sorg þegar fjölskyldur eru að flytja með gæludýrið sitt til einhverra ára, jafnvel börnin líka sem hafa elskað viðkomandi dýr sem er búið að vera hluti af fjölskyldunni. Dýrið er vinur þinn og félagi sem þú getur ekki hugsað þér að láta drepa af því að íbúarnir í stigaganginum sem þú ert að flytja í segja: Nei, við viljum ekki sjá þennan hund þinn, okkur er alveg nákvæmlega sama hvað þú ert búinn að eiga hann lengi, eða þennan kött, hversu vænt þér þykir um hann eða hversu mikill félagi barnanna hann er, bara stútaðu þessum hundi eða þú kemur ekkert hingað.
Við getum alveg sammælst um það, miðað við þá varnagla sem slegnar eru í frumvarpinu sem eiga ekki í rauninni að halla á nokkurn mann, að þetta er eitt af því sem kostar ekki krónu, þetta er eitt af því sem hægt er að taka utan um og sýna a.m.k. mennsku gagnvart þannig að ég skora á alla að taka utan um þetta frumvarp og gleðja marga. Sérstaklega langar mig að bæta því við að ég þekki það dálítið mikið að eldra fólk sem býr orðið eitt og er oft að einangrast félagslega en hefur ekki ráð á því að vera neins staðar annars staðar en í sinni litlu blokkaríbúð með eina vininn sem það hefur dagsdaglega hjá sér, hundinn sinn eða köttinn sinn. Það er í rauninni sárara en tárum taki ef þessir einstaklingar, eins og við höfum séð í fréttum oftar en einu sinni og tvisvar, þurfa hreinlega að taka besta vin sinn og drepa hann vegna þess að þau fá ekki að hafa hann hjá sér. Okkur er í lófa lagið að koma til móts við þetta. Okkur er í lófa lagið að sýna gæsku og virðingu. Ég held að við séum a.m.k. flest hér inni dýravinir í hjartanu og mjög mörg okkar höldum sjálf gæludýr og finnst það ekkert nema eðlilegt og sjálfsagt.
