Ferill 184. máls. Aðrar útgáfur af skjalinu: Word Perfect.
123. löggjafarþing 1998–99.
Þskj. 200 — 184. mál.
Frumvarp til laga
um miðlun upplýsinga og samráð við starfsmenn í fyrirtækjum á Evrópska efnahagssvæðinu.
(Lagt fyrir Alþingi á 123. löggjafarþingi 1998–99.)
I. KAFLI
Markmið og gildissvið.
1. gr.
Markmið laganna.
Skal í þeim tilgangi stofna evrópskt samstarfsráð með fulltrúum starfsmanna eða setja reglur í hverju fyrirtæki og hverjum fyrirtækjahópi um upplýsingamiðlun og samráð eftir því sem nánar er kveðið á um í lögum þessum.
2. gr.
Gildissvið.
Þegar aðalstjórn fyrirtækis, sbr. 7. gr., er hér á landi taka lög þessi enn fremur til erlendra dótturfyrirtækja og starfsstöðva að undantekinni 8. gr., 3. og 4. mgr. 11. gr., 2. og 3. mgr. 21. gr. og 34.–35. gr.
II. KAFLI
Skilgreiningar.
3. gr.
Fyrirtæki.
1. hefur a.m.k. 1.000 starfsmenn í ríkjum á Evrópska efnahagssvæðinu,
2. er með starfsstöðvar í a.m.k. tveimur EES-ríkjum,
3. hefur a.m.k. 150 starfsmenn í a.m.k. tveimur EES-ríkjum.
4. gr.
Fyrirtækjahópur.
1. hefur a.m.k. 1.000 starfsmenn í ríkjum á Evrópska efnahagssvæðinu,
2. er með fyrirtæki í a.m.k. tveimur EES-ríkjum,
3. samanstendur af minnst einu fyrirtæki með minnst 150 starfsmenn og minnst einu öðru fyrirtæki með minnst 150 starfsmenn, hvort í sínu EES-ríkinu.
5. gr.
Móðurfyrirtæki.
Ef ekki er unnt að sýna fram á hið gagnstæða skal telja að fyrirtæki sé í ráðandi aðstöðu gagnvart öðru fyrirtæki þegar það beint eða óbeint:
1. hefur rétt til að tilnefna meira en helming fulltrúa í félagsstjórn, framkvæmdastjórn eða eftirlitsstofnun þess eða
2. fer með meiri hluta atkvæða í því eða
3. á meira en helmingshlut í því.
Ef tvö eða fleiri fyrirtæki innan fyrirtækjahóps fullnægja einu eða fleiri skilyrðum 2. mgr. telst það fyrirtæki móðurfyrirtæki sem fullnægir skilyrði 1. tölul. 2. mgr. Ef ekkert fyrirtækjanna fullnægir skilyrði 1. tölul. 2. mgr. telst það fyrirtæki sem fullnægir skilyrði 2. tölul. 2. mgr. móðurfyrirtæki.
Fyrirtæki, sem móðurfyrirtæki hefur eitthvert það samband við sem nefnt er í 1. og 2. mgr., telst dótturfyrirtæki. Saman mynda móðurfyrirtækið og dótturfyrirtækin fyrirtækjahóp.
Við ákvörðun þess hvaða þýðingu atkvæðisréttur og réttur til að tilnefna fulltrúa í félagsstjórn, framkvæmdastjórn eða eftirlitsstofnun fyrirtækis hefur í skilningi þessa ákvæðis skulu talin með bæði réttindi í eigu móðurfyrirtækis og dótturfyrirtækja þess.
6. gr.
Undantekningar.
1. Lánastofnanir, aðrar fjármálastofnanir eða tryggingafyrirtæki, þar sem verðbréfaviðskipti, kaup og sala fyrir eigin hönd eða annarra falla undir eðlilega starfsemi hlutaðeigandi fyrirtækis, sem halda til bráðabirgða hlutabréfum í fyrirtæki sem þau hyggjast selja aftur. Skilyrði er að þau notfæri sér ekki atkvæðisrétt sem þessum hlutabréfum fylgir með það fyrir augum að ákvarða samkeppnisaðgerðir þess sama fyrirtækis eða að þau notfæri sér þennan atkvæðisrétt einungis með það fyrir augum að undirbúa sölu hlutaðeigandi fyrirtækis í heild eða að hluta, eigna þess eða hlutabréfa og að af sölunni verði innan árs frá því að bréfanna var aflað.
2. Eignarhaldsfélag sem öðlast beint eða óbeint yfirráð yfir öðru fyrirtæki, með kaupum á hlut í því eða með öðrum hætti, að því tilskildu að atkvæðisréttur sem yfirráðin veita sé nýttur, einkum er varðar skipun í framkvæmdastjórn og yfirstjórnir fyrirtækja sem þau eiga hlut í, aðeins til að viðhalda fullu verðgildi þessara fjárfestinga og ekki til að ákvarða beint eða óbeint samkeppnisaðgerðir fyrirtækja þessara. Með eignarhaldsfélögum er átt við fyrirtæki sem hafa það meginmarkmið að fjárfesta í öðrum fyrirtækjum og ávaxta og nýta slíka hagsmuni án þess að blanda sér beint eða óbeint í stjórn slíkra fyrirtækja.
Skiptastjóri þrotabús samkvæmt lögum um gjaldþrotaskipti, eða annar sá aðili sem lögum samkvæmt hefur verið skipaður til að annast félagsslit, greiðslustöðvun, nauðasamninga eða aðrar sambærilegar aðgerðir, telst ekki í ráðandi aðstöðu í skilningi 5. gr.
7. gr.
Aðalstjórn.
Stjórn móðurfyrirtækis, sbr. 5. gr., telst aðalstjórn fyrirtækjahóps. Ef tvö eða fleiri fyrirtæki innan sama fyrirtækjahóps eru móðurfyrirtæki telst aðalstjórn vera stjórn þess fyrirtækis sem er í ráðandi aðstöðu gagnvart hinum fyrirtækjunum, sbr. þó 1. mgr. 6. gr.
Ef aðalstjórn fyrirtækis eða fyrirtækjahóps er ekki í EES-ríki telst aðalstjórn vera sá fulltrúi sem aðalstjórn tilnefnir. Ef slíkur fulltrúi hefur ekki verið tilnefndur telst aðalstjórn vera stjórn þess fyrirtækis eða starfsstöðvar sem hefur flesta starfsmenn í EES-ríki.
8. gr.
Reglur um fjölda starfsmanna.
Aðalstjórn skal veita fulltrúum starfsmanna upplýsingar um heildarfjölda starfsmanna í fyrirtækjum og starfsstöðvum í einstökum ríkjum. Aðalstjórn skal enn fremur láta þeim í té upplýsingar um félagsform fyrirtækis og fyrirtækjahóps.
III. KAFLI
Ábyrgð á stofnun samstarfsráðs eða
samþykkt reglna um upplýsingamiðlun og samráð.
9. gr.
Ábyrgð.
10. gr.
Upphaf samningaumleitana.
Beiðni skv. 1. mgr. skal afhent aðalstjórn eða einhverri annarri stjórn fyrirtækis sem skal þá framsenda beiðnina til aðalstjórnar.
Frestur, sbr. 19. gr., hefst þegar beiðni starfsmanna, sbr. 1. mgr., hefur verið afhent aðalstjórn eða stjórn annars hlutaðeigandi fyrirtækis sem er hluti af fyrirtækjahópnum eða fyrirtækinu.
11. gr.
Skipan sérstaks samningaráðs.
Í samningaráði skulu eiga sæta a.m.k. þrír en mest átján menn. Fulltrúar starfsmanna kjósa fulltrúa í ráðið úr sínum hópi. Ef því verður ekki við komið skulu allir starfsmennirnir kjósa um þá.
Fulltrúar í samningaráðið, sem kosnir eru á Íslandi, skulu kosnir úr hópi starfsmanna af trúnaðarmönnum innan fyrirtækis. Séu ekki trúnaðarmenn innan fyrirtækis eiga allir starfsmenn fyrirtækis eða starfsstöðvar rétt á að taka þátt á kjöri fulltrúa í samningaráðið.
Starfsmenn sem stöðu sinnar vegna eiga ekki trúnaðarmann eiga rétt á að velja sér fulltrúa sem skal taka þátt í kjöri fulltrúa í samningaráðið.
Samningaráðið skal þannig skipað:
1. Einn fulltrúi starfsmanna frá hverju ríki þar sem fyrirtækið eða fyrirtækjahópurinn rekur eitt eða fleiri fyrirtæki eða starfsstöðvar, sbr. þó 2. og 3. tölul.
2. Ef fyrirtækið eða fyrirtækjahópurinn hefur færri en 2.000 starfsmenn og á fyrirtæki eða starfsstöðvar í aðeins tveimur ríkjum skal auk þess tilnefndur einn fulltrúi starfsmanna í því ríki þar sem starfsmenn eru flestir.
3. Ef fyrirtækið eða fyrirtækjahópurinn hefur 2.000 eða fleiri starfsmenn skulu enn fremur tilnefndir:
a. einn fulltrúi starfsmanna í ríkjum þar sem a.m.k. 25% starfsmanna fyrirtækisins eða fyrirtækjahópsins starfa og
b. tveir fulltrúar starfsmanna í ríkjum þar sem fleiri en 50% starfsmanna fyrirtækisins eða fyrirtækjahópsins starfa eða
c. þrír fulltrúar starfsmanna í ríkjum þar sem fleiri en 75% starfsmanna fyrirtækisins eða fyrirtækjahópsins starfa.
Séu fulltrúar, sem kosnir hafa verið skv. 1.–3. tölul. 5. mgr., fleiri en átján skal þeim fulltrúum fækkað sem kosnir hafa verið skv. 3. tölul. 5. mgr. Skal þá fyrst fækkað fulltrúum skv. a-lið, síðan skv. b-lið og að síðustu skv. c-lið.
Þegar samningaráðið hefur verið skipað skal aðalstjórn og staðbundnum stjórnum tilkynnt um skipan þess.
12. gr.
Verkefni og kostnaður sérstaka samningaráðsins.
Samningaráðið getur kvatt sér til aðstoðar sérfræðinga að eigin vali meðan á samningaviðræðum stendur. Kostnaður aðalstjórnar takmarkast við störf eins sérfræðings.
Aðalstjórn skal bera þann kostnað sem hlýst af samningaviðræðum þannig að samningaráðinu sé gert kleift að sinna verkefnum sínum með eðlilegum hætti, þar með talinn útlagðan ferða- og gistikostnað. Þá skal aðalstjórn útvega samningaráðinu húsnæði auk túlka og ritara ef þörf krefur.
13. gr.
Boðun fundar.
14. gr.
Inntak samnings um samstarfsráð.
1. Nöfn fyrirtækja og/eða starfsstöðva, sbr. 3. og 4. gr., sem falla undir samninginn.
2. Samsetningu ráðsins, fjölda fulltrúa í ráðinu, úthlutun sæta og skipunartíma þess.
3. Hlutverk ráðsins og upplýsingamiðlun og samráð á þess vegum.
4. Hvar ráðið skal hittast, hversu oft og hve lengi.
5. Hvert fjármagn og aðbúnaður samstarfsráðsins skal vera.
6. Gildistíma samningsins og tilhögun við endurnýjun hans.
15. gr.
Inntak samnings um upplýsingamiðlun og samráð.
Samningur aðila skal geyma ákvæði a.m.k. um eftirfarandi atriði:
1. Nöfn fyrirtækja og/eða starfsstöðva, sbr. 3. og 4. gr., sem falla undir samninginn.
2. Fyrirkomulag á miðlun upplýsinga og samráði við starfsmenn eða fulltrúa þeirra.
3. Rétt starfsmanna eða fulltrúa þeirra til að koma saman til fundar í því skyni að skiptast á skoðunum um upplýsingar sem þeim eru veittar skv. 1. mgr.
16. gr.
Slit viðræðna.
Hafi samningaráðið ályktað skv. 1. mgr. skal viðræðum um samningsgerð slitið. Þegar slík ákvörðun hefur verið tekin gilda ákvæði IV. kafla ekki.
Kalla má samningaráðið saman að nýju í fyrsta lagi tveimur árum eftir að ofangreind ákvörðun er tekin nema aðilar mæli fyrir um skemmri tíma.
17. gr.
Atkvæðagreiðsla.
18. gr.
Tilkynning til ráðherra.
IV. KAFLI
Ákvæði til vara.
19. gr.
Skylda til stofnunar evrópsks samstarfsráðs.
1. ef aðalstjórn og samningaráðið ákveða það,
2. ef aðalstjórn hefur ekki hafið samningaumleitanir innan sex mánaða eftir að beiðni frá starfsmönnum hefur borist um það skv. 10. gr.,
3. ef aðilar hafa ekki komið sér saman um samning þann sem tilgreindur er í 14. eða 15. gr. innan þriggja ára frá þeim tíma þegar beiðni um það barst upphaflega, sbr. 10. gr., og samningaráðið hefur ekki áður tekið ákvörðun skv. 16. gr.
20. gr.
Valdsvið.
1. fyrirtæki, sbr. 3. gr., sem eina heild,
2. fyrirtækjahóp, sbr. 4. gr., sem eina heild eða
3. a.m.k. tvær starfsstöðvar fyrirtækis eða fyrirtækjahóps í a.m.k. tveimur EES-ríkjum.
Þegar um er að ræða fyrirtæki eða fyrirtækjahópa sem falla undir 3. mgr. 7. gr. takmarkast valdsvið samstarfsráðs við málefni sem varða allar starfsstöðvar þess eða fyrirtæki í EES-ríkjum eða a.m.k. tvær starfsstöðvar þess eða fyrirtæki sem eru í mismunandi EES-ríkjum.
21. gr.
Val fulltrúa í samstarfsráð.
Fulltrúar í samstarfsráðið, sem kosnir eru á Íslandi, skulu kosnir úr hópi starfsmanna af trúnaðarmönnum innan fyrirtækis. Séu ekki trúnaðarmenn innan fyrirtækis eiga allir starfsmenn fyrirtækis eða starfsstöðvar rétt á að taka þátt á kjöri fulltrúa í samstarfsráðið.
Starfsmenn sem stöðu sinnar vegna eiga ekki trúnaðarmann eiga rétt á að velja sér fulltrúa sem skal taka þátt í kjöri fulltrúa í samstarfsráðið.
Samstarfsráðið skal þannig skipað:
1. Einn fulltrúi starfsmanna frá hverju ríki þar sem fyrirtækið eða fyrirtækjahópurinn rekur eitt eða fleiri fyrirtæki eða starfsstöðvar, sbr. þó 2. og 3. tölul.
2. Ef fyrirtækið eða fyrirtækjahópurinn hefur færri en 2.000 starfsmenn og á fyrirtæki eða starfsstöðvar í aðeins tveimur ríkjum skal auk þess tilnefndur einn fulltrúi starfsmanna í því ríki þar sem starfsmenn eru flestir.
3. Ef fyrirtækið eða fyrirtækjahópurinn hefur 2.000 eða fleiri starfsmenn skulu enn fremur tilnefndir:
a. einn fulltrúi starfsmanna í ríkjum þar sem a.m.k. 25% starfsmanna fyrirtækisins eða fyrirtækjahópsins starfa og
b. tveir fulltrúar starfsmanna í ríkjum þar sem fleiri en 50% starfsmanna fyrirtækisins eða fyrirtækjahópsins starfa eða
c. þrír fulltrúar starfsmanna í ríkjum þar sem fleiri en 75% starfsmanna fyrirtækisins eða fyrirtækjahópsins starfa.
Séu fulltrúar, sem kosnir hafa verið skv. 1.–3. tölul. 4. mgr., fleiri en átján skal þeim fulltrúum fækkað sem kosnir hafa verið skv. 3. tölul. 4. mgr. Skal þá fyrst fækkað fulltrúum skv. a-lið, síðan skv. b-lið og að síðustu skv. c-lið.
Aðalstjórn eða einhverju öðru hlutaðeigandi stjórnunarstigi innan fyrirtækis eða fyrirtækjahóps skal tilkynnt um hverjir skipa samstarfsráðið.
Ef samstarfsráðið er skipað fleiri en tíu fulltrúum, eða ef samkomulag er um það við aðalstjórn, kýs samstarfsráðið úr sínum hópi framkvæmdanefnd sem skal skipuð mest þremur fulltrúum. Framkvæmdanefndin setur sér starfsreglur.
22. gr.
Endurskoðun.
Fjórum árum eftir að samstarfsráð hefur verið stofnað samkvæmt ákvæðum í þessum kafla ber ráðinu að ræða hver þörfin er fyrir að hefja viðræður í því skyni að gera samning skv. 14. eða 15. gr. eða hvort halda beri áfram starfi samstarfsráðsins á sama grundvelli og áður.
Ef aðilar ákveða að gera samning skv. 14. og 15. gr. skal samstarfsráðið gegna því hlutverki sem samningaráði væri að öðrum kosti falið.
23. gr.
Reglulegir fundir.
Á fundi skv. 1. mgr. skal einkum fjallað um uppbyggingu fyrirtækisins eða fyrirtækjahópsins, efnahags- og fjárhagslega stöðu, líklega þróun hvað varðar rekstur, framleiðslu og sölu, ástand og horfur í atvinnumálum, fjárfestingar og umtalsverðar breytingar á skipulagi fyrirtækisins eða fyrirtækjahópsins, tilkomu nýrra starfsaðferða eða framleiðsluaðferða, flutning framleiðslu, samruna fyrirtækja, niðurskurð eða lokun fyrirtækja, starfsstöðva eða annarra mikilvægra hluta þeirra og hópuppsagnir.
24. gr.
Aukafundir.
Samstarfsráðið, eða framkvæmdanefndin, hefur eftir að hafa sent frá sér beiðni þess efnis rétt til að sitja fund með aðalstjórn fyrirtækis eða einhverju öðru hlutaðeigandi stjórnunarstigi í fyrirtækinu eða fyrirtækjahópnum, í því skyni að fá upplýsingar og hafa samráð um mikilvægar ráðstafanir sem hafa umtalsverð áhrif á hagsmuni starfsmanna.
Fulltrúar í samstarfsráðinu, sem kosnir hafa verið í fyrirtækjum eða starfsstöðvum sem viðkomandi ráðstafanir hafa bein áhrif á, sbr. 1. mgr., eiga rétt á að sitja fund sem ráðgerður er skv. 2. mgr.
Fundur skv. 2. mgr. skal haldinn svo skjótt sem við verður komið á grundvelli skýrslu aðalstjórnar eða annars hlutaðeigandi stjórnunarstigs. Framkvæmdanefndinni eða samstarfsráðinu er heimilt að leggja fram álit á skýrslunni í fundarlok eða innan hæfilegs frests.
Ef skammt er til árlegs fundar skv. 23. gr. er heimilt að fresta umræðum um málefni sem annars yrði fjallað um á aukafundi ef ljóst þykir að frestur af þeim sökum hafi ekki áhrif á samráðsferlið.
25. gr.
Undirbúningsfundur.
26. gr.
Upplýsingagjöf.
27. gr.
Sérfræðingar.
28. gr.
Kostnaður.
Aðalstjórn ber að tryggja fulltrúum í samstarfsráðinu það fjármagn og þá aðstöðu sem þeim er nauðsynleg til að sinna skyldum sínum. Aðalstjórn ber að tryggja að fulltrúar í samstarfsráðinu verði ekki fyrir launamissi vegna þátttöku sinnar í starfi ráðsins.
Einkum skal aðalstjórn greiða kostnað af skipulagi funda og aðstöðu vegna túlkunar og gisti- og ferðakostnað fulltrúa samstarfsráðsins og framkvæmdanefndar hennar, nema um annað sé samið.
V. KAFLI
Sameiginleg ákvæði.
29. gr.
Þagnarskylda.
Þagnarskyldan helst þótt umboð þeirra sem heyra undir 1. mgr. falli niður.
30. gr.
Undanþága frá upplýsingaskyldu.
31. gr.
Réttarstaða.
Fulltrúum starfsmanna skal tryggður réttur með samningi við vinnuveitanda til að taka sér frí frá störfum svo að þeir geti á eðlilegan hátt sinnt skyldum sínum við gerð og framkvæmd samninga samkvæmt lögum þessum.
32. gr.
Ágreiningur.
33. gr.
Reglugerð.
VI. KAFLI
Viðurlög.
34. gr.
Upplýsingar til þriðja aðila.
35. gr.
Viðurlög.
VII. KAFLI
Ýmis ákvæði.
36. gr.
13. gr. samningar.
Ef samkomulag, sbr. 1. mgr., fellur úr gildi er aðilum heimilt að framlengja það. Að öðrum kosti fer um samskipti aðila samkvæmt lögum þessum.
37. gr.
Gildistaka.
Athugasemdir við lagafrumvarp þetta.
I.
Inngangur.
1.
2.
Í stað þess að velja frumvarpinu heiti í samræmi við aðalheiti tilskipunarinnar (e. European Works Council) er farin sú leið að gefa frumvarpinu nafn sem er meira í samræmi við efni þess og inntak. Íslensk þýðing þessa heitis „evrópskt samstarfsráð“ er hins vegar notað í frumvarpinu um þann vettvang þar sem upplýsingamiðlun og samráð við starfsmenn fer fram. Í sumum greinum frumvarpsins er þó talað um samstarfsráð til styttingar.
II.
Tilskipun nr. 94/45/EB.
Til að tryggja að starfsmenn fyrirtækja eða fyrirtækjahópa sem starfi í tveimur aðildarríkjum eða fleiri fái fullnægjandi upplýsingar og að haft sé samráð við þá sé nauðsynlegt að stofna evrópsk samstarfsráð eða samþykkja aðrar viðeigandi leiðir til að miðla upplýsingum og efna til samráðs við starfsmenn fleiri landa. Þá segir í formálsorðum að veita verði upplýsingar og hafa sem fyrst samráð við tilnefnda fulltrúa starfsmanna um tilteknar ákvarðanir er hafa umtalsverð áhrif á hagsmuni starfsmanna.
Í formálsorðum er einnig vísað til þess að eitt af markmiðum bandalagsins og aðildarríkjanna skv. 1. gr. samningsins um félagsmálastefnu sé að stuðla að skoðanaskiptum milli vinnuveitenda og launþega.
Þá er í formálsorðum einnig vitnað í 17. lið stofnskrár Evrópubandalagsins um félagsleg grundvallarréttindi launþega. Þar er meðal annars kveðið á um að miðlun upplýsinga til, samráð við og þátttöku launþega skuli þróa með viðeigandi hætti þar sem tekið sé mið af ríkjandi venju í hverju aðildarríki um sig. Í sáttmálanum segir: „þetta skal einkum gilda um fyrirtæki eða fyrirtækjahópa sem hafa starfsstöðvar eða fyrirtæki í tveimur aðildarríkjum eða fleiri“.
III.
Um efni frumvarpsins.
1.
Líta má á stofnun samstarfsráðs sem tilboð til starfsmanna í fyrirtækjum og fyrirtækjahópum sem falla undir framangreind stærðarmörk. Þetta skýrist af því að starfsmenn eða fulltrúar verða sjálfir að gera þá kröfu til aðalstjórnar að stofnað sé til samráðs og miðlunar upplýsinga samkvæmt frumvarpinu. Nánar tiltekið verða ákvæði frumvarpsins ekki virk nema fram komi skrifleg beiðni frá a.m.k. 100 starfsmönnum í a.m.k. tveimur fyrirtækjum í a.m.k. tveimur ríkjum á Evrópska efnahagssvæðinu. Komi slík beiðni fram ber aðalstjórn fyrirtækis eða fyrirtækjahóps að hafa frumkvæði að því að skipað sé svokallað samningaráð sem skal annast gerð samnings um samstarfsráð eða samþykkt reglna um upplýsingamiðlun og samráð, sbr. III. kafla frumvarpsins. Í samningaráði skulu sitja a.m.k. þrír en mest átján fulltrúar starfsmanna. Fjöldi fulltrúa miðast við að a.m.k. einn fulltrúi sé frá hverju EES-ríki þar sem fyrirtæki eða einstök fyrirtæki innan fyrirtækjahóps er með starfssemi. Aðalstjórn ber að hefja samningaumleitanir við samningaráðið innan sex mánaða frá því að beiðni um stofnun ráðsins kom fram. Samningaráðið getur þó með a.m.k. tveimur þriðju hluta atkvæða ákveðið að hefja ekki viðræður eða slíta þeim.
2.
Nái aðilar hins vegar ekki samkomulagi um gerð samnings á grundvelli III. kafla frumvarpsins koma ákvæði IV. kafla frumvarpsins til framkvæmda. Þetta á við ef samningaráðið og stjórnin ákveða það eða ef aðalstjórn hefur ekki hafið samningaviðræður í síðasta lagi sex mánuðum frá því að tilmæli starfsmanna þess efnis voru lögð fram. Sama gildir ef aðilar hafa ekki náð samkomulagi innan þriggja ára eftir að beiðni starfsmanna var lögð fram að því tilskildu að aðalstjórn hafi af sinni hálfu hafið samningaumleitan á þessum tíma. Í IV. kafla frumvarpsins er að finna ítarlegar reglur um stofnun samstarfsráðs og hefta þær að mörgu leyti það samningsfrelsi sem aðilar hafa á grundvelli III. kafla frumvarpsins.
Ef samstarfsráð er stofnað samkvæmt ákvæðum þessa kafla hefur það rétt til þess að eiga fund með aðalstjórn einu sinni á ári til upplýsingar og samráðs. Fyrir fundinn skal aðalstjórn útbúa skýrslu um rekstur og rekstrarhorfur fyrirtækisins sem lögð skal til grundvallar fundinum. Þá er kveðið á um hvert umfjöllunarefni aðila skuli vera. Segir í frumvarpinu að á þessum fundi skuli einkum fjallað um uppbyggingu fyrirtækisins eða fyrirtækjahópsins, efnahags- og fjárhagslega stöðu, líklega þróun hvað varðar rekstur, framleiðslu og sölu, ástand og horfur í atvinnumálum, fjárfestingar og umtalsverðar breytingar á skipulagi fyrirtækisins eða fyrirtækjahópsins, tilkomu nýrra starfsaðferða eða framleiðsluaðferða, flutning framleiðslu, samruna fyrirtækja, niðurskurð eða lokun fyrirtækja, starfsstöðva eða annarra mikilvægra hluta þeirra og hópuppsagnir.
3.
IV.
Tengsl tilskipunarinnar við landsrétt.
1.
Þá er kveðið á um að tilskipun nr. 94/45/EB skuli vera með fyrirvara um rétt starfsmanna til upplýsinga og samráðs samkvæmt landslögum.
2.
a. að minnsta kosti 10 starfsmenn í fyrirtækjum sem venjulega hafa fleiri en 20 og færri en 100 starfsmenn í vinnu,
b. að minnsta kosti 10% starfsmanna í fyrirtækjum sem venjulega hafa hið minnsta 100 starfsmenn, en færri en 300 starfsmenn í vinnu,
c. að minnsta kosti 30 starfsmenn í fyrirtækjum sem venjulega hafa 300 starfsmenn eða fleiri í vinnu.
Í 2. gr. laga nr. 95/1992, sbr. 2. gr. laga nr. 135/1994, er kveðið á um að áformi atvinnurekandi uppsagnir samkvæmt lögunum skuli hann hafa samráð við trúnaðarmann starfsmanna eða annan fulltrúa sem þeir hafa til þess valið svo fljótt sem auðið er með það fyrir augum að ná samkomulagi. Með samráðinu skal að minnsta kosti leita leiða til að forðast hópuppsagnir eða fækka starfsmönnum sem fyrir þeim verða og draga úr afleiðingunum með hjálp félagslegra aðgerða sem hafa það meðal annars að markmiði að auðvelda tilfærslur í starfi eða endurhæfingu starfsmanna sem sagt hefur verið upp. Þá er kveðið á um að trúnaðarmenn eða aðrir fulltrúar starfsmanna skuli eiga rétt á að fá frá atvinnurekanda allar upplýsingar, sem máli skipta, um fyrirhugaðar uppsagnir. Tilgreina skal skriflega ástæður uppsagna, fjölda starfsmanna sem til stendur að segja upp, hve margir eru að jafnaði í vinnu og hvers konar störfum þeir gegna og á hvaða tímabili uppsagnirnar eiga að koma til framkvæmda. Atvinnurekandi skal veita skriflega upplýsingar um viðmiðanir sem til stendur að nota við val á starfsmönnum sem segja á upp og aðferðir við útreikninga á greiðslum vegna uppsagna.
3.
V.
Áhrif lögfestingar tilskipunar nr. 94/45/EB á Íslandi.
Kunnugt er um tvo samninga sem gerðir hafa verið með vísan til tilskipunar nr. 94/45/EB sem hafa áhrif á réttindi starfsmanna hér á landi. Hér er annars vegar um að ræða samning sem Alusuisse Lonza Europe BV, með heimilisfesti í Hollandi, gerði við starfsmenn Íslenska álfélagsins hf., sem og önnur fyrirtæki er tilheyra fyrirtækinu í Evrópu, 18. september 1996. Samningur þessi var gerður á grundvelli 13. gr. tilskipunar nr. 94/45/EB og fellur því óbeint undir ákvæði frumvarps þessa.
Þá var í júní 1997 undirritaður samningur milli breska fyrirtækisins Glaxo Wellcome Research and Development Limited og starfsmanna þess um stofnun samstarfsráðs. Starfsmönnum Glaxo Wellcome ehf. var boðin þátttaka og var einn starfsmaður þess valinn fulltrúi í samstarfsráðið.
Athugasemdir við einstakar greinar frumvarpsins.
Um I. kafla.
Í þessum kafla eru ákvæði um markmið og gildissvið frumvarpsins.
Um 1. gr.
Markmiðið með frumvarpi þessu er að bæta rétt starfsmanna fyrirtækja sem starfa í tveimur eða fleiri ríkjum á Evrópska efnahagssvæðinu til að fá upplýsingar um málefni sem varða fyrirtækið eða fyrirtækjahópinn í heild sinni. Samkvæmt frumvarpinu eiga starfsmenn rétt á að stofnað sé samstarfsráð eða settar séu reglur um miðlun upplýsinga og samráð með það í huga að aðalstjórn fyrirtækis veiti starfsmönnum upplýsingar og hafi við þá samráð um mál sem varða hagsmuni þeirra. Taki starfsmenn ákvörðun um að nýta rétt sinn samkvæmt frumvarpi þessu ber aðalstjórn fyrirtækis ekki aðeins að veita fulltrúum þeirra upplýsingar heldur ber henni einnig að skiptast á skoðunum við fulltrúa starfsmanna um þýðingu þessara upplýsinga fyrir hagsmuni starfsmanna.
Samkvæmt frumvarpi þessu er ekki lögð skylda á að samstarfsráð sé stofnað eða að settar verði reglur um upplýsingamiðlun og samráð. Slíku fyrirkomulagi verður aðeins komið á fyrir frumkvæði aðalstjórnar fyrirtækis eða vegna skriflegrar beiðni tilskilins fjölda starfsmanna, sbr. 10. gr. frumvarpsins.
Frumvarpið gildir um allar tegundir atvinnurekstrar, nema annað sé sérstaklega tekið fram, þar með talin opinber fyrirtæki, hvort sem fyrirtæki er rekið sem hlutafélag, einkahlutafélag, samvinnufélag eða hvort um sjóð, samtök, sjálfseignarstofnun eða þess háttar félagsform er að ræða.
Í frumvarpinu er jöfnun höndum talað um ríki og EES-ríki og er ávallt átt við ríki á Evrópska efnahagssvæðinu nema annað sé sérstaklega tekið fram.
Um 2. gr.
Þá tekur frumvarpið, sbr. 2. mgr., einnig til erlendra dótturfyrirtækja og starfsstöðva ef aðalstjórn fyrirtækis eða fyrirtækjahóps er á Íslandi, að undanskildum ákvæðum þess um útreikning á meðalfjölda starfsmanna í öðrum ríkjum, val á fulltrúum starfsmanna í því ríki þar sem fyrirtækið hefur aðsetur og vernd fulltrúa í samningaráðinu og samstarfsráðinu. Löggjöf viðkomandi ríkis á þessu sviði tekur til þessara atriða.
Þegar um er að ræða íslensk dótturfyrirtæki eða starfsstöðvar, sem lúta stjórn móðurfyrirtækis í öðru ríki á Evrópska efnahagssvæðinu, er almenna reglan sú að lög um evrópsk samstarfsráð í því ríki þar sem móðurfyrirtækið hefur aðsetur gilda um samskipti aðalstjórnar og starfsmanna. Þannig verða starfsmenn eða fulltrúar þeirra að beina kröfum sínum og málatilbúnaði að aðalstjórn í því EES-ríki þar sem hún hefur aðsetur. Í þessu sambandi skal þó bent á að hafi aðalstjórn fyrirtækis ákveðið að leggja þagnarskyldu á fulltrúa í samstarfsráði með hliðstæðum hætti og kveðið er á um 29. gr. frumvarpsins getur sú ákvörðun haft ólíka þýðingu annars vegar eftir því hvernig bregðast skuli við meintu broti á þagnarskyldu og hins vegar eftir því undir dómstól hvaða ríkis lögmæti ákvörðunar aðalstjórnar um þagnarskyldu verði borin. Hvað varðar fyrra atriðið er í 34. gr. frumvarpsins kveðið á um viðurlög við brotum á þagnarskyldu. Þar er vísað til 29. gr. frumvarpsins sem fellur undir sameiginleg ákvæði frumvarpsins. Verður ákvæði því túlkað á þann hátt að það taki almennt til þeirra aðila sem nefndir eru í ákvæðinu án tillits til þess hvort aðalstjórn fyrirtækis eða fyrirtækjahóps er hér á landi. Að gættum ákvæðum almennra hegningarlaga, nr. 19/1944, um refsilögsögu getur aðalstjórn því beint kæru vegna meints brots íslensks aðila á þagnarskyldu til lögreglu hér á landi.
Að því er síðari atriðið varðar verða fulltrúar starfsmanna að beina málssókn sinni gegn aðalstjórn í því EES-ríki þar sem hún hefur aðsetur nema aðalstjórn sé skylt samkvæmt öðrum lögum að taka til varna á öðru varnarþingi eða hún fallist á það af öðrum ástæðum.
Um II. kafla.
Um 3. gr.
Hugtakið „starfsmaður“ er ekki skilgreint í tilskipun nr. 94/45/EB og er það ekki heldur gert í frumvarpi þessu. Hugtakið „starfsmaður“ í skilningi frumvarpsins verður því skilgreint eins og tíðkast í íslenskum vinnurétti. Vísast að öðru leyti til athugasemda við 8. gr. frumvarpsins.
Um 4. gr.
Þá leiðir það af 5. gr. frumvarpsins hvort einstök fyrirtæki hafa þau innbyrðis tengsl að um sé að ræða fyrirtækjahóp í skilningi frumvarpsins.
Um 5. gr.
Viðmiðunarreglur 2. mgr. 5. gr. fela í sér að því fyrirtæki, sem hefur tengsl við annað fyrirtæki eins og vikið er að í 1.–3. tölul. 2. mgr., ber að færa sönnur á að það sé ekki í ráðandi aðstöðu gagnvart öðru fyrirtæki ef það óskar ekki eftir að takast á hendur þær skyldur sem frumvarpið kveður á um. Ef tvö eða fleiri fyrirtæki innan fyrirtækjahóps greinir á um hvaða fyrirtæki skuli fara með þær skyldur sem frumvarpið kveður á um skal það fyrirtæki sem fullnægir einu af skilyrðunum í 2. mgr. fara með ábyrgðina.
Ef tvö eða fleiri fyrirtæki fullnægja einu eða fleiri skilyrðum í 2. mgr. fer það eftir ákvæði 3. mgr. 5. gr. hvernig með skuli fara. Þessu má lýsa með eftirfarandi dæmi: Ef tveimur eða fleiri fyrirtækjum er öllum kleift að hafa áhrif á sama dótturfyrirtækið, t.d. vegna þess að fyrirtæki A fer með meiri hluta atkvæða á aðalfundi fyrirtækisins og annað fyrirtæki, B, á meira en helming hlutafjárins skal úr því skorið hvoru fyrirtækinu sé skylt, komi fram beiðni um það frá starfsmönnum, að gera ráðstafanir til að stofna samstarfsráð eða setja reglur um upplýsingamiðlun og samráð. Í þessu dæmi telst fyrirtæki A móðurfyrirtækið, sbr. 2. tölul. 2. mgr. 5. gr. frumvarpsins, nema unnt sé að færa sönnur á að fyrirtæki B hafi í raun ráðandi áhrif á viðkomandi fyrirtæki af öðrum ástæðum.
Hvað varðar túlkun á hugtakinu móðurfyrirtæki má bera ákvæði frumvarpsins saman við ákvæði íslensks félagaréttar.
Í 1. mgr. 2. gr. laga um hlutafélög, nr. 2/1995, segir að ef hlutafélag á svo mikinn hluta hlutafjárins í öðru hlutafélagi eða einkahlutafélagi að það fer með meiri hluta atkvæða í félaginu teljist fyrrnefnda félagið móðurfélag en hið síðarnefnda dótturfélag. Í 2. mgr. ákvæðisins segir að ef dótturfélag eða móðurfélag ásamt einu eða fleiri dótturfélögum eða fleiri en eitt dótturfélag eiga í sameiningu svo mikið hlutafé í öðru hlutafélagi eða einkahlutafélagi sem um ræðir í 1. mgr. teljist síðastnefnda félagið dótturfélag móðurfélagsins. Þá segir í 3. mgr. að ef hlutafélag hefur annars, vegna hlutafjáreignar eða samninga, yfirráð í öðru hlutafélagi eða einkahlutafélagi telst fyrrnefnda félagið einnig móðurfélag og hið síðarnefnda dótturfélag.
Athygli er vakin á því að samkvæmt lögum um hlutafélög, nr. 2/1995, þarf sá sem á meiri hluta hlutafjár í félagi ekki endilega að hafa ráðandi áhrif á stjórnun þess. Þetta skýrist af því að heimilt er samkvæmt lögunum að gefa út hluti án atkvæðisréttar. Nánar segir um þetta í 20. gr. laga um hlutafélög, nr. 2/1995, að allir hlutir skuli hafa jafnan rétt í félagi. Í samþykktum félags má þó ákveða að hlutum skuli skipt í sérstaka flokka, m.a. flokk án atkvæðisréttar. Fyrirtæki, sem á meiri hluta hlutafjár en fer aðeins með lítinn atkvæðisrétt á aðalfundi annars fyrirtækis, telst því ekki móðurfyrirtæki nema það hafi afgerandi áhrif af öðrum sökum.
Samkvæmt 5. tölul. 2. mgr. 1. gr. laga um ársreikninga, nr. 144/1994, telst fyrirtæki móðurfélag sem á beinan eða óbeinan hátt á svo mikinn hluta eigin fjár í öðru félagi að það fer með meiri hluta atkvæða í því eða það hefur vegna samninga yfirráð í öðru félagi og verulega hlutdeild í afrakstri þess.
Samkvæmt 5. mgr. greinarinnar telst atkvæðisréttur sem dótturfyrirtæki hefur í öðru fyrirtæki með atkvæðisrétti móðurfyrirtækisins þegar ákvarða skal hvort ráðandi aðstaða sé fyrir hendi.
Um 6. gr.
Greinin er byggð á 4. mgr. 3. gr. tilskipunar nr. 94/45/EB, en samkvæmt því ákvæði telst fyrirtæki ekki vera í ráðandi aðstöðu gagnvart öðru þegar um fyrirtæki er að ræða sem fjallað er um í a- eða c-lið 5. mgr. 3. gr. í reglugerð Evrópusambandsins nr. 4064/89 frá 21. desember 1989, um eftirlit með samfylkingum fyrirtækja.
Í a-lið 5. mgr. 3. gr. þessarar reglugerðar er kveðið á um að samfylking fyrirtækja teljist ekki hafa átt sér stað þegar lánastofnanir, aðrar fjármálastofnanir eða tryggingafyrirtæki, þar sem verðbréfaviðskipti, kaup og sala fyrir eigin hönd eða annarra falla undir eðlilega starfsemi hlutaðeigandi fyrirtækis, halda til bráðabirgða hlutabréfum í fyrirtæki sem þau hyggjast selja aftur, að því tilskildu að þau notfæri sér ekki atkvæðisrétt sem þessum hlutabréfum fylgir með það fyrir augum að ákvarða samkeppnisaðgerðir þess sama fyrirtækis, eða að því tilskyldu að þau notfæri sér þennan atkvæðisrétt einungis með það fyrir augum að undirbúa sölu hlutaðeigandi fyrirtækis í heild eða að hluta, eigna þess eða hlutabréfa og að af sölunni verði innan árs frá því að bréfanna var aflað.
Fyrirtæki sem falla undir þetta viðmið verða þannig ekki talin í ráðandi aðstöðu í skilningi 5. gr. frumvarpsins.
Þá er í c-lið 5. mgr. 3. gr. reglugerðar Evrópusambandsins nr. 4064/89 kveðið á um að með sama hætti skuli litið á ráðstafanir þær sem tilgreindar eru í b-lið 1. mgr. reglugerðarinnar sem eru gerðar af eignarhaldsfélögum sem um getur í 3. mgr. 5. gr. fjórðu tilskipunar ráðsins nr. 78/660/EBE frá 25. júlí 1978, um ársreikninga félaga af tiltekinni gerð, eins og henni var síðast breytt með tilskipun nr. 84/569/EBE, að því tilskildu þó að atkvæðisréttur sem umræddur eignarhlutur veitir sé nýttur, einkum er varðar skipun í framkvæmdastjórn og yfirstjórnir fyrirtækja þeirra sem þau eiga hlut í, einungis til að viðhalda fullu verðgildi þessara fjárfestinga og ekki til að ákvarða beint eða óbeint samkeppnisaðgerðir fyrirtækja þessara.
Í 1. tölul. 3. mgr. 5. gr. framangreindrar tilskipunar eru eignarhaldsfélög skilgreind sem fyrirtæki sem hafa þann tilgang einan að fjárfesta í öðrum fyrirtækjum og að ávaxta og nýta slíka hagsmuni án þess að blanda sér beint eða óbeint í stjórn slíkra fyrirtækja.
Með sama hætti og að framan greinir falla þessi fyrirtæki ekki undir skilgreiningu frumvarpsins um ráðandi fyrirtæki.
Af ákvæði 2. mgr. 6. gr. frumvarpsins leiðir að ráðandi aðstaða er ekki til staðar þegar skiptastjóri þrotabús samkvæmt lögum um gjaldþrotaskipti beitir valdi sínu í tengslum við gjaldþrotameðferð, greiðslustöðvun, nauðasamninga eða þess konar ráðstafanir.
Um 7. gr.
Ef tiltekið móðurfyrirtæki er sjálft dótturfyrirtæki annars fyrirtækis, og er þannig hluti af stærri fyrirtækjahópi, leiðir það af 2. mgr. 7. gr. frumvarpsins að stjórn þessa móðurfyrirtækis er ekki skylt að gera slíkar ráðstafanir. Skyldan hvílir þá á stjórn þess fyrirtækis sem telst aðalstjórn fyrirtækjahópsins samkvæmt þeim reglum sem nánar er kveðið á um í 5. gr. frumvarpsins.
Í 3. mgr. er fjallað um það þegar aðalstjórn fyrirtækis er ekki í ríki á Evrópska efnahagssvæðinu. Í því tilviki telst aðalstjórn fyrirtækisins eða fyrirtækjahópsins vera sá fulltrúi í einhverju EES-ríki sem aðalstjórn tilnefnir. Ef slíkur fulltrúi hefur ekki verið tilnefndur telst aðalstjórn vera stjórn þess fyrirtækis eða starfsstöðvar sem hefur flesta starfsmenn í EES-ríki.
Um 8. gr.
Í 2. mgr. er gert ráð fyrir að aðalstjórn beri skylda til að upplýsa fulltrúa starfsmanna um heildarfjölda starfsmanna í fyrirtækjum og starfsstöðvum í þeim tilgangi að þeir geti metið hvort skilyrði frumvarpsins að þessu leyti séu uppfyllt.
Um III. kafla.
Samstarfsráð tekur til allra fyrirtækja og starfsstöðva og fyrirtækja sem tilheyra fyrirtækjahópi sem starfa á Evrópska efnahagssvæðinu. Því er óheimilt að undanskilja einstök fyrirtæki eða starfsstöðvar þegar samningur um stofnun samstarfsráðs er gerður á grundvelli frumvarps þessa. Sama gildir um samninga sem gerðir eru skv. 15. gr. frumvarpsins. Er þetta í samræmi við 2. mgr. 1. gr. tilskipunar nr. 94/45/EB.
Um 9. gr.
Um 10. gr.
Í 2. mgr. er gert ráð fyrir að starfsmenn geti beint beiðni sinni til stjórnar þess fyrirtækis sem þeir starfa hjá í stað þess að beina henni til aðalstjórnar fyrirtækisins eða fyrirtækjahópsins. Ef þessi háttur er hafður á ber stjórn viðkomandi fyrirtækis að framsenda beiðnina án tafar til aðalstjórnar.
Tekið er fram að þeir frestir sem tilgreindir eru í 19. gr. frumvarpsins miðast við þann dag þegar beiðni starfsmanna er afhent stjórn fyrirtækis eða fyrirtækis innan fyrirtækjahóps.
Um 11. gr.
Í 2. mgr. er kveðið á um lágmarks- og hámarksfjölda fulltrúa í samningaráðinu.
Samkvæmt d-lið 1. tölul. 2. gr. tilskipunar nr. 94/45/EB skal við ákvörðun þess hverjir teljast fulltrúar starfsmanna byggja á landslögum og/eða venju í því landi þar sem tilskipunin er lögfest. Sambærilegt orðalag er notað í b-lið 1. tölul. 1. gr. tilskipunar nr. 75/129/EB um samræmingu á lögum aðildarríkjanna um hópuppsagnir sem lögtekin var hér á landi með lögum um hópuppsagnir, nr. 95/1992. Sama máli gegnir um c-lið 2. gr. tilskipunar nr. 77/187/EB, um samræmingu á lögum aðildarríkjanna um vernd launþega við eigendaskipti að fyrirtækjum, atvinnurekstri eða hluta atvinnurekstrar, sem lögfest var með lögum um réttarstöðu starfsmanna við aðilaskipti að fyrirtækjum, nr. 77/1993. Í báðum þessum lögum gegna trúnaðarmenn starfsmanna því hlutverki sem ,,fulltrúum starfsmanna“ er ætlað samkvæmt tilskipunum þessum. Ekki er ástæða til þess að túlka d-lið 1. tölul. 2. gr. tilskipunar nr. 94/45/EB með öðrum hætti en hér hefur verið gert og verður þannig haldið samræmi í þýðingu og notkun hugtaka við lögfestingu tilskipana Evrópusambandsins á sviði vinnuréttar hér á landi. Í 3. mgr. er því kveðið á um að fulltrúar í samningaráðið, sem kosnir eru á Íslandi, skulu kosnir úr hópi starfsmanna af trúnaðarmönnum innan fyrirtækis. Séu trúnaðarmenn af einhverjum ástæðum ekki í fyrirtækinu eiga allir starfsmenn fyrirtækis eða starfsstöðvar rétt á að taka þátt á kjöri fulltrúa í samningaráðið.
Þá er kveðið á um að starfsmenn sem stöðu sinnar vegna eigi ekki trúnaðarmann eigi rétt á því að velja sér fulltrúa sem skal taka þátt í kjöri fulltrúa í samningaráðið.
Í c-lið 2. mgr. 5. gr. tilskipunar nr. 94/45/EB er kveðið á um að við kosningu í samningaráðið skuli tryggja í fyrsta lagi að einn fulltrúi sé fyrir hvert aðildarríki þar sem fyrirtæki á bandalagsvísu starfar með eina eða fleiri starfsstöðvar eða þar sem fyrirtækjahópur sem starfar á bandalagsvísu hefur ráðandi fyrirtæki eða eitt eða fleiri undirfyrirtæki. Í öðru lagi að viðbótarfulltrúar séu í réttu hlutfalli við fjölda starfsmanna í starfsstöðvum, ráðandi fyrirtæki eða undirfyrirtækjum eins og mælt er fyrir um í löggjöf aðildarríkisins þar sem aðalstjórnin hefur aðsetur.
Er framangreindum viðmiðunum fylgt í 5. mgr. greinarinnar, en þar er kveðið á um reglur sem beita skal við útreikning á fjölda fulltrúa í samningaráðið frá hverju ríki.
Hafi fyrirtækið eða fyrirtækjahópurinn færri en 2.000 starfsmenn, og hafi aðeins starfsstöðvar eða fyrirtæki í tveimur ríkjum, er skilyrðum 1. og 2. tölul. 5. mgr. fylgt. Hafi fyrirtækið fleiri starfsmenn er skilyrðum a–c-liðar 3. tölul. fullnægt hverju af öðru, en tillit tekið til þess að hámarksfjöldi fulltrúa skal vera átján.
Það er hlutverk aðalstjórnar að reikna út hve margir fulltrúar skuli sitja í samningaráðinu og ber henni síðan að tilkynna fyrirtækjum eða starfsstöðvum þess hve marga fulltrúa skuli kjósa í hverju ríki um sig. Aðalstjórn ræður hins vegar ekki hvernig sjálft val fulltrúanna fer fram í hverju einstöku ríki. Skal valið fara fram eftir þeim reglum og/eða venjum sem gilda í því ríki eða ríkjum þar sem fulltrúarnir eru valdir. Framangreindar reglur gilda því um fjölda fulltrúa sem kosnir eru hér landi.
Um 12. gr.
Samkvæmt 2. mgr. eru engin takmörk sett fyrir því hve marga sérfræðinga samningaráðinu er heimilt að kalla sér til liðsinnis. Kostnaður aðalstjórnar miðast þó aðeins við störf eins sérfræðings.
Í greininni er ekki sett fram skilgreining á hugtakinu „sérfræðingur“ eða hvort hann skuli vera einn af starfsmönnum fyrirtækis eða einhver utan þess. Með sérfræðingi er almennt átt við mann sem hefur mikla reynslu í samningagerð eða er sérfróður um efnahagsmál. Hér getur verið um að ræða aðila frá stéttarfélagi, frá landssamtökum launamanna eða sameiginlegum samtökum launamanna á Evrópska efnahagssvæðinu, lögmann eða endurskoðanda. Sérfræðingur er ekki fulltrúi í samningaráðinu en hefur stöðu sinnar vegna heimild til að sitja á fundum ráðsins til að veita faglega ráðgjöf.
Samkvæmt 3. mgr. skal aðalstjórn bera kostnað í tengslum við samningaviðræður. Útgjöld í sambandi við samningaviðræður eru m.a. ferða-, matar- og gistikostnaður, túlkunarkostnaður, kostnaður við þýðingar skjala og hugsanlega vegna leigu á húsnæði. Ábyrgð aðalstjórnar á kostnaði miðast við að samningaráðið geti sinnt störfum sínum með eðlilegum hætti.
Um 13. gr.
Um 14. gr.
Um 15. gr.
Um 16. gr.
Hafi samningaráðið ályktað skv. 1. mgr. er ekki hægt að kalla það saman fyrr en eftir tvö ár. Skiptir þá ekki máli þó að ný beiðni komi fram frá a.m.k. 100 starfsmönnum um að stofnað verði samstarfsráð. Aðilum er þó heimilt að víkja frá þessu ef samningaráðið og aðalstjórn eru sammála um það.
Um 17. gr.
Um 18. gr.
Með ákvæði þessu er hvorki gert ráð fyrir að ráðherra hafi eftirlit með því að löglega sé staðið að gerð samninga né að hann hafi vald til að skipta sér af framkvæmd þeirra. Hér er fyrst og fremst um það að ræða að samningum sem gerðir eru á grundvelli frumvarpsins sé safnað saman á einn stað þannig að upplýsingar liggi fyrir um fjölda þeirra hér á landi. Er bent á almennt gildi slíkrar samantektar í þágu rannsókna á íslenskum vinnumarkaði.
Um IV. kafla.
Í ákvæðum þessa kafla er lýst hverjir skuli sitja í samstarfsráði, svo og hvaða skyldur og réttindi aðalstjórn og samstarfsráðið hefur.
Eru ákvæði kaflans í samræmi við 7. gr. tilskipunar nr. 94/45/EB, sbr. og ákvæði í viðauka hennar.
Um 19. gr.
Aðilar eru þannig beittir ákveðnum þrýstingi til að koma sér saman um samning skv. 14. eða 15. gr., en kunna ella að þurfa að gera samning sín á milli á grundvelli ákvæða þessa kafla.
Um 20. gr.
Um 21. gr.
Samkvæmt 2. og 3. mgr. skulu fulltrúar í samstarfsráðið kosnir með sama hætti og þegar íslenskir fulltrúar eru kosnir í samningaráðið. Er vísað til athugasemda við 11. gr. frumvarpsins.
Í 4. mgr. er kveðið á um eftir hvaða reglum fulltrúar í samstarfsráðið skulu valdir. Er hér um svipaðar reglur að ræða og þegar reikna þarf fjölda fulltrúa í samningaráðið, sbr. 11. gr. frumvarpsins. Hafi fyrirtækið eða fyrirtækjahópurinn færri en 2.000 starfsmenn skulu fulltrúar valdir á grundvelli 1.–2. tölul. 4. mgr. Hafi fyrirtækið fleiri starfsmenn skal fullnægja skilyrðunum í a–c-liðum 3. tölul., hverju á fætur öðru, og tekið tillit til þess að hámarksfjöldi fulltrúa skal vera 30. Vísast að öðru leyti til athugasemda við 11. gr. frumvarpsins.
Samkvæmt 7. mgr. er heimilt að stofna framkvæmdanefnd þegar samstarfsráðið er skipað fleiri en tíu fulltrúum. Þegar þannig háttar til koma fulltrúarnir frá fleiri en tíu ríkjum á Evrópska efnahagssvæðinu. Í slíkum tilvikum kann að vera erfitt að kalla saman samstarfsráðið með litlum fyrirvara. Þá kann slík framkvæmdanefnd að vera betur í stakk búin til að gæta hagsmuna starfsmanna ef um er að ræða upplýsingar og viðræður um ákvarðanir sem mikið liggur á að séu teknar.
Um 22. gr.
Þá er kveðið á um í 2. mgr. að þegar samstarfsráð hefur starfað í fjögur ár beri því að kanna hvort það eigi að halda áfram að starfa samkvæmt gildandi samningi eða hvort grundvöllur sé fyrir því að gera samning um samstarfsráð eða setja reglur um upplýsingamiðlun og samráð samkvæmt ákvæðum III. kafla frumvarpsins.
Ef starfandi samstarfsráð ákveður að óska eftir viðræðum um gerð samnings um stofnun samstarfsráðs eða gerð samkomulags um upplýsingamiðlun og samráð samkvæmt ákvæðum III. kafla frumvarpsins og aðalstjórn felst á þá málaleitan þarf ekki kalla til samningaráð í þessu skyni, sbr. 10. gr. frumvarpsins. Starfandi samstarfsráð semur við aðalstjórn um gerð samnings.
Um 23. gr.
Fyrir fundinn ber aðalstjórn að útbúa skýrslu sem senda skal fulltrúum í ráðinu. Skýrslan skal liggja til grundvallar fundinum og er því mikilvægt að fulltrúum gefist tækifæri til að búa sig undir hann. Forsenda þessa er að aðalstjórn sjái um að skýrslan sé send út í tæka tíð fyrir fundinn og að hún liggi fyrir á tungumálum þeirra EES-ríkja sem eiga fulltrúa í ráðinu.
Á fundi þessum skal einkum fjallað um uppbyggingu fyrirtækisins eða fyrirtækjahópsins, efnahags- og fjárhagslega stöðu, líklega þróun hvað varðar rekstur, framleiðslu og sölu, ástand og horfur í atvinnumálum, fjárfestingar og umtalsverðar breytingar á skipulagi fyrirtækisins eða fyrirtækjahópsins, tilkomu nýrra starfsaðferða eða framleiðsluaðferða, flutning framleiðslu, samruna fyrirtækja, niðurskurð eða lokun fyrirtækja, starfsstöðva eða annarra mikilvægra hluta þeirra og hópuppsagnir.
Um 24. gr.
Einstök atvik í rekstri fyrirtækis eða viðskiptaumhverfi þess sem hafa áhrif á hagsmuni starfsmanna, en telja má eðlileg og lið í starfsemi og rekstri hlutaðeigandi fyrirtækis eða fyrirtækjahóps, er ekki unnt að telja óvenjulega viðburði í skilningi frumvarpsins sem geti verið forsenda slíkra sérstakra upplýsinga frá aðalstjórn.
Fundur samkvæmt þessari grein skal ekki haldinn með aðalstjórn ef önnur stjórn þekkir betur forsendur hinna sérstöku aðstæðna og ber auk þess fjárhagslega ábyrgð á þeirri ákvörðun sem tekin verður.
Ef því verður við komið skal halda fundinn áður en þeir viðburðir sem um er að ræða gefa tilefni til ákvarðana, gagnstætt almennum fundum sem fremur einkennast af því að snúast um árlegt uppgjör fyrirtækjahópsins.
Um 25. gr.
Um 26. gr.
Um 27. gr.
Um 28. gr.
Um V. kafla.
Eins og heiti kaflans ber með sér er ákvæðum þessum ætlað að taka til samskipta aðila án tillits til þess hvort þau fara fram á grundvelli III. eða IV. kafla frumvarpsins.
Um 29. gr.
Er í grein þessari kveðið á um rétt aðalstjórnar til að leggja þagnarskyldu á fulltrúa í samningaráðinu og samstarfsráðinu. Stjórn fyrirtækisins metur hvort upplýsingar séu þess eðlis að fulltrúum í samningaráðinu og samstarfsráðinu sé ekki heimilt að ljóstra þeim upp. Lagt er til að þagnarskyldan gildi áfram þótt umboð hlutaðeigandi fulltrúa sé útrunnið og er það í samræmi við 1. mgr. 8. gr. tilskipunar nr. 94/45/EB.
Ákvörðun stjórnar má skjóta til almennra dómstóla, sbr. 32. gr.
Ákvæðið hefur ekki að geyma nánari reglur um hvaða upplýsingar kunni að vera þess eðlis að aðalstjórn sé heimilt að leggja þagnarskyldu á af þeim sökum. Hér mun þó einkum vera um að ræða upplýsingar um viðskipta- og rekstrarleyndarmál, en aðrar tegundir upplýsinga kunna einnig að vera þess eðlis að nauðsynlegt sé að halda þeim leyndum með tilliti til hagsmuna fyrirtækisins.
Þagnarskylda verður aðeins ákveðin í einstökum tilvikum. Þessi grein frumvarpsins heimilar því ekki að fulltrúar í samstarfsráðinu og samningaráðinu undirgangist almenna þagnarskyldu er varðar þær upplýsingar sem þeir fá í störfum sínum.
Um 30. gr.
Um 31. gr.
Í 11. gr. þeirra laga er kveðið á um að atvinnurekendum og umboðsmönnum þeirra sé óheimilt að segja trúnaðarmönnum upp vinnu vegna starfa þeirra sem trúnaðarmanna eða láta þá á nokkurn annan hátt gjalda þess að stéttarfélag hefur falið þeim að gegna trúnaðarmannsstörfum fyrir sig. Þá segir í ákvæði þessu að þurfi atvinnurekandi að fækka við sig verkamönnum skuli trúnaðarmaður að öðru jöfnu sitja fyrir um að halda vinnunni.
Þá er kveðið á um að fulltrúum starfsmanna skuli með samningi við vinnuveitanda tryggður réttur til að taka sér frí frá störfum til að gegna þeim skyldum sem gerð og framkvæmd samninga samkvæmt frumvarpi þessu fela í sér. Sá mælikvarði er settur á þennan rétt að viðkomandi starfsmaður geti með eðlilegum hætti sinnt skyldum sínum. Þetta ákvæði verður einnig að skoða í ljósi 9. gr. tilskipunar nr. 94/45/EB, en þar segir að aðalstjórn og samstarfsráð skuli starfa í anda samvinnu með tilhlýðilegu tilliti til gagnkvæmra réttinda og skuldbindinga.
Um 32. gr.
Um 33. gr.
Um VI. kafla.
Um 34. gr.
Lagt er til að ákvæðið gildi ekki ef þyngri refsing liggur við brotinu samkvæmt öðrum lögum.
Um 35. gr.
Um VII. kafla.
Um 36. gr.
Sú krafa er gerð til slíks samnings að hann nái til allra starfsmanna fyrirtækis eða fyrirtækjahóps og enn fremur skal hann hafa verið gerður og hafa öðlast gildi eigi síðar en 22. september 1996, sbr. 14. gr. tilskipunarinnar. Loks skal samningurinn fjalla um upplýsingar og viðræður um mál sem hafa þýðingu fyrir fyrirtækið eða fyrirtækjahópinn án tillits til landamæra, þ.e. málið skal snerta eina eða fleiri starfsstöðvar í tveimur eða fleiri ríkjum en innan sama fyrirtækis eða fyrirtækjahóps.
Um 37. gr.
Fylgiskjal.
Fjármálaráðuneyti,
fjárlagaskrifstofa:
Umsögn um frumvarp til laga um miðlun upplýsinga og samráð við starfsmenn í
fyrirtækjum á Evrópska efnahagssvæðinu.
Frumvarpið er lagt fram með vísan til tilskipunar Evrópusambandsins nr. 94/45/EB frá 22. september 1994 um stofnun evrópsks samstarfsráðs eða samþykkt reglna í fyrirtækjum og fyrirtækjahópum sem starfa innan EES, um upplýsingamiðlun og samráð við starfsmenn.
Skuldbindingar frumvarpsins eiga fyrst og fremst við fyrirtæki og fyrirtækjahópa sem hafa a.m.k. 1.000 starfsmenn í þjónustu sinni á Evrópska efnahagssvæðinu og þar af a.m.k. 150 starfsmenn í minnst tveimur aðildarríkjum, hvoru fyrir sig. Markmið frumvarpsins er m.a. að bæta rétt starfsmanna til upplýsinga og samráðs þegar ákvarðanir sem hafa áhrif á þá eru teknar í öðru ríki en starfsríkinu.
Vegna smæðar fyrirtækja í íslensku efnahagslífi munu ákvæði frumvarpsins ekki koma til framkvæmda hér á landi nema að mjög takmörkuðu leyti. Ekki verður séð að frumvarpið, verði það að lögum, muni leiða til aukinna útgjalda fyrir ríkissjóð.