Ferill 523. máls. Aðrar útgáfur af skjalinu: Word Perfect.

---

123. löggjafarþing 1998–99.
Þskj. 838  —  523. mál.

Frumvarp til laga

um kosningar til Alþingis.

(Lagt fyrir Alþingi á 123. löggjafarþingi 1998–99.)

I. KAFLI

Kosningarréttur og kjörgengi.

1. gr.

    Kosningarrétt við kosningar til Alþingis á hver íslenskur ríkisborgari sem náð hefur 18 ára aldri þegar kosning fer fram og lögheimili á hér á landi.
    Íslenskur ríkisborgari, sem náð hefur 18 ára aldri og átt hefur lögheimili hér á landi, á og kosningarrétt:
     a.      í átta ár frá því hann flutti lögheimili af landinu, talið frá 1. desember næstum fyrir kjördag,
     b.      eftir þann tíma sem greinir í a-lið, enda hafi hann sótt um það samkvæmt nánari reglum í 2. gr.

2. gr.

    Umsókn um kosningarrétt skv. b-lið 2. mgr. 1. gr. skal send Hagstofu Íslands á þar til gerðu eyðublaði þar sem fram komi nafn umsækjanda, kennitala hans, hvenær hann flutti af landi brott, síðasta lögheimili á landinu og heimilisfang erlendis. Umsókn skal jafnframt bera með sér yfirlýsingu umsækjanda um að hann sé enn íslenskur ríkisborgari. Hagstofan lætur eyðublöð þessi í té og skulu þau liggja þar frammi, í skrifstofum sendiráða og fastanefnda, í sendiræðisskrifstofum og í skrifstofum kjörræðismanna. Ekki skal taka til greina umsókn sem berst Hagstofunni meira en einu ári áður en réttur skv. a-lið 2. mgr. 1. gr. fellur niður. Ef umsókn er fullnægjandi tilkynnir Hagstofan umsækjanda það og hlutaðeigandi sveitar­stjórn. Ákvörðun um að einhver skuli þannig tekinn á kjörskrá gildir í fjögur ár frá 1. desem­ber næstum á eftir að umsókn var lögð fram.
    Ákvæði þessi gilda á sama hátt um endurnýjun kosningarréttarins.

3. gr.

    Enginn getur neytt kosningarréttar nema nafn hans sé á kjörskrá þegar kosning fer fram.

4. gr.

    Kjörgengur við kosningar til Alþingis er hver sá sem kosningarrétt á skv. 1. gr. og hefur óflekkað mannorð. Hæstaréttardómarar eru þó ekki kjörgengir.

5. gr.

    Enginn telst hafa óflekkað mannorð sem er sekur eftir dómi um verk sem er svívirðilegt að almenningsáliti nema hann hafi fengið uppreist æru sinnar.
    Dómur fyrir refsivert brot hefur ekki flekkun mannorðs í för með sér nema sakborningur hafi verið fullra 18 ára að aldri er hann framdi brotið og refsing sé fjögurra mánaða fangelsi óskilorðsbundið hið minnsta eða öryggisgæsla sé dæmd.

II. KAFLI

Kjördæmi.

6. gr.

    Kjósendur neyta kosningarréttar síns í sérstökum kjördæmum eftir þeim reglum og með þeim skilyrðum er lög þessi setja. Landinu er skipt í kjördæmi sem hér segir:
     1.      Reykjavíkurkjördæmi.     Til þess telst Reykjavík, að undanskildu því svæði sem fyrir sameiningu Kjalarnes­hrepps og Reykjavíkur taldist til Kjalarneshrepps.
     2.      Reykjaneskjördæmi.     Til þess teljast: Grindavíkurkaupstaður, Sandgerðisbær, Gerðahreppur, Reykjanesbær, Vatnsleysustrandarhreppur, Hafnarfjarðarkaupstaður, Garðabær, Bessastaðahreppur, Kópavogsbær, Seltjarnarneskaupstaður, Mosfellsbær og Kjósarhreppur, svo og sá hluti Reykjavíkur sem fyrir sameiningu Kjalarneshrepps og Reykjavíkur taldist til Kjalarnes­hrepps.
     3.      Vesturlandskjördæmi.     Til þess teljast: Akraneskaupstaður, Hvalfjarðarstrandarhreppur, Skilmannahreppur, Innri-Akraneshreppur, Leirár- og Melahreppur, Skorradalshreppur, sameinað sveitar­félag Andakílshrepps, Lundarreykjadalshrepps, Reykholtsdalshrepps og Hálsahrepps, Hvítársíðuhreppur, Borgarbyggð, Kolbeinsstaðahreppur, Eyja- og Miklaholtshreppur, Snæfellsbær, Eyrarsveit, Helgafellssveit, Stykkishólmsbær, Dalabyggð og Saurbæjar­hreppur.
     4.      Vestfjarðakjördæmi.     Til þess teljast: Reykhólahreppur, Vesturbyggð, Tálknafjarðarhreppur, Bolungarvíkur­kaupstaður, Ísafjarðarbær, Súðavíkurhreppur, Árneshreppur, Kaldrananeshreppur, Hólmavíkurhreppur, Kirkjubólshreppur, Broddaneshreppur og Bæjarhreppur.
     5.      Norðurlandskjördæmi vestra.     Til þess teljast: Húnaþing vestra, Áshreppur, Sveinsstaðahreppur, Torfalækjarhreppur, Blönduósbær, Svínavatnshreppur, Bólstaðarhlíðarhreppur, Engihlíðarhreppur, Vind­hælishreppur, Höfðahreppur, Skagahreppur, Sveitarfélagið Skagafjörður, Akrahreppur og Siglufjarðarkaupstaður.
     6.      Norðurlandskjördæmi eystra.     Til þess teljast: Grímseyjarhreppur, Ólafsfjarðarkaupstaður, Dalvíkurbyggð, Hrís­eyjarhreppur, Arnarneshreppur, Skriðuhreppur, Öxnadalshreppur, Glæsibæjarhreppur, Akureyrarkaupstaður, Eyjafjarðarsveit, Svalbarðsstrandarhreppur, Grýtubakkahreppur, Hálshreppur, Ljósavatnshreppur, Bárðdælahreppur, Skútustaðahreppur, Reykdæla­hreppur, Aðaldælahreppur, Reykjahreppur, Húsavíkurkaupstaður, Tjörneshreppur, Kelduneshreppur, Öxarfjarðarhreppur, Raufarhafnarhreppur, Svalbarðshreppur og Þórs­hafnarhreppur.
     7.      Austurlandskjördæmi.     Til þess teljast: Skeggjastaðahreppur, Vopnafjarðarhreppur, Norður-Hérað, Fljóts­dalshreppur, Fellahreppur, Austur-Hérað, Borgarfjarðarhreppur, Seyðisfjarðarkaup­staður, Fjarðabyggð, Mjóafjarðarhreppur, Fáskrúðsfjarðarhreppur, Búðahreppur, Stöðvarhreppur, Breiðdalshreppur, Djúpavogshreppur og Sveitarfélagið Hornafjörður.
     8.      Suðurlandskjördæmi.     Til þess teljast: Skaftárhreppur, Mýrdalshreppur, Austur-Eyjafjallahreppur, Vestur-Eyjafjallahreppur, Austur-Landeyjahreppur, Vestur-Landeyjahreppur, Fljótshlíðar­hreppur, Hvolhreppur, Rangárvallahreppur, Holta- og Landsveit, Ásahreppur, Djúpár­hreppur, Vestmannaeyjabær, Gaulverjabæjarhreppur, Sveitarfélagið Árborg, Hraun­gerðishreppur, Villingaholtshreppur, Skeiðahreppur, Gnúpverjahreppur, Hrunamanna­hreppur, Biskupstungnahreppur, Laugardalshreppur, Grímsnes- og Grafningshreppur, Þingvallahreppur, Hveragerðisbær og Ölfushreppur.
    Nú verða breytingar á mörkum sveitarfélaga við að sveitarfélag eða hluti sveitarfélags sameinast sveitarfélagi í öðru kjördæmi, og skulu þær breytingar þá ekki hafa áhrif á mörk kjördæma.

7. gr.

    Þingsæti eru 63 og skiptast milli kjördæma á þennan hátt:
     a.      54 þingsæti skiptast þannig milli kjördæma: Reykjavíkurkjördæmi          14          þingsæti Reykjaneskjördæmi          8     þingsæti Vesturlandskjördæmi          5     þingsæti Vestfjarðakjördæmi          5     þingsæti Norðurlandskjördæmi vestra          5     þingsæti Norðurlandskjördæmi eystra          6     þingsæti Austurlandskjördæmi          5     þingsæti Suðurlandskjördæmi          6     þingsæti.
     b.      Níu þingsætum skal ráðstafa fyrir hverjar almennar alþingiskosningar með því að skipta þeim á milli kjördæma. Við þá skiptingu er lögð til grundvallar tala kjósenda á kjörskrá í hverju kjördæmi í næstu almennum alþingiskosningum á undan. Um skiptingu þingsæt­anna gilda þessar reglur:
                  1.      Í hverju kjördæmi skal deila tölu kjósenda á kjörskrá í næstu almennu alþingiskosningum á undan með tölunum 10, 13, 16, 19 o.s.frv. eins oft og þörf krefur. Útkomu­tölur eru skráðar fyrir hvert kjördæmi.
                  2.      Nú hefur kjördæmi hlotið, skv. a-lið, fleiri þingsæti en fimm, og skal þá fella niður hæstu útkomutölur kjördæmisins, eina fyrir hvert þingsæti umfram fimm.
                  3.      Ráðstafa skal einu þingsæti í senn. Fyrsta sætið hlýtur það kjördæmi sem hæsta útkomutölu hefur. Sú tala er síðan felld niður. Annað þingsætið kemur í hlut þess kjör­dæmis sem nú hefur hæsta útkomutölu o.s.frv. uns öllum sætunum hefur verið ráð­stafað.
                  4.      Nú eru tvær eða fleiri útkomutölur jafnháar þegar að þeim kemur skv. 3. tölul., og skal þá hluta um röð þeirra.
    Að loknum hverjum almennum kosningum til Alþingis auglýsir dómsmálaráðuneytið í B-deild Stjórnartíðinda hvernig þingsæti skv. a- og b-lið 1. mgr. skiptast milli kjördæma í næstu almennum alþingiskosningum. Með þingsætatölu kjördæmis er átt við samtölu þing­sæta í kjördæminu skv. a- og b-lið.

III. KAFLI

Kjördeildir.

8. gr.

    Hverju kjördæmi skal skipt í kjördeildir og er hvert sveitarfélag ein kjördeild nema sveitarstjórn hafi ákveðið að skipta því í fleiri kjördeildir.
    Kjördeildir skal að jafnaði kenna við kjörstað eða tölusetja til aðgreiningar.

IV. KAFLI

Kjörstjórnir.

9. gr.

    Kjörstjórnir við alþingiskosningar skulu vera þrenns konar:
     a.      Landskjörstjórn.
     b.      Yfirkjörstjórnir.
     c.      Undirkjörstjórnir og aðrar kjörstjórnir sveitarfélaga, sbr. 2. mgr. 13. gr.

10. gr.

    Alþingi kýs eftir hverjar almennar alþingiskosningar fimm manna landskjörstjórn og jafn­marga til vara. Landskjörstjórn velur sér sjálf oddvita og skiptir að öðru leyti með sér verk­um.

11. gr.

    Í hverju kjördæmi er yfirkjörstjórn. Skal hún skipuð fimm mönnum og jafnmörgum til vara, og eru þeir kosnir af Alþingi á sama hátt og landskjörstjórn. Kýs hún sér sjálf formann. Yfirkjörstjórnarmenn skulu allir vera búsettir í hlutaðeigandi kjördæmi.
    Yfirkjörstjórn skal með nægum fyrirvara á undan kosningum auglýsa aðsetur sitt þar sem hún veitir viðtöku framboðslistum og þar sem hún dvelst meðan kosning fer fram, og skal að­setur hennar vera eins miðsvæðis í kjördæminu og kostur er, enda liggi það vel við samgöng­um.

12. gr.

    Nú forfallast landskjörstjórnar- eða yfirkjörstjórnarmaður, eða yfirkjörstjórnarmaður flyst búferlum úr kjördæmi og varamaður er ekki tiltækur, og skipar ráðherra menn í þeirra stað eftir tillögu þeirra samtaka sem kusu þá á Alþingi.

13. gr.

    Í hverri kjördeild skal vera undirkjörstjórn, skipuð þremur mönnum, sem sveitarstjórn kýs, og jafnmarga til vara.
    Í sveitarfélagi þar sem kjördeildir eru fleiri en ein getur sveitarstjórn kosið sérstaka þriggja manna kjörstjórn til að hafa umsjón með starfi undirkjörstjórna. Þar sem kjördeildir eru fleiri en ein á sama kjörstað skal sveitarstjórn kjósa þriggja manna kjörstjórn, hverfis- eða yfirkjörstjórn, til að hafa með höndum stjórn undirkjörstjórna á kjörstaðnum. Ef slíkir kjörstaðir eru fleiri en einn skal sveitarstjórn á sama hátt kjósa sérstaka yfirkjörstjórn sveitarfélagsins. Með samþykki yfirkjörstjórnar Reykjavíkurkjördæmis getur borgarstjórn ákveðið að sú kjörstjórn fari með verkefni yfirkjörstjórnar Reykjavíkurborgar. Kjörstjórnir þessar skulu jafnan vera reiðubúnar til að mæta fyrirvaralaust á fundi á kjördegi til ákvarð­ana og úrskurða í sambandi við kosninguna, ef með þarf.
    Kjörstjórnir skulu kosnar á fyrsta fundi nýkjörinnar sveitarstjórnar til fjögurra ára í senn. Þar sem kosnar eru kjörstjórnir skv. 2. mgr. er sveitarstjórn heimilt að fresta kosningu undir- og hverfiskjörstjórna þannig að þær verði kosnar til eins árs fyrir hverjar almennar alþingis­kosningar. Sveitarstjórn er einnig heimilt að fresta kosningu eins eða fleiri varamanna. Kjör­stjórnir kjósa sér oddvita og skipta að öðru leyti með sér verkum.

14. gr.

    Sá sem sæti á í kjörstjórn skal víkja sæti ef hann er í kjöri til Alþingis.
    Einnig skal kjörstjórnarmaður víkja sæti ef til úrskurðar er mál er varðar maka hans eða þann sem er skyldur honum eða mægður í beinan legg eða að öðrum lið til hliðar eða tengdur honum með sama hætti vegna ættleiðingar.

15. gr.

    Varamenn taka sæti í kjörstjórn í forföllum aðalmanna eftir venjulegum reglum, þegar hlutfallskosningar eru viðhafðar, en annars eftir þeirri röð sem þeir eru kosnir eða skipaðir. Ef kjörstjórn verður ekki á þennan hátt fullskipuð kveður hún sjálf til þann eða þá sem þarf til þess að talan sé fyllt.

16. gr.

    Það er borgaraleg skylda að taka sæti í kjörstjórn.
    Dómsmálaráðherra ákveður þóknun fyrir störf í landskjörstjórn og yfirkjörstjórn en sveitarstjórn ákveður þóknun fyrir störf í undirkjörstjórn og kjörstjórn skv. 2. mgr. 13. gr.

17. gr.

    Allar kjörstjórnir skulu halda gerðabækur og bóka gerðir sínar. Í sveitarfélagi þar sem kosin er yfirkjörstjórn er heimilt að ákveða að undirkjörstjórnir noti sérstök eyðublöð í stað gerðabókar.
    Landskjörstjórn bókar ákvarðanir sínar um stjórnmálasamtök og framboð, um viðtöku kjörgagna, atkvæðasamtölur stjórnmálasamtaka, um úthlutun þingsæta o.s.frv. Yfirkjör­stjórnir bóka um viðtöku framboða, afgreiðslu þeirra til landskjörstjórnar og viðtöku á ný, útsendingu og viðtöku kjörseðla og bréfa, hvers konar úrskurði, talningu atkvæða, úrslit kosninga og annað þess háttar. Undirkjörstjórnir bóka um allt sem fyrir er mælt í lögum þessum eða skiptir máli um kosningarathöfnina.
    Dómsmálaráðuneytið lætur í té og löggildir gerðabækur landskjörstjórnar og yfirkjör­stjórna. Yfirkjörstjórnir láta í té og löggilda gerðabækur undirkjörstjórna.
    Dómsmálaráðuneytið lætur kjörstjórnum í té embættisinnsigli.

V. KAFLI

Kjördagur.

18. gr.

    Almennar reglulegar alþingiskosningar skulu fara fram eigi síðar en við lok kjörtímabils. Upphaf og lok kjörtímabils miðast við sama vikudag í mánuði, talið frá mánaðamótum, þó að einstöku kosningar hafi ekki farið fram á þeim degi.
    Dómsmálaráðuneytið skal auglýsa hvenær almennar reglulegar alþingiskosningar skulu fara fram.
    Kjörtímabilið er fjögur ár.

19. gr.

    Nú er Alþingi rofið og boðað til nýrra kosninga, og ákveður forseti lýðveldisins þá kjördag.

VI. KAFLI

Kjörskrár.

20. gr.

    Þegar boðað hefur verið til almennra alþingiskosninga skulu sveitarstjórnir gera kjörskrár á grundvelli kjörskrárstofna sem Hagstofa Íslands (þjóðskrá) lætur þeim í té.

21. gr.

    Á kjörskrá skal taka:
     a.      Þá sem uppfylla skilyrði 1. mgr. 1. gr. og skráðir voru með lögheimili í sveitarfélaginu samkvæmt íbúaskrá þjóðskrár þremur vikum fyrir kjördag.
     b.      Þá sem uppfylla skilyrði 2. mgr. 1. gr., sbr. 2. gr., og síðast áttu skráð lögheimili hér á landi í sveitarfélaginu.

22. gr.

    Kjörskrá skal rita á eyðublöð er Hagstofa Íslands (þjóðskrá) lætur í té og skal farið nákvæmlega eftir þeim leiðbeiningum sem hún lætur skrá á þau.
    Þegar kjörskrá hefur verið samin skal hún undirrituð af oddvita sveitarstjórnar eða fram­kvæmdastjóra hennar.

23. gr.

    Dómsmálaráðuneytið skal eigi síðar en tólf dögum fyrir kjördag birta í Ríkisútvarpi (hljóðvarpi og sjónvarpi) og dagblöðum auglýsingu um framlagningu kjörskráa. Í auglýsing­unni skal tekið fram að þeir sem vilja koma að athugasemdum við kjörskrá skuli senda þær hlutaðeigandi sveitarstjórn.

24. gr.

    Kjörskrá skal leggja fram almenningi til sýnis á skrifstofu sveitarstjórnar eða öðrum hent­ugum stað eigi síðar en tíu dögum fyrir kjördag.
    Sveitarstjórn skal auglýsa hvar kjörskrá liggur frammi á þann hátt á hverjum stað sem venja er þar að birta opinberar auglýsingar.
    Eftir að kjörskrá hefur verið lögð fram skal hún liggja frammi á almennum skrifstofutíma til kjördags. Staðfest eftirrit af kjörskrá má hafa til að leggja fram.

25. gr.

    Sveitarstjórn skal þegar taka til meðferðar athugasemdir er henni berast vegna kjörskrár og gera viðeigandi leiðréttingar á henni ef við á. Slíka leiðréttingu má gera fram á kjördag.
    Komi fram athugasemd um að nafn skuli tekið af kjörskrá skal það þegar tilkynnt hlutað­eigandi. Komi fram athugasemd um að taka skuli á kjörskrá einhvern sem ætla má að sé á kjörskrá í öðru sveitarfélagi skal það þegar tilkynnt hlutaðeigandi sveitarstjórn. Skal þeim veittur frestur, eftir því sem tími og atvik leyfa, til að koma að athugasemdum. Ef ágreiningur er um mál skal úrskurður ritaður með fáum orðum í gerðabók sveitarstjórnar.
    Óheimilt er að breyta kjörskrá vegna nýs lögheimilis nema flutningur hafi átt sér stað í síðasta lagi þremur vikum fyrir kjördag og tilkynning um nýtt lögheimili hafi borist Hagstofu Íslands (þjóðskrá) til skráningar fyrir sama tíma eða ef umsókn þess sem fellur undir b-lið 2. mgr. 1. gr. um að vera tekinn á kjörskrá hefur ekki borist Hagstofunni fyrir 1. desember næstan fyrir kjördag.
    Sveitarstjórn skal enn fremur fram á kjördag leiðrétta kjörskrá ef henni berst vitneskja um andlát eða um að einhver hafi öðlast, eftir atvikum misst, íslenskt ríkisfang.

26. gr.

    Sveitarstjórn skal þegar tilkynna hlutaðeigandi um leiðréttingar á kjörskrá skv. 25. gr., svo og sveitarstjórn er mál getur varðað.
    Sveitarstjórn skal jafnframt tilkynna hlutaðeigandi kjörstjórn um leiðréttingar á kjörskrá, svo og oddvita yfirkjörstjórnar.

27. gr.

    Nú hefur kjörskrá ekki verið samin eða lögð fram í tæka tíð eða um það hefur ekki verið fylgt ákvæðum laga þessara, og skal þá sýslumaður, jafnskjótt sem hann fær vitneskju um það, gera nauðsynlegar ráðstafanir til að kjörskrá verði tafarlaust samin og leiðrétt það sem skort hefur á að færi lögum samkvæmt.

VII. KAFLI

Framboð.

28. gr.

    Þegar alþingiskosningar eiga að fara fram skulu öll framboð tilkynnt skriflega yfir­kjörstjórn þeirri sem í hlut á eigi síðar en kl. 12 á hádegi 15 dögum fyrir kjördag.
    Gæta skal þess um öll framboð að tilgreina skýrlega nafn frambjóðanda, kennitölu hans, stöðu eða starfsheiti og heimili til þess að enginn vafi geti leikið á því hverjir eru í kjöri.

29. gr.

    Á framboðslista skulu vera að minnsta kosti jafnmörg nöfn frambjóðenda og kjósa á þing­menn í kjördæminu í hvert skipti, en aldrei fleiri en tvöföld sú tala.

30. gr.

    Hverjum framboðslista skal fylgja skrifleg yfirlýsing allra þeirra sem á listanum eru að þeir hafi leyft að setja nöfn sín á listann. Framboðslista skal og fylgja skrifleg yfirlýsing um stuðning við listann frá kjósendum í hlutaðeigandi kjördæmi. Tilgreina skal nafn meðmæl­anda, kennitölu hans og heimili. Fjöldi meðmælenda skal vera margfeldi af þingsætatölu kjördæmisins og talnanna 20 að lágmarki og 30 að hámarki.
    Með stjórnmálasamtökum er í lögum þessum átt við samtök sem bjóða eða boðið hafa fram við alþingiskosningar. Hverjum framboðslista skal fylgja skrifleg yfirlýsing meðmæl­enda hans um það fyrir hvaða stjórnmálasamtök listinn er boðinn fram. Allir listar, sem bornir eru fram fyrir sömu stjórnmálasamtök, eiga saman þegar þingsætum er úthlutað skv. 106. og 107. gr. Ef fyrrgreinda yfirlýsingu vantar telst listi vera sérstakt framboð.
    Ef sá sem ákveður framboðslista eða staðfestir hann endanlega samkvæmt reglum stjórn­málasamtaka ber fram mótmæli gegn því að listi sé í framboði fyrir þau samtök skal úr­skurða að slíkur framboðslisti teljist ekki vera í framboði fyrir þau.

31. gr.

    Við sömu alþingiskosningar má enginn bjóða sig fram á fleiri framboðslistum en einum.
    Sami kjósandi má ekki mæla með fleiri en einum lista við sömu alþingiskosningar.

32. gr.

    Nú berst yfirkjörstjórn listi með fleiri nöfnum en tilskilið er, og skal þá nema burt af list­anum öftustu nöfnin sem fram yfir eru tilskilda tölu.
    Nú berst yfirkjörstjórn listi er nafn manns stendur á án þess að skriflegt leyfi hans fylgi, eða maður hefur skriflega leyft nafn sitt á fleiri listum en einum, og skal þá yfirkjörstjórn nema það nafn burt af listanum eða listunum.
    Nú berast yfirkjörstjórn meðmælendalistar þar sem sami kjósandi mælir með fleiri en einu framboði, og verður kjósandinn þá ekki talinn meðmælandi neins þeirra.

33. gr.

    Frambjóðandi getur afturkallað samþykki sitt til framboðs fram til þess að frestur til að skila framboðum rennur út.
    Kjósandi sem mælt hefur með framboðslista getur ekki afturkallað stuðningsyfirlýsingu sína eftir að framboð hefur verið afhent yfirkjörstjórn.

34. gr.

    Ekki er nauðsynlegt að kjörgengi frambjóðenda sé sannað fyrir yfirkjörstjórn eða lands­kjörstjórn, en Alþingi úrskurðar um kjörgengi þeirra sem kosnir eru jafnframt því sem það úrskurðar um hvort nýkosnir þingmenn séu að öðru leyti löglega framboðnir og kosnir.

35. gr.

    Nú deyr frambjóðandi áður en kosning fer fram en eftir að framboðsfrestur er liðinn eða á næstu þremur sólarhringum áður en framboðsfrestur er liðinn, og má þá innan viku, ef full­ur helmingur meðmælenda listans krefst þess, setja annan mann í stað hins látna á listann, enda sé fullnægt öðrum almennum skilyrðum um framboðið.

VIII. KAFLI

Listabókstafir stjórnmálasamtaka.

36. gr.

    Dómsmálaráðuneytið skal halda skrá um listabókstafi stjórnmálasamtaka sem buðu fram lista við síðustu almennar alþingiskosningar. Skal skráin birt með auglýsingu eigi síðar en átta vikum fyrir hverjar almennar alþingiskosningar. Nú eru fyrirskipaðar kosningar með svo stuttum fyrirvara að þetta verður ekki gert, og skal þá birta auglýsingu þessa innan þriggja sólarhringa eftir að kosningar eru fyrirskipaðar.
    Hyggist stjórnmálasamtök sem hafa ekki skráðan listabókstaf bjóða fram lista við al­þingiskosningar skal það tilkynnt dómsmálaráðuneytinu eigi síðar en þremur sólarhringum áður en framboðsfrestur rennur út. Tilkynningin skal undirrituð af a.m.k. 100 kjósendum. Hún skal dagsett og skal greina nafn kjósanda, kennitölu hans og heimili. Heiti nýrra sjórn­málasamtaka má ekki vera þannig að ætla megi að villst verði á því og heiti samtaka sem eru á skrá skv. 1. mgr. Dómsmálaráðuneytið skal þegar tilkynna stjórnmálasamtökum sem eru á skrá um ný stjórnmálasamtök sem tilkynnt eru og um ósk þeirra um listabókstaf. Ákveður ráðuneytið bókstaf nýrra samtaka að fengnum óskum þeirra og með hliðsjón af listabókstöfum annarra stjórnmálasamtaka í undangengnum kosningum. Nú óska samtök sem skráð eru að breyta heiti sínu, og skulu þau þá tilkynna það dómsmálaráðuneytinu innan sama frests.
    Breytingar á auglýsingu ráðuneytisins og viðauka við hana skal þegar birta með auglýs­ingu og tilkynna landskjörstjórn og yfirkjörstjórnum.

IX. KAFLI

Umboðsmenn.

37. gr.

    Hverjum framboðslista skal fylgja til yfirkjörstjórnar skrifleg tilkynning frá frambjóðend­um listans um það hverjir tveir menn séu umboðsmenn listans. Ef umboðsmenn listans eru ekki tilgreindir eða nauðsynjar hamla umboðsmanni eru frambjóðendur í aðalsætum hver um sig réttir umboðsmenn hans. Þessir umboðsmenn gæta réttar lista þeirra sem þeir eru fyrir við skoðun og úrskurðun listanna. Þeir gefa þær upplýsingar um listana er yfirkjörstjórn ósk­ar. Þeim er heimilt að vera viðstaddir eða gefa öðrum umboð til að vera viðstaddir kosningar á hinum einstöku kjörstöðum og talningu atkvæða. Skylt er umboðsmönnum að hlíta þeim fundarreglum sem kjörstjórn setur.

38. gr.

    Sérhver stjórnmálasamtök sem boðið hafa fram eiga rétt á að hafa tvo umboðsmenn við­stadda er landskjörstjórn úrskurðar skv. 42. gr. hverjum samtökum skuli telja þá framboðs­lista sem fram hafa komið, svo og við öll störf landskjörstjórnar að úthlutun þingsæta.
    Nú rís ágreiningur um hvort framboðslisti telst til þeirra stjórnmálasamtaka sem meðmæl­endur hans óska, og skal þá landskjörstjórn gefa meðmælendum kost á að tilnefna sérstaka umboðsmenn til að gæta hagsmuna sinna þegar úr þeim ágreiningi er skorið.

X. KAFLI

Úrskurður um framboð og auglýsing.

39. gr.

    Þegar frestur sá er liðinn sem ákveðinn er um framboð heldur yfirkjörstjórn fund næsta dag og skal umboðsmönnum framboðslista veittur kostur á að vera viðstaddir. Finnist þá gallar á framboðslista skal hlutaðeigandi umboðsmönnum gefinn kostur á að leiðrétta þá og má veita frest í því skyni eftir því sem tími og atvik leyfa. Ef gallar sem yfirkjörstjórn hefur bent á eru ekki leiðréttir innan tilsetts frests kveður hún upp úrskurð um hvort listi skuli fyrir það teljast ógildur. Verði ágreiningur innan yfirkjörstjórnar um úrskurð ræður afl atkvæða úrslitum.

40. gr.

    Nú er framboðslisti úrskurðaður ógildur, og skal eftirrit af úrskurði þá þegar afhent hlutaðeigandi umboðsmanni eða umboðsmönnum ásamt eftirriti af lista þeim sem rækur er ger.
    Úrskurði yfirkjörstjórnar má umboðsmaður skjóta til landskjörstjórnar innan sólarhrings frá því að hann var kveðinn upp.

41. gr.

    Er yfirkjörstjórn hefur lagt úrskurð á framboðslista merkir hún lista stjórnmálasamtaka með hliðsjón af auglýsingu dómsmálaráðuneytisins um listabókstafi stjórnmálasamtaka, sbr. 36. gr.
    Nú hafa stjórnmálasamtök fleiri lista en einn í sama kjördæmi, og skal þá merkja þá A, AA …, B, BB …, o.s.frv. eftir því sem við á.

42. gr.

    Jafnskjótt og yfirkjörstjórn hefur lokið merkingu framboðslista skal hún senda þá til landskjörstjórnar ásamt öllum gögnum sem þeim fylgdu, sbr. 30. gr. Landskjörstjórn tekur þá þegar til meðferðar og úrskurðar, ef þörf krefur, hverjum stjórnmálasamtökum skuli telja þá framboðslista sem í kjöri verða við kosningarnar. Þá skal landskjörstjórn og gæta þess að listar sem saman eiga, sbr. 30. gr., séu merktir sama bókstaf í öllum kjördæmum. Um­boðsmönnum stjórnmálasamtaka skal gefinn kostur á að vera viðstaddir þegar lands­kjörstjórn kemur saman í þessu skyni, sbr. 38. gr.
    Þegar landskjörstjórn hafa borist gögn frá öllum yfirkjörstjórnum og hún hefur afgreitt listana á þennan hátt skal hún þegar í stað gera almenningi kunna listana með auglýsingu í Lögbirtingablaði og blöðum. Í auglýsingu skal tilgreina bókstaf hvers lista, fyrir hvaða stjórnmálasamtök hann er borinn fram og nöfn frambjóðenda á hverjum lista í réttri röð, stöðu þeirra eða starfsheiti og heimili. Jafnframt skal landskjörstjórn birta í Ríkisútvarpinu (hljóðvarpi og sjónvarpi) auglýsingu og skal þar tilgreina bókstaf hvers lista og fyrir hvaða stjórnmálasamtök hann er borinn fram. Auglýsingar þessar skal birta eigi síðar en tíu dögum fyrir kjördag.
    Landskjörstjórn endursendir síðan yfirkjörstjórnum listana ásamt greinargerð um af­greiðslu sína. Jafnframt sendir landskjörstjórn dómsmálaráðuneytinu listana eins og þeir eru birtir.

43. gr.

    Ef frambjóðandi hefur dáið og annar boðið sig fram í hans stað samkvæmt heimild og að fullnægðum skilyrðum 35. gr. skal hlutaðeigandi yfirkjörstjórn tafarlaust tilkynna það lands­kjörstjórn og dómsmálaráðuneytinu. Landskjörstjórn skal birta listann þannig breyttan í Lög­birtingablaði og blöðum, sbr. 2. mgr. 42. gr. Jafnframt skal landskjörstjórn birta í Ríkis­útvarpinu (hljóðvarpi) auglýsingu um breytinguna.

XI. KAFLI

Kjörgögn.

44. gr.

    Dómsmálaráðuneytið lætur í té kjörgögn við atkvæðagreiðslu utan kjörfundar. Það lætur einnig í té leiðbeiningar um tilhögun atkvæðagreiðslunnar. Kjörgögn þessi skulu jafnan vera fyrir hendi hjá þeim er annast atkvæðagreiðslu utan kjörfundar. Sýslumenn annast afgreiðslu kjörgagna til hreppstjóra og til skipstjóra á skipum í siglingum erlendis eða á fjarlægum mið­um, sbr. 58. gr., og utanríkisráðuneytið annast afgreiðslu kjörgagna til kjörstjóra erlendis.
    Kjörstjórar skulu varðveita kjörgögnin á öruggum stað.

45. gr.

    Kjörgögn til atkvæðagreiðslu utan kjörfundar eru: kjörseðill, kjörseðilsumslag, fylgibréf og sendiumslag, svo og stimplar með listabókstöfum.
    Á kjörseðli og kjörseðilsumslagi skal prentað að um sé að ræða kjörseðil og kjörseðils­umslag. Fylgibréf og sendiumslag skulu þannig gerð að á þau megi auðveldlega rita þær upplýsingar sem mælt er fyrir um í lögunum.
    Dómsmálaráðuneytið kveður nánar á um gerð kjörgagna þessara.

46. gr.

    Skipstjórar sem eru kjörstjórar við atkvæðagreiðslu utan kjörfundar skulu gæta þess að til séu í skipinu fyrir hverjar alþingiskosningar nægar birgðir kjörgagna til utankjörfundar­atkvæðagreiðslu.
    Enn fremur er skylda skipstjóra á íslenskum skipum, þá er fyrirskipaðar eru almennar al­þingiskosningar eða uppkosningar, að láta skipshöfnina vita um kjördaginn jafnskjótt og þeir vita um kosninguna.

47. gr.

    Skipstjóri sem veitir viðtöku utankjörfundarkjörgögnum skal undirrita og afhenda hlutað­eigandi sýslumanni drengskaparyfirlýsingu um að kosning í skipi hans muni fara fram sam­kvæmt fyrirmælum laga þessara.
    Sérstakur kjörstjóri skv. 2. mgr. 57. gr. sem veitir viðtöku utankjörfundarkjörgögnum skal og undirrita og afhenda utanríkisráðuneytinu eða hlutaðeigandi sendierindreka sams konar yfirlýsingu.

48. gr.

    Dómsmálaráðuneytið lætur gera kjörseðla sem notaðir verða við atkvæðagreiðslu á kjör­fundi þegar tilkynning hefur borist frá landskjörstjórn skv. 3. mgr. 42. gr.
    Kjörseðlar skulu vera úr haldgóðum pappír sem prent eða skrift sést ekki í gegnum, a.m.k. 125 g/ m² að þyngd. Skipta skal um lit kjörseðla við hverjar alþingiskosningar.

49. gr.

    Við almennar kosningar, svo og uppkosningar í sambandi við þær, fellur kosning ekki nið­ur þó að einungis einn listi sé í kjöri.

50. gr.

    Kjörseðla sem notaðir verða á kjörfundi skal fullgera þannig: Prenta skal framboðslistana hvern við annars hlið, í röð eftir bókstöfum þeirra, og skal ætla hverjum lista um 6 sm breidd en lengd skal miðuð við fulla löglega tölu frambjóðenda. Niður undan bókstaf hvers lista, sem skal vera stór og greinilegur og standa yfir miðjum listanum, skulu vera nöfn frambjóð­enda listans í réttri röð ásamt stöðu eða starfsheiti og heimili ef nauðsyn þykir til auðkenn­ingar. Listarnir skulu aðgreindir með feitum langstrikum og skal að minnsta kosti ¹/ ₂sm breitt bil vera fyrir framan nöfnin á hverjum lista.
    Þess skal getið um hvern lista fyrir hvaða stjórnmálasamtök hann er í kjöri á þann hátt að prenta með skýru letri neðan við listabókstafinn en ofan við nöfnin á listanum: Listi … (nafn stjórnmálasamtakanna).

51. gr.

    Kjörseðlana skal brjóta saman þannig að óprentaða hliðin snúi út.
    Ekki skal fullgera fleiri seðla en þá sem sendir verða undirkjörstjórnum og skal yfir­kjörstjórn varast að láta óviðkomandi sjá seðlana áður en hún sendir þá frá sér.

52. gr.

    Kjörseðlar skulu að jafnaði fullgerðir eigi síðar en sjö dögum fyrir kjördag og skal dóms­málaráðuneytið þegar senda þá yfirkjörstjórn.
    Yfirkjörstjórn skal síðan senda á öruggan hátt undirkjörstjórn hverri jafnmarga seðla og kjósendur eru á kjörskrá í hennar kjördeild og minnst 10% fram yfir. Þar sem kosnar eru sér­stakar kjörstjórnir skv. 2. mgr. 13. gr. er heimilt að afhenda þeim kjörseðla óflokkaða fyrir kjördeildir og annast þær þá afhendingu kjörseðlanna til undirkjörstjórna.
    Seðlarnir skulu sendir í vönduðum umbúðum er yfirkjörstjórn innsiglar með embættis­innsigli sínu svo vandlega að eigi sé auðið að opna umbúðirnar og ná út seðlum án þess að brjóta innsiglið.
    Seðlum sem eigi eru afgreiddir til undirkjörstjórna gerir yfirkjörstjórn grein fyrir þegar atkvæði eru talin.

53. gr.

    Jafnframt og yfirkjörstjórn sendir undirkjörstjórnum kjörseðla skal hún láta hverri send­ingu fylgja blindraspjöld, sbr. 2. mgr. 79. gr., svo og tilkynningu um framboðslista, kosn­ingaleiðbeiningar og sérprentun laga þessara, sbr. 75. gr.
    Sendingu þessari skulu og fylgja sterk umslög með áprentaðri utanáskrift til yfir­kjörstjórnarinnar. Hverri undirkjörstjórn skulu fengin sex umslög og skal á neðra framhorn vera prentað á tvö þeirra Ónýtir seðlar, á tvö Ágreiningsseðlar og á tvö Afgangsseðlar.
    Umslög þessi skulu vera svo stór að allir seðlar af hverri þessari tegund komist í eitt um­slag, en hin umslögin séu til vara. Auk þess skal yfirkjörstjórnin láta fylgja stórt og sterkt umslag með áprentaðri utanáskrift sinni og á efra framhorni nafn kjördeildarinnar, og skal í það umslag leggja hin umslögin. Yfirkjörstjórn skal jafnframt senda hverri undirkjörstjórn löggilta kjörbók til afnota við kosninguna, ef hún hefur hana ekki fyrir, eða viðeigandi eyðu­blöð, sbr. 1. mgr. 17. gr.

XII. KAFLI

Atkvæðagreiðsla utan kjörfundar.

54. gr.

    Kjósandi sem ekki getur sótt kjörfund á kjördegi hefur heimild til að greiða atkvæði utan kjörfundar eftir þeim reglum sem settar eru í lögum þessum.

55. gr.

    Kosningu utan kjörfundar skal hefja svo fljótt sem kostur er eftir að kjördagur hefur verið auglýstur, þó eigi fyrr en átta vikum fyrir kjördag. Eftir þann tíma og til kjördags á kjósandi rétt á að greiða atkvæði utan kjörfundar. Atkvæðið telst greitt þann dag sem fylgibréfið er dagsett.

56. gr.

    Atkvæðagreiðsla utan kjörfundar skal fara fram hjá:
     a.      sýslumönnum, í aðalskrifstofu sýslumanns eða útibúi; sýslumaður getur ákveðið að atkvæðagreiðsla á aðsetursstað embættis fari fram á sérstökum kjörstað utan aðal­skrifstofu, svo og að atkvæðagreiðsla fari fram á öðrum stöðum í umdæmi hans; sýslu­maður ákveður hverjir starfsmenn hans skulu vera kjörstjórar og ræður aðra trúnaðar­menn til þeirra starfa,
     b.      hreppstjórum, í skrifstofu eða á heimili hreppstjóra.
    Kjósanda sem er til meðferðar á eða vistmaður á sjúkrahúsi, dvalarheimili aldraðra og stofnun fyrir fatlaða er heimilt að greiða atkvæði á stofnuninni. Með sama hætti fer um fang­elsi og vistmenn þar.
    Kjósanda sem ekki getur sótt kjörfund á kjördegi vegna sjúkdóms, fötlunar eða barns­burðar er heimilt að greiða atkvæði í heimahúsi nema hann eigi kost á að greiða atkvæði á stofnun skv. 2. mgr. Ósk um að greiða atkvæði í heimahúsi skal vera skrifleg og studd vott­orði lögráða manns um hagi kjósandans og hafa borist hlutaðeigandi kjörstjóra eigi síðar en kl. 16 fjórum dögum fyrir kjördag. Kjörstjóri getur í sinn stað tilnefnt tvo trúnaðarmenn til að sjá um framkvæmd atkvæðagreiðslunnar hjá kjósanda.
    Kjörstjóri auglýsir hvar og hvenær atkvæðagreiðsla getur farið fram og á þann hátt á hverjum stað sem venja er þar að birta opinberar auglýsingar. Skal haga framkvæmd og af­greiðslutíma þannig að kosning geti gengið sem greiðast fyrir sig. Atkvæðagreiðsla skv. 2. mgr. skal fara fram á þeim tíma sem kjörstjóri ákveður, á sjúkrahúsi sem næst kjördegi, að höfðu samráði við stjórn stofnunar.
    Dómsmálaráðuneytið setur nánari reglur um framkvæmd atkvæðagreiðslu skv. 2. og 3. mgr. Slík atkvæðagreiðsla má þó ekki fara fram fyrr en þremur vikum fyrir kjördag. Tilkynna skal umboðsmönnum lista, sbr. 37. gr., um hvenær atkvæðagreiðsla skv. 2. mgr. fer fram.

57. gr.

    Erlendis skal atkvæðagreiðsla utan kjörfundar fara fram í skrifstofu sendiráðs eða fasta­nefndar hjá alþjóðastofnun, í sendiræðisskrifstofu eða í skrifstofu kjörræðismanns samkvæmt nánari ákvörðun utanríkisráðuneytisins. Utanríkisráðuneytið getur og ákveðið að atkvæða­greiðsla fari fram á öðrum stöðum erlendis.
    Kjörstjórar við atkvæðagreiðslu erlendis eru forstöðumenn sendiráða og fastanefnda, sendiræðismenn, aðrir sendierindrekar eftir ákvörðun viðkomandi forstöðumanns, svo og aðrir starfsmenn sendiráða, fastanefnda og sendiræðisskrifstofa eftir ákvörðun utanríkisráðu­neytisins, kjörræðismenn samkvæmt nánari ákvörðun utanríkisráðuneytisins, svo og sérstakir kjörstjórar tilnefndir af utanríkisráðuneytinu.
    Utanríkisráðuneytið auglýsir hvar og hvenær atkvæðagreiðsla getur farið fram erlendis.

58. gr.

    Kjósandi sem er í áhöfn eða farþegi um borð í íslensku skipi í siglingum erlendis eða á fjarlægum miðum má kjósa um borð í skipinu.
    Skipstjóri eða sá sem hann tilnefnir skal vera kjörstjóri.

59. gr.

    Ef kjörstjóri er í framboði skal hann víkja sæti og annar þar til bær gegna störfum hans.
    Ekki má utankjörfundaratkvæðagreiðsla fara fram á heimili frambjóðanda.

60. gr.

    Kosning utan kjörfundar er því aðeins gild að notuð séu hin fyrirskipuðu kjörgögn.
    Kosningin fer svo fram að kjósandi stimplar eða ritar á kjörseðilinn bókstaf þess lista sem hann vill kjósa og má hann geta þess hvernig hann vill hafa röðina á listanum.

61. gr.

    Kjósandi sem greiða vill atkvæði utan kjörfundar skal gera kjörstjóra grein fyrir sér, svo sem með því að framvísa kennivottorði eða nafnskírteini, eða á annan fullnægjandi hátt að mati kjörstjóra. Kjörstjóri skal halda sérstaka skrá yfir þá sem greiða atkvæði hjá honum, sbr. 1. mgr. 64. gr.
    Að þessu loknu fær kjósandi afhent kjörgögn. Skal hann síðan aðstoðarlaust og án þess að nokkur annar sjái rita atkvæði sitt á kjörseðilinn á þann hátt er segir í 2. mgr. 60. gr. og setja atkvæðið í kjörseðilsumslagið. Því næst áritar og undirritar kjósandi fylgibréfið í viður­vist kjörstjóra sem vottar atkvæðagreiðsluna.
    Ef kjósandi skýrir kjörstjóra svo frá að hann sé eigi fær um að árita kjörseðilinn á fyrir­skipaðan hátt eða árita og undirrita fylgibréfið sakir sjónleysis eða þess að honum sé hönd ónothæf skal kjörstjóri veita honum aðstoð til þess í einrúmi, enda er hann bundinn þagnar­heiti um að segja ekki frá því sem þeim fer þar á milli. Um aðstoðina skal geta á skrá skv. 1. mgr. og á fylgibréfinu, að tilgreindum ástæðum. Aðstoð við að árita kjörseðil skal því að­eins veitt að kjósandi geti sjálfur skýrt þeim er aðstoðina veitir ótvírætt frá því hvernig hann vill greiða atkvæði sitt. Óheimilt er að bjóða þeim aðstoð er þannig þarfnast hjálpar.
    Að lokum skal kjörseðilsumslagið ásamt fylgibréfinu lagt í sendiumslagið og því lokað vandlega. Umslagið skal síðan áritað til hreppstjórans, sýslumannsins eða kjörstjórnarinnar í því umdæmi þar sem kjósandinn telur sig standa á kjörskrá. Á sendiumslagið skal og rita nafn kjósanda, kennitölu og lögheimili.

62. gr.

    Nú ónýtist kjörseðill hjá kjósanda, og má hann fá annan kjörseðil í stað hins.

63. gr.

    Kjósandi sem greiðir atkvæði hjá kjörstjóra í umdæmi þar sem hann er á kjörskrá og skil­ur þar eftir bréf með atkvæði sínu skal sjálfur láta bréfið í venjulegan atkvæðakassa. At­kvæðakassinn skal innsiglaður af kjörstjóra ásamt hlutaðeigandi kjörstjórn og er umboðs­mönnum lista heimilt að setja á hann innsigli sín.
    Aðrir kjósendur skulu sjálfir annast og kosta sendingu atkvæðisbréfs síns. Kjörstjóra er þó skylt, ef kjósandi óskar þess, að koma bréfinu í póst.
    Nægjanlegt er að koma bréfi með utankjörfundaratkvæði í einhverja kjördeild þess kjör­dæmis þar sem kjósandinn er á kjörskrá.

64. gr.

    Kjörstjóri skal færa á sérstaka skrá nöfn þeirra kjósenda sem greiða atkvæði hjá honum, sbr. 61. gr., lögheimili kjósanda og kennitölu, og hvern dag kosningarathöfnin fór fram.
    Atkvæðisbréf sem kjósandi skilur eftir hjá kjörstjóra, sbr. 1. mgr. 63. gr., skal kjörstjóri tölusetja og skrá í áframhaldandi töluröð. Atkvæðisbréf sem kjörstjóri veitir móttöku skal hann skrá og tölusetja með sama hætti og skal þess getið frá hvaða kjósanda það sé og hvenær og af hverjum það hafi verið afhent. Skulu bréf þessi varðveitt í atkvæðakassanum.
    Atkvæðakassa ásamt skrám sendir kjörstjóri síðan hlutaðeigandi kjörstjórn svo tímanlega að kassinn sé kominn henni í hendur áður en kjörfundur er settur.
    Umboðsmenn lista skulu hafa aðgang að skrám þeim sem getur í 1. og 2. mgr.

65. gr.

    Kjósandi getur jafnan krafist þess af hverjum þeim er varðveitir bréf með atkvæði hans, sé það ekki varðveitt í innsigluðum atkvæðakassa, að hann afhendi sér það, allt þar til at­kvæðið hefur verið tekið gilt af undirkjörstjórn.

XIII. KAFLI

Kjörstaðir.

66. gr.

    Kjörstað fyrir hverja kjördeild ákveður sveitarstjórn. Á sama kjörstað mega vera fleiri en ein kjördeild.
    Kjörstað skal auglýsa almenningi á undan kjörfundi með nægum fyrirvara.

67. gr.

    Í hverri kjördeild skal vera hæfilegur fjöldi kjörklefa. Kjörklefi skal þannig búinn að þar megi greiða atkvæði án þess að aðrir geti séð hvernig kjósandi kýs. Í hverjum kjörklefa skal vera lítið borð sem skrifa má við.
    Í kjörfundarstofu skal enn fremur vera hæfilega stór atkvæðakassi sem sveitarstjórn leggur til. Atkvæðakassinn skal þannig búinn að ekki sé unnt að ná kjörseðli úr honum án þess að opna hann og þannig að unnt sé að læsa honum. Dómsmálaráðherra getur sett nánari reglur um stærð og gerð atkvæðakassa.
    Yfirkjörstjórn skal gæta þess að jafnan séu til nægir atkvæðakassar til afnota í kjördæm­inu.

XIV. KAFLI

Atkvæðagreiðsla á kjörfundi.

68. gr.

    Kjörfund skal setja á kjörstað kl. 9 árdegis, en kjörstjórn getur þó ákveðið að kjörfundur skuli hefjast síðar, þó eigi síðar en kl. 12 á hádegi. Fullskipuð kjörstjórn skal viðstödd er kjörfundur er settur. Sé hún ekki öll viðstödd taka varamenn sæti, en séu þeir eigi heldur við­staddir kveður sá eða þeir sem við eru úr kjörstjórninni valinkunnan mann eða menn af kjós­endum til að taka sæti í kjörstjórninni og halda þeir sæti sínu uns hinir koma.
    Upphaf kjörfundar skal auglýsa með hæfilegum fyrirvara og á þann hátt á hverjum stað sem venja er þar að birta opinberar auglýsingar.

69. gr.

    Meðan á kosningarathöfninni stendur skal kjörstjórnin sitja við borð í kjörfundarstofunni. Aldrei má nema einn úr kjörstjórn ganga út í senn og felur hann öðrum úr kjörstjórninni verk sitt á meðan nema varamaður sé tiltækur.

70. gr.

    Kosningarathöfnin byrjar með því að oddviti kjörstjórnar leggur fram seðlaböggul þann sem hann hefur fengið frá yfirkjörstjórn og skal þess gætt hvort innsiglin eru heil eða bögg­ullinn ber þess merki að hann hafi verið opnaður. Skal þess getið í kjörbókinni og riti kjör­stjórn og umboðsmenn undir. Því næst opnar oddviti böggulinn og skal þess gætt hvort tala seðlanna kemur heim við tölu þá sem tilgreind er í bréfi yfirkjörstjórnar. Þess skal getið í kjörbókinni og riti kjörstjórn og umboðsmenn þar undir.

71. gr.

    Nú hefur kjörstjórn borist atkvæðakassi með atkvæðum greiddum utan kjörfundar, og skal þá athuga hvort innsigli kassans séu heil og ósködduð. Oddviti opnar síðan kassann og telur kjörstjórnin bréfin og ber þau saman við skrár þær sem fylgja, sbr. 64. gr. Skal kjörstjórnin síðan opna sendiumslagið og kanna hvort taka skuli utankjörfundaratkvæðið til greina, sbr. 89. gr. Ef taka skal atkvæðið til greina skal setja sérstakt merki til bráðabirgða við nafn kjósandans í kjörskránni, en kjörseðilsumslagið óopnað ásamt fylgibréfinu skal lagt á ný í sendiumslagið og það lagt til hliðar og varðveitt meðan atkvæðagreiðslan fer fram. Ef ekki skal taka utankjörfundaratkvæðið til greina skal ganga frá kjörseðilsumslaginu og fylgibréf­inu og varðveita á sama hátt, en rita skal ástæðu þess að atkvæðið verður ekki tekið til greina á sendiumslagið.
    Atkvæðisbréf sem kjörstjórn kunna að hafa borist eða berast meðan á atkvæðagreiðslu stendur skal tölusetja í áframhaldandi töluröð og skal tölu þeirra getið í kjörbókinni. Skal fara með þau atkvæði svo sem greinir í 1. mgr.
    Ef kjósandi er ekki á kjörskrá í kjördeildinni (sveitarfélaginu) skal kjörstjórnin kanna hvar kjósandi er á kjörskrá og ef unnt er koma atkvæðisbréfinu í rétta kjördeild en ella skal bréfið varðveitt þar til atkvæðagreiðslu lýkur.
    Í sveitarfélagi þar sem kosin er sérstök yfirkjörstjórn er kjörstjórninni heimilt að hefja flokkun atkvæða skv. 1. mgr. daginn fyrir kjördag þannig að atkvæðisbréf verði afhent í rétta kjördeild á kjördag.

72. gr.

    Kjörstjórn athugar hverjir kjósendur sem standa á kjörskrá hafa afsalað sér rétti til að greiða atkvæði í kjördeildinni í því skyni að greiða atkvæði í annarri kjördeild, sbr. 78. gr., og gerir athugasemd um það við nöfn hlutaðeigandi á kjörskránni.

73. gr.

    Oddviti kjörstjórnar og annar meðkjörstjóranna skulu hafa fyrir sér hvor sitt eintak kjör­skrárinnar. Skulu þeir gera merki við nafn hvers kjósanda um leið og hann hefur neytt kosn­ingarréttar síns.

74. gr.

    Áður en atkvæðagreiðsla hefst skal kjörstjórnin og umboðsmenn gæta þess að atkvæða­kassinn sé tómur og síðan læsa honum.

75. gr.

    Í kjörfundarstofu, svo og annars staðar á kjörstað, skal á áberandi stað festa upp tilkynn­ingu um framboðslista í kjördæminu þar sem fram koma heiti stjórnmálasamtaka, lista­bókstafir og nöfn frambjóðenda í sömu röð og á kjörseðli. Á sama hátt skal festa þar upp kosningaleiðbeiningar er dómsmálaráðuneytið lætur í té.
    Í hverri kjördeild skal vera eintak af lögum þessum sem dómsmálaráðuneytið lætur gefa út ásamt stjórnarskránni í handhægri útgáfu með skýringum og leiðbeiningum ef þurfa þykir.

76. gr.

    Kjósendur skulu greiða atkvæði í þeirri röð sem þeir gefa sig fram.
    Kjörstjórn getur ákveðið að í kjörfundarstofu séu ekki, auk þeirra sem starfa við framkvæmd kosninganna, aðrir en kjósendur sem ætla að greiða atkvæði. Kjörstjórnin getur auk þess takmarkað fjölda kjósenda í kjörfundarstofu ef þörf þykir til að halda uppi reglu.
    Kjörstjórn skal að öðru leyti sjá til þess að á kjörstað og næsta nágrenni hans fari hvorki fram óleyfilegur kosningaáróður eða kosningaspjöll né önnur starfsemi sem truflar eða hindrar framkvæmd kosninga.

77. gr.

    Kjósandi skal gera kjörstjórn grein fyrir sér, svo sem með því að segja til sín og framvísa kennivottorði eða nafnskírteini, eða á annan fullnægjandi hátt að mati kjörstjórnar. Ef hann þannig á rétt á að greiða atkvæði samkvæmt kjörskránni afhendir kjörstjórn honum einn kjör­seðil.

78. gr.

    Engum sem á kjörskrá stendur má kjörstjórn meina að greiða atkvæði nema hann hafi af­salað sér atkvæðisrétti í þeirri kjördeild og greitt atkvæði annars staðar.
    Engum sem ekki stendur á kjörskrá má kjörstjórn leyfa að greiða atkvæði nema hann sanni með vottorði að nafn hans standi á kjörskrá í annarri kjördeild innan sama kjördæmis og hann hafi afsalað sér þar atkvæðisrétti og sé vottorðið gefið af undirkjörstjórn þeirrar kjördeildar eða, ef við á, kjörstjórn skv. 2. mgr. 13. gr. Afsalið skal færa til bókar í kjörbók undirkjörstjórnar og vottorðið skal fylgja í frumriti til yfirkjörstjórnar kjörbók þeirrar kjör­deildar þar sem það er lagt fram og notað, enda sé einnig getið um það í kjörbókinni og nafn og heimili kjósanda tilgreint. Vottorð er einnig gilt ef það er undirritað af oddvita eða fram­kvæmdastjóra sveitarstjórnar þar sem kjósandi er á kjörskrá. Tilkynna ber undirkjörstjórn kjördeildar fyrir kjördag hvaða kjósendum í kjördeildinni sveitarstjórn hefur gefið vottorð.

79. gr.

    Þá er kjósandi hefur tekið við kjörseðlinum fer kjósandi með hann inn í kjörklefann, þar sem kjósandinn má einn vera, og að borði því er þar stendur. Á borðinu skulu vera ekki færri en tvö venjuleg dökk ritblý er kjörstjórn lætur í té og sér um að jafnan séu nægilega vel ydd.
    Þar skal einnig vera spjald jafnstórt kjörseðli með upphleyptum listabókstöfum og blindraletri, með glugga framan við hvern staf og vasa á bakhlið þannig að blindir geti gegn­um gluggann sett kross framan við þann lista er þeir gefa atkvæði sitt og á þann hátt kosið í einrúmi og án aðstoðar.

80. gr.

    Kjósandi greiðir atkvæði á þann hátt að hann markar með ritblýi kross á kjörseðilinn fyrir framan bókstaf þess lista sem hann vill kjósa.
    Vilji kjósandi breyta nafnaröð á lista þeim er hann kýs setur hann tölustafinn 1 fyrir fram­an það nafn er hann vill hafa efst, töluna 2 fyrir framan það nafn sem hann vill hafa annað í röðinni, töluna 3 fyrir framan það nafn sem hann vill hafa það þriðja o.s.frv., að svo miklu leyti sem hann vill breyta til.
    Ef kjósandi vill hafna frambjóðanda á þeim lista sem hann kýs strikar hann yfir nafn hans.

81. gr.

    Kjósandi má ekki hagga neitt við listum sem hann kýs ekki, hvorki strika yfir nöfn á þeim né breyta á þeim nafnaröð.

82. gr.

    Kjósandi gætir þess, hvernig sem hann kýs, að gera engin merki á kjörseðilinn fram yfir það sem segir í lögum þessum.

83. gr.

    Þegar kjósandi hefur gengið frá kjörseðlinum samkvæmt framansögðu brýtur hann seðil­inn í sama brot og hann var í þegar hann tók við honum, gengur út úr klefanum og að at­kvæðakassanum og leggur seðilinn í kassann í viðurvist fulltrúa kjörstjórnar. Kjósandi skal gæta þess að enginn geti séð hvernig hann greiddi atkvæði.

84. gr.

    Ef kjósandi skýrir kjörstjórn svo frá að hann sé eigi fær um að kjósa á fyrirskipaðan hátt sakir sjónleysis eða þess að honum sé hönd ónothæf skal sá úr kjörstjórninni er kjósandi nefnir til veita honum aðstoð til þess í kjörklefanum, enda er sá sem aðstoðina veitir bundinn þagnarheiti um að segja ekki frá því sem þeim fer þar á milli. Um aðstoðina skal bóka í kjör­bókina, að tilgreindum ástæðum. Aðstoð skal því aðeins veita að kjósandi geti sjálfur skýrt þeim er aðstoðina veitir ótvírætt frá því hvernig hann vill greiða atkvæði sitt. Óheimilt er að bjóða þeim aðstoð er þannig þarfnast hjálpar.

85. gr.

    Láti kjósandi sjá hvað á seðli hans er er seðillinn ónýtur og má ekki leggja hann í at­kvæðakassann. Ef kjósanda verður þetta á eða ef hann setur skakkt kjörmerki á seðil eða seðill krotast hjá honum af vangá á hann rétt á að fá nýjan kjörseðil. Skal hann þá afhenda kjörstjórninni hinn fyrri seðil.
    Þá er kjósandi hefur látið seðilinn í atkvæðakassann víkur hann út úr kjörfundarstofunni.

86. gr.

    Kjósandi sem greitt hefur atkvæði utan kjörfundar getur greitt atkvæði á kjörfundi og kemur utankjörfundarseðill hans þá ekki til greina við kosninguna.

87. gr.

    Atkvæðagreiðslu má ekki slíta fyrr en átta klukkustundir eru liðnar frá því kjörfundur hófst og ekki fyrr en hálf klukkustund er liðin frá því kjósandi gaf sig síðast fram. Atkvæða­greiðslu má þó slíta er allir sem á kjörskrá standa hafa greitt atkvæði og eftir fimm klukku­stundir ef öll kjörstjórnin og umboðsmenn eru sammála um það, enda sé þá hálf klukkustund liðin frá því kjósandi gaf sig síðast fram.
    Kjörfundi skal þó eigi slíta síðar en kl. 22 á kjördag. Þeir kjósendur sem hafa gefið sig fram fyrir þann tíma eiga þó rétt á að greiða atkvæði.

88. gr.

    Að atkvæðagreiðslu lokinni kannar kjörstjórnin á ný, í viðurvist umboðsmanna lista, þau utankjörfundaratkvæði sem kjörstjórninni hafa borist og ekki hafa verið aftur heimt.
    Ef sá sem atkvæðið er frá stendur á kjörskrá og á rétt á að greiða atkvæði og hefur ekki greitt atkvæði á kjörfundi skal kjörstjórnin setja merki við nafn kjósandans á kjörskránni.
    Ef atkvæðisbréf verður ekki tekið til greina, sbr. 89. gr., skal það áritað eins og segir í 1. mgr. 71. gr.
    Ef kjósandi sem sent hefur frá sér utankjörfundaratkvæði er ekki á kjörskrá í kjördeildinni skal kjörstjórnin geta þess sérstaklega í kjörbókinni og senda slík atkvæðisbréf aðskilin til yfirkjörstjórnar.

89. gr.

    Ekki skal taka til greina utankjörfundaratkvæði:
     a.      ef sendandinn er ekki á kjörskrá,
     b.      ef sendandinn er búinn að greiða atkvæði,
     c.      ef sendandinn hefur afsalað sér atkvæðisrétti í þeirri kjördeild, sbr. 78. gr.,
     d.      ef sendandinn hefur látist fyrir kjördag,
     e.      ef í sendiumslaginu er meira en eitt fylgibréf og eitt kjörseðilsumslag,
     f.      ef sjáanlegt er að ekki hafi verið notuð hin fyrirskipuðu kjörgögn er dómsmálaráðuneytið hefur látið gera,
     g.      ef ekki hefur verið farið eftir þeim reglum sem settar hafa verið um atkvæðagreiðslu utan kjörfundar, eða
     h.      ef atkvæðið hefur ekki verið greitt á þeim tíma sem greinir í 55. gr. og 5. mgr. 56. gr.
    Nú berast fleiri en eitt atkvæði greidd utan kjörfundar frá sama kjósanda sem geta komið til greina, og skal þá aðeins hið síðastgreidda atkvæði koma til greina.

90. gr.

    Nú verður ágreiningur innan kjörstjórnar eða milli kjörstjórnar og umboðsmanns lista um hvort utankjörfundaratkvæði sé gilt eða ógilt, og skal þá bóka nákvæmlega í kjörbókina í hverju ágreiningurinn er fólginn og leggja kjörseðilsumslagið óopnað ásamt fylgibréfi aftur í sendiumslagið og senda það til úrskurðar yfirkjörstjórnar.

91. gr.

    Þau kjörseðilsumslög sem enginn ágreiningur er um að gild séu lætur kjörstjórn óopnuð í atkvæðakassann.

92. gr.

    Umboðsmenn lista eiga rétt á að gæta þess að kjörstjórn og kjósendur hegði sér lögum samkvæmt við kosningarathöfnina og má hver þeirra átelja við kjörstjórnina það er honum þykir áfátt.
    Nú þykir umboðsmanni eitthvað ólöglegt við kosningarathöfnina og fær það ekki leiðrétt, og á hann þá rétt á að fá ágreiningsálitið bókað þegar í stað í kjörbókina og sker Alþingi úr því síðar hver áhrif það skuli hafa á kosninguna.
    Neiti kjörstjórn að bóka eitthvað fyrir umboðsmann áhrærandi kosningargerðina á hann rétt á að bóka það sjálfur og riti hann nafn sitt undir.

93. gr.

    Þá er atkvæðagreiðslu er slitið og kjörseðilsumslög þau er gild hafa verið tekin hafa verið látin í atkvæðakassann skal oddviti jafnskjótt ganga frá sér í umslagi öllum þeim seðlum sem ónýst hafa, sbr. 85. gr., í öðru umslagi öllum þeim utankjörfundaratkvæðum sem ágreiningur er um, sbr. 90. gr., og í hinu þriðja öllum þeim seðlum sem afgangs eru ónotaðir. Þegar um­slögunum hefur verið lokað skal ganga frá þeim öllum þremur ásamt lyklinum að atkvæða­kassanum í aðalumslaginu og loka því. Til þess skal nota umslög þau sem yfirkjörstjórn hefur sent í þessu skyni.
    Því næst skal oddviti, er bókun er lokið og kjörbókin hefur verið undirrituð af kjörstjórn­inni og umboðsmönnum lista, ef viðstaddir eru, ganga frá öllu saman, atkvæðakassa, aðal­umslagi og kjörbók eða afriti úr kjörbók sem undirritað er af kjörstjórninni og umboðsmönn­um lista, ef þeir hafa verið viðstaddir, svo og utankjörfundaratkvæðum sem fara eiga í aðra kjördeild, sbr. 4. mgr. 88. gr., í umbúðum innsigluðum af kjörstjórn og er umboðsmönnum heimilt að setja innsigli sín á umbúðirnar. Gögnin skal merkja til yfirkjörstjórnar og senda henni þegar í stað á öruggan hátt. Skal yfirkjörstjórn gefa viðurkenningu fyrir móttöku.
    Eftir að kjörstjórn hefur þannig gengið frá kjörgögnum mega hin innsigluðu kjörgögn og innsigli kjörstjórnar eigi vera í vörslu sama manns.

94. gr.

    Ef yfirkjörstjórn er viðstödd á kjörstað og talning atkvæða fer fram samstundis má kjör­stjórn afhenda yfirkjörstjórn atkvæðakassann óinnsiglaðan að viðstöddum umboðsmönnum lista.
    Um leið og kosningu er lokið og kjörstjórn hefur unnið nauðsynlegar skýrslur úr kjör­skránni sendir hún kjörskráreintök þau sem notuð voru við kosninguna í innsigluðum umbúð­um til yfirkjörstjórnar.

XV. KAFLI

Kosningaúrslit í kjördæmum.

95. gr.

    Yfirkjörstjórn skal með nægum fyrirvara á undan kosningum auglýsa stund og stað, þá er hún komi saman til að opna atkvæðakassana og telja atkvæðin. Undirkjörstjórnum er skylt að sjá um að þá séu atkvæðakassarnir og þau kjörgögn sem þeim eiga að fylgja komin í hend­ur yfirkjörstjórnar nema gild forföll banni. Ætíð skal talning fara fram svo fljótt sem verða má að dómi yfirkjörstjórnar.
    Sé kosningu frestað skv. 113. gr. má talning atkvæða aldrei fara fram fyrr en kosningu er hvarvetna lokið.

96. gr.

    Talning atkvæða skal fara fram fyrir opnum dyrum svo að kjósendum gefist kostur á að vera við eftir því sem húsrúm leyfir.
    Nú eru umboðsmenn lista eigi viðstaddir talningu, og skal yfirkjörstjórn þá kveðja valin­kunna menn úr sömu stjórnmálasamtökum, ef unnt er, til að gæta réttar af hendi listans.

97. gr.

    Í viðurvist þessara manna opnar svo yfirkjörstjórn atkvæðasendingarnar úr hverri kjör­deild eftir að þeim hefur verið gefinn kostur á að sannfærast um að öll innsigli séu ósködduð. Yfirkjörstjórn skal kanna hvort tala kjósenda sem greitt hafa atkvæði samkvæmt kjörbókum undirkjörstjórna sé í samræmi við afhenta atkvæðaseðla og skráðar athugasemdir undirkjör­stjórna. Hafi yfirkjörstjórn borist bréf með utankjörfundaratkvæði skv. 4. mgr. 88. gr. skal fara með það eins og segir í 2. mgr. sömu greinar. Jafnótt og hver atkvæðakassi er opnaður skal seðlum þeim sem í honum eru óskoðuðum hellt í hæfilegt tómt ílát, en gæta skal þess að seðlar úr einstökum kjördeildum blandist vel saman.
    Kjörseðlar skulu síðan teknir úr ílátinu, að viðstöddum umboðsmönnum lista, flokkaðir eftir listabókstöfum sem við er merkt á hverjum seðli og taldir undir stjórn yfirkjörstjórnar.
    Heimilt er að hefja flokkun atkvæða og undirbúa talningu þeirra fyrir luktum dyrum áður en kjörfundi lýkur.

98. gr.

    Atkvæði skal meta ógilt:
     a.      ef kjörseðill er auður,
     b.      ef ekki verður séð við hvern lista er merkt eða ef ekki verður séð með vissu hvort það sem stendur á utankjörfundarseðli getur átt við nokkurn af listum sem í kjöri eru,
     c.      ef merkt er við fleiri listabókstafi en einn eða tölumerkt nöfn á fleiri listum en einum eða skrifaður fleiri en einn listabókstafur á utankjörfundarseðil,
     d.      ef áletrun er á kjörseðli fram yfir það sem fyrir er mælt eða annarleg merki sem ætla má að sett séu af ásettu ráði til að gera seðilinn auðkennilegan,
     e.      ef í umslagi með utankjörfundarseðli er annað eða meira en einn kjörseðill,
     f.      ef kjörseðill er annar en kjörstjórn eða kjörstjóri hefur löglega afhent.

99. gr.

    Atkvæði skal ekki meta ógilt, þó að gallað sé, ef greinilegt er hvernig það á að falla nema augljóslega komi í bága við framangreind ákvæði. Þannig skal taka gilt atkvæði þó að ekki sé merkt framan við listabókstafinn en t.d. aftan við hann, þó að kross sé ólögulegur, þó að orðið listi fylgi listabókstaf að óþörfu á utankjörfundarseðli, þó að heiti stjórnmálasamtaka standi í stað listabókstafs o.s.frv.
    Lista í kjördæmi telst atkvæði þó að láðst hafi að merkja við listabókstaf ef nafn eða nöfn á honum eru tölusett eða krossað við nafn, enda séu ekki aðrir gallar á.

100. gr.

    Utankjörfundaratkvæði, greitt lista fyrir breytingu á honum skv. 35. gr., skal teljast greitt listanum þannig breyttum.

101. gr.

    Nú kemur yfirkjörstjórn og umboðsmönnum lista saman um að einhver kjörseðill sé ógild­ur, og skal hann þá ógildan telja. Verði ágreiningur meðal kjörstjórnar um gildi kjörseðils skal afl atkvæða ráða úrslitum. Úrskurða skal ágreiningsseðla jafnóðum og þeir koma fyrir. Bóka skal í gerðabók hve margir kjörseðlar eru ógildir og ástæður þess.
    Nú verður ágreiningur milli kjörstjórnar og einhvers umboðsmanns um það hvort kjör­seðill sé gildur eða ógildur, og skal þá leggja þá seðla í tvö sérstök umslög, í annað þá seðla sem kjörstjórn hefur úrskurðað gilda og í hitt þá seðla sem hún hefur úrskurðað ógilda.
    Þegar atkvæði hafa verið talin saman undir nákvæmu eftirliti umboðsmanna færir yfir­kjörstjórn niðurstöðu kosninganna í gerðabókina og kunngerir hana þeim sem viðstaddir eru. Skal þess gætt að samtölu atkvæða beri saman við tölu þeirra sem atkvæði hafa greitt sam­tals í kjördæminu samkvæmt skýrslum undirkjörstjórna og að allt komi heim við samtölu af­gangsseðla.

102. gr.

    Að talningu lokinni skal loka umslögunum með ágreiningsseðlunum með innsigli yfirkjörstjórnar og eiga umboðsmenn lista rétt á að setja einnig fyrir þau innsigli sín. Yfir­kjörstjórn sendir dómsmálaráðuneytinu eftirrit af gerðabók sinni viðvíkjandi kosningunni ásamt ágreiningsseðlunum sem dómsmálaráðuneytið leggur fyrir Alþingi í þingbyrjun með sömu ummerkjum sem það tók við þeim.
    Þá skal yfirkjörstjórn setja alla notaða kjörseðla undir innsigli og skal gildum og ógildum kjörseðlum haldið sér. Kjörseðlana skal geyma þar til Alþingi hefur úrskurðað um gildi kosninganna, sbr. 119. gr., enda sé þeirra eigi þörf vegna kæru sem beint hefur verið til lög­reglustjóra. Að því búnu skal eyða kjörseðlunum og skrá yfirlýsingu um það í gerðabók yfir­kjörstjórnar.
    Yfirkjörstjórn skal búa um allar kjörskrár í innsigluðum umbúðum og senda dómsmála­ráðuneytinu sem geymir þær í eitt ár, en að því búnu skal eyða þeim.

103. gr.

    Í kjördæmi skal telja öll atkvæði sem hver listi hefur hlotið og er þá fundin atkvæðatala hvers lista. Enn fremur skal yfirkjörstjórn telja atkvæði hvers frambjóðanda í hvert sæti list­ans, sbr. 1. tölul. 109. gr.
    Yfirkjörstjórn skal tafarlaust senda landskjörstjórn skýrslu um atkvæðatölur. Skal þar til­greina hvernig atkvæði hafa fallið á hvern lista fyrir sig og atkvæðatölur hvers frambjóð­anda, enn fremur tölu kjósenda á kjörskrá. Landskjörstjórn lætur yfirkjörstjórnum í té eyðu­blöð undir þessar skýrslur.
    Sé atkvæðasending frá einhverri kjördeild ekki komin til yfirkjörstjórnar á þeim tíma sem nefndur er í 95. gr. skal yfirkjörstjórn eigi að síður opna atkvæðakassa og önnur kjörgögn á þeim tíma sem auglýstur hafði verið. Yfirkjörstjórn sendir þó ekki skýrslur sínar um at­kvæðatölur til landskjörstjórnar skv. 2. mgr. fyrr en talin hafa verið atkvæði úr sendingunni sem vantaði. Tilkynna skal umboðsmönnum lista, eftir því sem auðið er, hvenær sendingin verður opnuð til þess að þeir eigi kost á að vera viðstaddir.

XVI. KAFLI

Úthlutun þingsæta.

104. gr.

    Þegar landskjörstjórn hafa borist allar skýrslur um kosningaúrslit í kjördæmum eftir al­mennar alþingiskosningar, sbr. 103. gr., skal hún koma saman til að úthluta þingsætum. Landskjörstjórn auglýsir með hæfilegum fyrirvara hvar og hvenær hún kemur saman í þessu skyni svo að umboðsmönnum, sbr. 38. gr., gefist kostur á að vera viðstaddir.

105. gr.

Úthlutun þingsæta samkvæmt kosningaúrslitum í kjördæmum.

    Þingsætum hvers kjördæmis skv. a- og b-lið 1. mgr. 7. gr. skal í fyrstu úthluta sem hér segir:
     1.      Deila skal tölu gildra atkvæða í hverju kjördæmi með þingsætatölu þess og kallast útkoman kjördæmistala. Brot úr heilli tölu skal fella niður.
     2.      Fyrst skal úthluta þingsæti þeim lista sem flest atkvæði hefur hlotið. Frá atkvæðum hans skal síðan draga kjördæmistöluna. Næst hlýtur sá listi þingsæti sem nú hefur hæsta at­kvæðatölu o.s.frv. Með atkvæðatölu lista er átt við atkvæði sem listinn hlaut að frá­dreginni kjördæmistölu svo oft sem hann hefur hlotið þingsæti.
     3.      Úthluta skal samkvæmt ákvæðum þessarar greinar svo mörgum þingsætum að nemi ³/ ₄ af þingsætatölu kjördæmisins. Ef þá stendur á broti skal velja næstu heila tölu fyrir of­an.
    Nú hefur sá listi sem fæst atkvæði hlaut færri atkvæði en nemur ²/ ₃ kjördæmistölunnar, og á hann þá ekki tilkall til þingsætis samkvæmt þessari grein. Skal þá draga atkvæði listans frá gildum atkvæðum í kjördæminu og reikna kjördæmistöluna að nýju. Eigi ákvæði þessarar málsgreinar þá við þann lista sem næstfæst atkvæði hlaut skal beita því á ný og svo oft sem þarf. Ákvörðun kjördæmistölu með þessum hætti skal lokið áður en úthlutun þingsæta skv. 1. mgr. hefst.

106. gr.

Skipting óráðstafaðra þingsæta.

    Þingsætum skv. 7. gr. sem hefur ekki enn verið úthlutað til lista skal skipta milli stjórnmálasamtaka samkvæmt ákvæðum þessarar greinar. Við þá skiptingu koma til álita þau stjórnmálasamtök ein sem hlotið hafa þingsæti skv. 105. gr.
    Til þess að finna hvernig skipta ber þingsætum þessum milli stjórnmálasamtaka skal fara þannig að:
     1.      Atkvæðum þeim sem greidd hafa verið hverjum stjórnmálasamtökum skal deila með tölu sem er 1, 2, 3 o.s.frv. hærri en tala þeirra þingsæta sem þau hafa þegar hlotið samkvæmt ákvæðum 105. gr. Útkomutölurnar eru skráðar fyrir hver samtök.
     2.      Þá skal úthluta þingsætum til stjórnmálasamtaka, einu í senn. Fyrst fer sæti til þeirra stjórnmálasamtaka sem hæsta útkomutölu hafa. Þá tölu skal síðan fella niður. Næst fer þingsæti til þeirra stjórnmálasamtaka sem nú hafa hæsta útkomutölu o.s.frv. uns öllum þingsætum hefur verið úthlutað.

107. gr.

Úthlutun þingsæta samkvæmt kosningaúrslitum á landinu öllu.

    Listar sem til álita koma. Við úthlutun þingsæta sem hefur verið skipt á milli stjórnmálasamtaka skv. 106. gr. koma til álita þeir listar einir sem hlotið hafa atkvæði sem nema a.m.k. þriðjungi kjördæmistölu eins og hún var fyrst reiknuð skv. 105. gr. Þá skal einungis ráðstafa þingsæti í kjördæmi sem hefur ekki þegar hlotið fulla þingsætatölu.
    Ákvörðun kjördæmistölu. Kjördæmistölu skal einungis miða við þá lista sem til álita koma við frekari úthlutun þingsæta samkvæmt þessari grein. Í því skyni skal fylgja eftir­farandi reglum:
     1.      Áður en úthlutun hefst skal reikna kjördæmistölur að nýju og nú að frádregnum atkvæðum og þingsætum þeirra lista sem ekki eiga rétt til sæta samkvæmt þessari grein.
     2.      Finna skal atkvæðatölu lista við frekari úthlutun með því að draga frá atkvæðum hans hina nýju kjördæmistölu skv. a-lið svo oft sem listinn hefur hlotið þingsæti.
     3.      Þegar þingsæti er úthlutað til lista samkvæmt þessari grein skal lækka atkvæðatölu hans sem nemur kjördæmistölu hverju sinni.
     4.      Kjördæmistölur og atkvæðatölur lista, sbr. a- og b-lið, skal reikna að nýju jafnóðum og hver stjórnmálasamtök hljóta fulla tölu þingsæta.
    Áfangar við úthlutun þingsæta. Þingsætum samkvæmt þessari grein skal úthluta í þremur áföngum. Úthluta skal sæti hverju sinni til þess lista sem hefur hæst hlutfall atkvæðatölu af kjördæmistölu. Halda skal áfram úthlutun innan hvers áfanga svo lengi sem unnt er og ljúka henni og ákvörðun kjördæmistölu, ef þörf krefur, áður en úthlutun samkvæmt næsta áfanga hefst.
     1.      áfangi: Fyrst skal úthluta þingsætum til lista með atkvæðatölu sem nemur ⁴/ ₅ af kjördæmistölu eða meira. Þessum áfanga lýkur jafnskjótt og ekki finnast fleiri slíkar at­kvæðatölur, enda hafi ákvæði d-liðar 2. mgr. áður verið beitt ef við á.
     2.      áfangi: Næst skal ráðstafa einu þingsæti, ef unnt er, til hvers kjördæmis sem ekki hlaut úthlutun í fyrsta áfanga. Í þessum áfanga skal þó ganga fram hjá lista hafi hann ekki fengið a.m.k. 7% gildra atkvæða í kjördæmi sínu.
     3.      áfangi: Þá skal ljúka úthlutun í öllum kjördæmum.

108. gr.

    Takist ekki að fylla tölu þingsæta í kjördæmi með ákvæðum 3. tölul. 3. mgr. 107. gr. skal ljúka úthlutun í hverju slíku kjördæmi eftir reglum 1. og 2. tölul. 105. gr. þrátt fyrir skiptingu þingsæta skv. 106. gr.
    Ef tvær eða fleiri tölur eru jafnháar þegar að þeim kemur við úthlutun samkvæmt þessum kafla skal hluta um röð þeirra.
    Nú eru of fá nöfn á lista til þess að unnt sé að ljúka úthlutun til hans samkvæmt þessum kafla, og skal þá ganga fram hjá þeim lista.
    Ef einungis einn listi er í kjöri hlýtur hann öll þingsæti kjördæmisins.

109. gr.

    Til þess að finna hverjir frambjóðendur hafa náð kosningu á hverjum lista í kjördæmi skal reikna frambjóðendum atkvæðatölu á þennan hátt:
     1.      Yfirkjörstjórn tekur saman þá kjörseðla þar sem engin breyting hefur verið gerð á listanum. Þar telst efsta nafn listans vera í fyrsta sæti, næsta nafn í öðru sæti o.s.frv. Næst tekur yfirkjörstjórn alla þá kjörseðla þar sem kjósendur hafa gert einhverjar breytingar á röð frambjóðenda og telur atkvæði hvers frambjóðanda í hvert sæti listans.
     2.      Landskjörstjórn skal raða nöfnum frambjóðenda á hverjum lista þannig að sá sem hlotið hefur flest atkvæði í 1. sæti skv. 1. tölul. hlýtur það sæti. Sá frambjóðandi, að þessum slepptum, sem hlotið hefur flest atkvæði í 1. og 2. sæti samanlagt hlýtur 2. sætið o.s.frv. uns raðað hefur verið í sæti svo mörgum frambjóðendum listans að ljóst sé hverjir telj­ast þingmenn hans í kjördæminu og hverjir varaþingmenn.
     3.      Framboðslisti í kjördæmi sem hlotið hefur þingmann eða þingmenn kjörna hefur rétt til jafnmargra varaþingmanna meðan nöfn endast á listanum.

110. gr.

    Þegar landskjörstjórn hefur úthlutað þingsætum skv. 105.–109. gr. skal hún tafarlaust fá hinum kjörnu þingmönnum og að svo stöddu jafnmörgum varaþingmönnum kjörbréf, samið samkvæmt fyrirmynd er dómsmálaráðuneytið segir fyrir um, og senda ráðuneytinu tilkynn­ingu um úrslit kosninganna. Birta skal nöfn hinna kjörnu þingmanna í B-deild Stjórnar­tíðinda.

111. gr.

    Nú er ágreiningur milli umboðsmanna stjórnmálasamtaka sem þátt hafa tekið í alþingis­kosningum og landskjörstjórnar um felldan úrskurð, og eiga þá umboðsmenn rétt á að fá bók­aðan ágreining sinn í gerðabók landskjörstjórnar. Landskjörstjórn sendir dómsmálaráðuneyt­inu eftirrit af gerðabók sinni um úthlutun þingsæta, svo og skýrslur þær og skilríki frá yfir­kjörstjórnum sem ágreiningur kann að vera um, en dómsmálaráðuneytið leggur það fyrir Alþingi í þingbyrjun með sömu ummerkjum og það tók við því.

112. gr.

    Nú hefur Alþingi úrskurðað, eftir almennar alþingiskosningar, að kosning einhvers lista sé ógild og uppkosning hefur farið fram, sbr. 119. og 120. gr., og skal þá landskjörstjórn endurúthluta þingsætum í kjördæmi þar sem uppkosning hefur farið fram skv. 105. gr. og út­hluta þingsætum að nýju skv. 106. og 107. gr. Fyrri úthlutun fellur þá úr gildi.

XVII. KAFLI

Kosningum frestað og uppkosningar.

113. gr.

    Nú ferst kosning fyrir í einhverri kjördeild á hinum ákveðna degi sökum óveðurs eða af öðrum óviðráðanlegum orsökum, og kveður þá undirkjörstjórn til kjörfundar að nýju innan viku. Birta skal fundarboðið á sama hátt og venja er að birta opinberar auglýsingar.
    Farist kosning fyrir af því að kjörseðlasending kemur eigi til skila skal undirkjörstjórn tafarlaust tilkynna það yfirkjörstjórn sem endurnýjar sendinguna svo fljótt sem verða má. Undirkjörstjórn kveður síðan til kjörfundar að nýju á þann hátt sem fyrir er mælt í 1. mgr.
    Undirkjörstjórn getur frestað kosningu í kjördeild eftir að hún er hafin ef hún telur óvið­ráðanlegar ástæður eins og óveður hindra að kosning geti fram haldið og allir kjörstjórnar­menn eru sammála um frestunina, enda komi til samþykki yfirkjörstjórnar. Hafi kosningu verið frestað ber að kveðja til kjörfundar að nýju á sama hátt og segir í 1. mgr.
    Kjörstjórn sem kosin er skv. 2. mgr. 13. gr. kemur í stað undirkjörstjórna við ákvörðun skv. 1.–3. mgr.
    Þegar kosningu hefur verið frestað skal í öllu svo að farið sem fyrir er mælt í 93. gr., eftir því sem við á, að því viðbættu að kjörskráreintök þau sem kjörstjórnin hefur haft til afnota skulu lögð með öðrum kjörgögnum. Eftir að kjörfundur er settur hinn síðari kjördag opnar kjörstjórn umbúðir þær sem kjörgögnin eru í í viðurvist frambjóðenda eða umboðsmanna þeirra. Sé frambjóðandi eigi mættur eða umboðsmaður hans kveður hún til valinkunnan mann að vera umboðsmaður frambjóðanda. Sé eigi unnt að fullnægja þessu ákvæði má þó opna umbúðir og hefja kosningu þegar klukkustund er liðin frá setningu kjörfundar. Um hinn síðari kjördag gilda ákvæði XIV. kafla, eftir því sem við á.
    Komi atkvæðasending frá kjördeild ekki til skila til yfirkjörstjórnar, en kosning hefur far­ið fram, lætur yfirkjörstjórn nýja kosningu fara fram í kjördeildinni og fer um hana að öllu á sama hátt og fyrr segir.

114. gr.

    Nú verður uppkosning nauðsynleg fyrir það að kosning er úrskurðuð ógild skv. 46. gr. stjórnarskrárinnar, sbr. 119. og 120. gr. þessara laga, og skal þá dómsmálaráðuneytið með auglýsingu kveðja til nýrra kosninga í kjördæmi og ákveða kjördag svo fljótt sem því verður við komið og eigi síðar en innan mánaðar.
    Að öðru leyti fer kosning fram samkvæmt fyrirmælum þessara laga.

XVIII. KAFLI

Skýrslur til Hagstofu.

115. gr.

    Kjörstjórnir skulu senda Hagstofu Íslands skýrslu um kosninguna ritaða á eyðublöð sem Hagstofan lætur í té.

XIX. KAFLI

Óleyfilegur kosningaáróður og kosningaspjöll.

116. gr.

    Það er óleyfilegur kosningaáróður og kosningaspjöll:
     a.      að bera á mann fé eða fríðindi til að hafa áhrif á hvort hann greiðir atkvæði eða hvernig hann greiðir atkvæði, að svipta mann eða ógna manni með sviptingu atvinnu eða hlunn­inda í sama skyni, að heita á mann fé eða fríðindum ef kosning fari svo eða svo, að tor­velda öðrum sókn á kjörfund eða til utankjörfundarkjörstaðar, svo og að beita þving­unarráðstöfunum í sambandi við kosningar,
     b.      að reyna að hafa áhrif á atkvæðagreiðslu, hvort heldur er með ræðuhöldum, prentuðum eða skriflegum ávörpum eða auglýsingum, með því að bera eða hafa uppi merki stjórn­málasamtaka, merki lista eða önnur slík auðkenni á sjálfum kjörstaðnum, þ.e. í kjör­fundarstofu, kjörklefa eða annars staðar í eða á þeim húsakynnum þar sem kosning fer fram, svo og í næsta nágrenni,
     c.      að hafa merki stjórnmálasamtaka, merki lista eða önnur slík auðkenni á bifreiðum meðan kjörfundur stendur yfir, svo og að nota gjallarhorn til áróðurs á sama tíma,
     d.      að gefa ónákvæmar eða villandi upplýsingar um sig eða aðra, svo sem um nafn, aldur, búsetu í landinu, heimilisfang eða annað, sem leiðir eða leitt getur til þess að maður verði settur á kjörskrá sem ekki á rétt á að vera þar, eða maður ekki settur á kjörskrá eða tekinn út af kjörskrá sem á rétt á að vera þar, eða maður verði látinn greiða atkvæði í stað annars manns er stendur á kjörskrá; hér undir heyrir sérstaklega ef maður telur sig til málamynda eiga lögheimili í kjördæmi, aðeins til þess að verða settur þar á kjörskrá,
     e.      að gefa út villandi kosningaleiðbeiningar,
     f.      að rangfæra atkvæðagreiðslu, hvort heldur er með því að eyðileggja eða breyta atkvæði sem greitt hefur verið, eða á annan hátt.

XX. KAFLI

Kosningakærur.

117. gr.

    Nú kærir einhver kjósandi að þingmann er kosningu hlaut skorti einhver kjörgengis­skilyrði eða að framboðslisti hafi verið ólöglega framboðinn eða kosinn svo að ógilda beri kosninguna, og skal hann þá innan fjögurra vikna frá því kosningaúrslit voru auglýst, en þó áður en næsta Alþingi kemur saman, senda dómsmálaráðuneytinu kæru í tveimur samritum. Dómsmálaráðuneytið sendir þegar í stað umboðsmönnum framboðslistans annað samritið en hitt skal lagt fyrir Alþingi þegar í þingbyrjun.

118. gr.

    Kærum út af brotum á lögum þessum, að svo miklu leyti sem þau heyra ekki undir úrskurð sveitarstjórna, kjörstjórna eða Alþingis, skal beina til hlutaðeigandi lögreglustjóra og fer um þau að hætti opinberra mála.
    Engum kjósanda sem greitt hefur atkvæði við kosningar til Alþingis er skylt að skýra frá því fyrir rétti í nokkru máli hvernig hann hefur greitt atkvæði.

XXI. KAFLI

Úrskurður Alþingis um gildi kosninga.

119. gr.

    Ef Alþingi berst kæra um að nýkosinn þingmann skorti skilyrði fyrir kjörgengi eða sé á annan hátt ólöglega framboðinn eða kosinn rannsakar það kæruna og fellir úrskurð um hana jafnframt því sem það rannsakar kjörbréf hvers nýkosins þingmanns ásamt gögnum þeim er Alþingi berast frá landskjörstjórn og yfirkjörstjórn viðvíkjandi kosningu hans, og úrskurðar um gildi kosningarinnar á þann hátt sem nánar er fyrir mælt í þingsköpum.
    Ef þingmaður er ekki kjörgengur úrskurðar Alþingi kosningu hans ógilda.
    Ef þeir gallar eru á framboði eða kosningu þingmanns sem ætla má að hafi haft áhrif á úr­slit kosningarinnar úrskurðar Alþingi kosningu hans ógilda og einnig án þess ef þingmaður­inn sjálfur, umboðsmenn hans eða meðmælendur hafa vísvitandi átt sök á misfellunum, enda séu þær verulegar. Fer um alla þingmenn, kosna af listanum, eins og annars um einstakan þingmann ef misfellurnar varða listann í heild.
    Ef þingmaður hefur verið í kjöri á tveimur listum í kjördæmi eða kjördæmum við hinar sömu alþingiskosningar úrskurðar Alþingi kosningu hans ógilda.

120. gr.

    Nú hefur Alþingi úrskurðað kosningu heils lista í kjördæmi ógilda, og skal þá uppkosning fara þar fram.

XXII. KAFLI

Hvernig varamenn taka þingsæti.

121. gr.

    Varamenn þingmanna í kjördæmi taka þingsæti eftir reglum þeim er greinir í 109. gr. þeg­ar þingmenn þess lista sem þeir eru kosnir af falla frá eða forfallast og án tillits til þess hver þingmaður listans það er. Forfallist varamaður sökum veikinda eða annars, segi hann af sér, missi kjörgengi eða falli frá tekur sá varamannssæti sem næstur er í röðinni og ekki var áður varamaður.
    Ef þingmaður deyr, segir af sér þingmennsku eða missir kjörgengi tekur varamaður sæti sem þingmaður út kjörtímabilið.

XXIII. KAFLI

Kostnaður.

122. gr.

    Um greiðslu kostnaðar vegna framkvæmda á lögum þessum fer sem hér segir:
     a.      Ríkissjóður greiðir nauðsynlegan kostnað við störf landskjörstjórnar og fyrir kjörgögn þau og áhöld er dómsmálaráðuneytið eða landskjörstjórn lætur í té, svo og fyrir húsnæði til afnota fyrir landskjörstjórn.
     b.      Ríkissjóður greiðir nauðsynlegan kostnað við störf yfirkjörstjórna og fyrir kjörgögn þau og áhöld er yfirkjörstjórnir láta í té, svo og fyrir húsnæði þar sem talning atkvæða fer fram.
     c.      Sveitarsjóðir greiða nauðsynlegan kostnað við störf undirkjörstjórna og kjörstjórna skv. 2. mgr. 13. gr. og fyrir kjörgögn þau og áhöld sem kjörstjórnir þessar láta í té, fyrir hús­næði til kjörfunda og fyrir atkvæðakassa.

XXIV. KAFLI

Refsiákvæði.

123. gr.

    Það varðar sektum, ef ekki liggur þyngri refsing við eftir öðrum ákvæðum þessara laga eða eftir öðrum lögum, ef sveitarstjórn, kjörstjórn, utankjörfundarkjörstjóri eða embættis­maður haga fyrirskipaðri framkvæmd laga þessara vísvitandi á ólöglegan hátt eða vanrækja hana.

124. gr.

    Það varðar sektum:
     a.      ef maður býður sig fram til þingmennsku, vitandi að hann er ekki kjörgengur,
     b.      ef maður býður sig fram á fleiri listum en einum,
     c.      ef kjósandi ónýtir af ásettu ráði atkvæðaseðil sinn við kosningu á kjörfundi eða við kosningu hjá utankjörfundarkjörstjóra,
     d.      ef kjósandi sýnir af ásettu ráði hvernig hann kýs eða hefur kosið,
     e.      ef maður njósnar um hvernig kjósandi kýs eða hefur kosið,
     f.      ef kjósandi gerir sér upp sjónleysi eða önnur forföll til að fá aðstoð við kosningu,
     g.      ef maður vanrækir af ásettu ráði að koma til skila atkvæðisbréfi sem honum hefur verið trúað fyrir eða tefur vísvitandi fyrir sendingu atkvæða og kjörgagna,
     h.      ef maður gefur ónákvæmar eða villandi upplýsingar um sig eða aðra á þann hátt sem greint er í d-lið 116. gr., ef ekki liggur þyngri refsing við eftir öðrum ákvæðum þessara laga eða eftir öðrum lögum,
     i.      ef maður gefur út villandi kosningaleiðbeiningar.

125. gr.

    Það varðar sektum nema þyngri refsing liggi við eftir öðrum lögum:
     a.      ef kjörstjórnarmaður eða utankjörfundarkjörstjóri njósnar um hvernig kjósandi kýs eða hefur kosið, eða gefur vísvitandi villandi kosningaleiðbeiningar,
     b.      ef kjörstjórnarmaður eða utankjörfundarkjörstjóri sem aðstoð veitir segir frá því hvernig kjósandi sem hann hefur aðstoðað hefur greitt atkvæði,
     c.      ef kjörstjórnarmaður, utankjörfundarkjörstjóri eða sá sem tekið hefur að sér flutning kjörgagna skv. 52. eða 93. gr. tefur fyrir að þau komist til skila,
     d.      ef maður torveldar öðrum sókn á kjörfund eða atkvæðagreiðslu utan kjörfundar,
     e.      ef maður greiðir atkvæði á tveimur stöðum við sömu alþingiskosningar.

126. gr.

    Það varðar sektum nema þyngri refsing liggi við eftir öðrum lögum:
     a.      ef maður ber fé eða fríðindi á mann eða heitir manni fé eða fríðindum til að hafa áhrif á hvort hann greiðir atkvæði eða hvernig hann greiðir atkvæði, eða ef maður sviptir mann eða ógnar manni með sviptingu atvinnu eða hlunninda í sama skyni,
     b.      ef maður tekur fé eða fríðindi fyrir að greiða atkvæði, láta vera að greiða atkvæði eða að greiða atkvæði á ákveðinn hátt.

127. gr.

    Það varðar fangelsi allt að fjórum árum:
     a.      ef maður beitir þvingunarráðstöfunum eða ofbeldi eða hótunum um ofbeldi til að raska kosningafrelsi manns, annaðhvort á þann hátt að meina honum að greiða atkvæði eða neyða hann til að greiða atkvæði á annan veg en hann vill,
     b.      ef maður vísvitandi rangfærir atkvæðagreiðslu, annaðhvort á þann hátt að glata atkvæði, breyta atkvæði, skemma eða glata atkvæðasendingu, búa til kjörseðla er líkjast mjög þeim sem notaðir eru við kosningu og hagnýtir þá sjálfur eða lætur þá frá sér til þess að aðrir geti hagnýtt þá, rugla úrslit talningar atkvæða eða á annan hátt.

XXV. KAFLI

Gildistaka.

128. gr.

    Lög þessi öðlast þegar gildi. Jafnframt falla úr gildi lög um kosningar til Alþingis, nr. 80 16. október 1987, með síðari breytingum, sbr. lög nr. 10 19. mars 1991, nr. 92 23. desember 1991 og nr. 9 27. febrúar 1995.
    Frá sama tíma breytist 1. mgr. 14. gr. laga um framboð og kjör forseta Íslands, nr. 36 12. febrúar 1945, sbr. lög nr. 43 17. maí 1996, þannig að í stað orðanna „120. gr. og XVII., XXI. og XXII. kafla“ kemur: 113. gr. og XVIII., XIX., XXIII. og XXIV. kafla.

Ákvæði til bráðabirgða.

    Þrátt fyrir ákvæði 18. gr. skulu næstu reglulegar alþingiskosningar fara fram annan laugardag í maí 1999 nema Alþingi hafi áður verið rofið.

Athugasemdir við lagafrumvarp þetta.

    Hinn 16. júní 1998 skipaði dómsmálaráðherra nefnd til að vinna að heildarendurskoðun laga um kosningar til Alþingis. Í nefndina voru skipaðir, tilnefnd af þingflokkum, Guðmund­ur Árni Stefánsson alþingismaður, tilnefndur af þingflokki jafnaðarmanna, Kjartan Gunnars­son framkvæmdastjóri, tilnefndur af þingflokki sjálfstæðismanna, Kristinn H. Gunnarsson alþingismaður, tilnefndur af þingflokki Alþýðubandalagsins og óháðra, Siv Friðleifsdóttir alþingismaður, tilnefnd af þingflokki framsóknarmanna, og Þórunn Sveinbjarnardóttir vara­þingkona, tilnefnd af þingflokki Samtaka um kvennalista. Þá var Gunnar Eydal, skrifstofu­stjóri Reykjavíkurborgar, skipaður í nefndina, tilnefndur af Sambandi íslenskra sveitar­félaga, svo og Kristján Andri Stefánsson, deildarstjóri í forsætisráðuneytinu, ritari nefndar um endurskoðun á reglum um kjördæmaskipun og úthlutun þingsæta. Formaður nefndarinnar var skipaður Ólafur W. Stefánsson, skrifstofustjóri í dóms- og kirkjumálaráðuneytinu, og rit­ari Jónas Þór Guðmundsson, lögfræðingur í sama ráðuneyti. Þá hefur Skúli Guðmundsson, skrifstofustjóri þjóðskrár hjá Hagstofu Íslands, starfað með nefndinni. Undir lok nefndar­starfsins tók Bryndís Hlöðversdóttir alþingismaður sæti Kristins H. Gunnarssonar í nefnd­inni, tilnefnd af þingflokki Alþýðubandalagsins. Nefndinni var ætlað að vinna í samráði við nefnd um endurskoðun stjórnarskrárinnar um kjördæmaskipun og úthlutun þingsæta.
    Nefndin hefur samið þetta frumvarp til laga um kosningar til Alþingis sem felur í sér endurskoðun flestra þátta laganna, þó ekki þeirra ákvæða sem lúta að skiptingu þingsæta milli kjördæma eða úthlutun þingsæta. Við endurskoðunina hefur m.a. verið höfð hliðsjón af breytingum sem gerðar voru á ýmsum ákvæðum um framkvæmd kosninga með setningu laga um kosningar til sveitarstjórna á síðasta Alþingi, sbr. lög nr. 5/1998. Þá hefur verið höfð hliðsjón af tillögum nefndar um endurskoðun á reglum um kjördæmaskipun og úthlutun þingsæta frá 6. október 1998. Frumvarpið felur í sér nokkra breytingu á efnisskipan kosn­ingalaganna, bætt er úr ýmsum ágöllum sem komið hafa fram við framkvæmd kosninga á undanförnum árum, m.a. við framkvæmd sveitarstjórnarkosninganna í maímánuði 1998, og leitast hefur verið við að skapa umgjörð sem gert getur framkvæmd kosninga einfaldari og greiðari án þess að draga úr öryggi.
    Helstu breytingar sem felast í frumvarpinu, raðað eftir efnisskipan frumvarpsins, eru:
     *      Samræmdar eru reglur um öll sveitarfélög.
     *      Sveitarstjórnir ráði alfarið skiptingu sveitarfélags í kjördeildir og skipan undirkjörstjórna.
     *      Hverfis- eða yfirkjörstjórnir verði í sveitarfélögum þar sem eru fleiri en ein kjördeild á kjörstað og yfirkjörstjórn verði þar sem slíkir kjörstaðir eru fleiri en einn.
     *      Kjörstjórnarmaður verði vanhæfur ef til meðferðar er mál sem varðar þann sem er skyldur honum eða mægður.
     *      Ekki má breyta kjörskrá vegna nýs lögheimilis nema flutningur hafi átt sér stað þremur vikum fyrir kjördag og tilkynning um nýtt lögheimili hafi borist Hagstofunni (þjóðskrá) til skráningar fyrir sama tíma.
     *      Kveðið er á um sérstaka tilkynningarskyldu sveitarfélags ef athugasemdir koma fram við kjörskrá.
     *      Ákvæði er um að enginn megi mæla með fleiri framboðslistum en einum við sömu kosningar.
     *      Ákvæði er um hvenær frambjóðandi getur afturkallað samþykki til framboðs.
     *      Ákvæði er um hvenær meðmælandi getur afturkallað stuðningsyfirlýsingu sína.
     *      Aukinn fjöldi kjósenda er áskilinn við umsókn um listabókstaf fyrir ný stjórnmálasamtök.
     *      Ákvæði er um að heiti nýrra stjórnmálasamtaka megi ekki vera þannig að ætla megi að villst verði á því og heiti samtaka sem fyrir eru.
     *      Ákvæði er um gera skuli leiðbeiningar um tilhögun atkvæðagreiðslu utan kjörfundar.
     *      Sýslumanni verði heimilað að ákveða að atkvæðagreiðsla utan kjörfundar fari fram á öðrum stöðum í umdæmi hans en embættisskrifstofu eða útibúi.
     *      Ákvæði er um að ekki þurfi læknisvottorð til stuðnings ósk um að greiða atkvæði í heimahúsi.
     *      Nægilegt verði að umsókn um að greiða atkvæði í heimahúsi hafi borist kjörstjóra fjórum dögum fyrir kjördag.
     *      Ákvæði er um að framkvæmd og afgreiðslutíma utankjörfundaratkvæðagreiðslu skuli haga þannig að kosning geti gengið sem greiðast fyrir sig.
     *      Utanríkisráðuneytið geti ákveðið að utankjörfundaratkvæðagreiðsla fari fram á öðrum stöðum erlendis en í skrifstofu sendiráðs, fastanefndar eða ræðismanns og að tilnefndir verði sérstakir kjörstjórar í þessu skyni.
     *      Atkvæðagreiðsla um borð í skipi sem er í siglingum erlendis eða á fjarlægum miðum geti náð til farþega með skipinu auk áhafnar þess.
     *      Kennivottorð, t.d. vegabréf, ökuskírteini o.fl., verði tilgreind sem skilríki kjósanda við atkvæðagreiðslu, auk nafnskírteinis.
     *      Ákvæði er um að kjörfund skuli almennt setja kl. 9 árdegis en kjörstjórn geti ákveðið að kjörfundur hefjist síðar, þó ekki síðar en kl. 12 á hádegi.
     *      Einfölduð eru ákvæði um tilhögun atkvæðagreiðslu á kjörfundi í þeim tilgangi að gera athöfnina einfaldari og greiðari.
     *      Kveðið er á um hlutverk kjörstjórnar við að halda uppi vörslu og reglu á kjörstað.
     *      Ákvæði er um að á hverjum kjörstað skuli vera tilkynning um framboðslista með heiti stjórnmálasamtaka, listabókstöfum og nöfnum frambjóðenda.
     *      Ný ákvæði eru um meðferð utankjörfundaratkvæða hjá kjörstjórn.

Athugasemdir við einstakar greinar frumvarpsins.

Um 1. gr.

    Greinin er í samræmi við 1. gr. kosningalaga.

Um 2. gr.

    Í þessari grein eru ákvæði sem nú eru í 2. mgr. 15. gr. kosningalaga. Þykir rétt að flytja ákvæðin í I. kafla laganna þar sem þau varða skilyrði kosningarréttarins. Ákvæðin eru í meginatriðum samhljóða gildandi ákvæði. Nauðsyn þykir þó að kveða nánar á um hvernig fara beri með umsóknir þeirra sem flutt hafa úr landi en eiga rétt á að vera teknir á kjörskrá. Er lagt til að fram komi í lögum að umsókn sem berst meira en einu ári áður en réttur fellur niður skuli ekki tekin til greina. Eitt skilyrði þessa réttar er að umsækjandi staðfesti í umsókn að hann sé enn íslenskur ríkisborgari. Ekki þykir annað við hæfi en að slík yfirlýsing þess sem lengi hefur búið erlendis sé nýleg. Ef umsókn berst of fljótt mun Hagstofan tilkynna um­sækjanda það og leiðbeina um hvenær umsókn sé tímabær. Loks er það nýmæli að tekið er fram að ákvæðin gildi á sama hátt um endurnýjun kosningarréttarins.

Um 3. gr.

    Greinin kveður á um að skilyrði kosningarréttar sé að nafn kjósanda sé á kjörskrá. Ákvæði þessa efnis er nú í 25. gr. kosningalaga sem gert er ráð fyrir að falli brott, sbr. og 1. mgr. 78. gr. frumvarpsins þar sem segir að engum sem á kjörskrá stendur megi kjörstjórn meina að greiða atkvæði. Að kjósandi geti verið á kjörskrá á tveimur stöðum við sömu kosn­ingar, sbr. 25. gr. laganna, á ekki að geta átt sér stað vegna reglna um kjörskrárgerð. Beri hins vegar svo við leiðir af sjálfu sér að kjósandi hlýtur sjálfur að eiga val um hvar hann ney­tir atkvæðisréttar síns, en skv. e-lið 125. gr. frumvarpsins er refsivert að greiða atkvæði á tveimur stöðum við sömu kosningar.

Um 4. gr.

    Greinin er samhljóða 2. gr. kosningalaga.

Um 5. gr.

    Greinin er samhljóða 3. gr. kosningalaga.

Um 6. gr.

    Vegna breytinga sem orðið hafa á skipan sveitarfélaga, þar sem ekki er lengur byggt á flokkun þeirra í kaupstaði og hreppa, afnámi sýslufélaga og sameiningu sveitarfélaga er nauðsynlegt að tilgreina öll sveitarfélög í hverju kjördæmi með heiti sínu. Í samræmi við ákvæði 2. gr. laga um sameiningu Kjalarneshrepps og Reykjavíkur, nr. 17/1998, er tekið fram að svæði það sem fyrir sameiningu sveitarfélaganna taldist til Kjalarneshrepps teljist áfram til Reykjaneskjördæmis.
    Með 2. mgr. er, með hliðsjón af þeirri skýringu á ákvæði stjórnarskrárinnar um skiptingu landsins í kjördæmi sem lá fyrir við setningu laga nr. 17/1998, lagt til að tekið verði fram að breytingar sem verða á mörkum sveitarfélaga við að sveitarfélag eða hluti sveitarfélags sameinast öðru sveitarfélagi í öðru kjördæmi skuli ekki hafa áhrif á mörk kjördæma.

Um 7. gr.

    Greinin er samhljóða 5. gr. kosningalaga.

Um 8. gr.

    Greinin svarar til 6. gr. kosningalaga. Lagt er til að samræmd verði ákvæði um skiptingu sveitarfélaga í kjördeildir og að almenna reglan verði að sveitarstjórn ákveði skiptinguna. Felld er niður núgildandi 2. mgr. greinarinnar sem áskilur samþykki yfirkjörstjórnar kjör­dæmis til að skipta sveitarfélagi í kjördeildir, svo og 3. mgr. um að 15 kjósendur í sama hreppshluta í hreppi þar sem eru færri en fjórar kjördeildir geti krafist þess að gerð verði sér­stök kjördeild fyrir þá. Vegna breyttra samgangna eru þessi ákvæði óþörf.
    Í 2. mgr. er lagt til að sama meginregla gildi um hvernig auðkenna skuli einstakar kjör­deildir til aðgreiningar og verði þær að jafnaði kenndar við kjörstað eða tölusettar.

Um 9. gr.

    Greinin samsvarar 7. gr. kosningalaga. Lagt er til að bætt verði í upptalningu kjörstjórna vísun til sérstakra kjörstjórna í sveitarfélögum þar sem kjördeildir eru fleiri en ein, sbr. 2. mgr. 13. gr.

Um 10. gr.

    Greinin samsvarar 8. gr. kosningalaga en fellt er brott ákvæði um að beita skuli hlutfalls­kosningu. Um það efni gilda almenn ákvæði í lögum um þingsköp Alþingis, sbr. 68. gr. laga nr. 55/1991.

Um 11. gr.

    Greinin samsvarar 9. gr. kosningalaga. Ákvæði 5. málsl. 1. mgr. þeirrar greinar er flutt í 12. gr.

Um 12. gr.

    Greinin kemur í stað 5. málsl. 1. mgr. 9. gr. kosningalaga.

Um 13. gr.

    Greinin kemur í stað 10. gr. kosningalaga.
    Lagt er til að ákvæði um skipan undirkjörstjórna verði samræmd og að sveitarstjórn ráði því ein hverjir sitja í undirkjörstjórn. Af því leiðir að lögbundin seta hreppstjóra sem for­manns undirkjörstjórnar fellur niður. Þá eru felld niður ákvæði um að kjörstjórnarmenn skuli kosnir úr hópi kjósenda í sveitarfélaginu og um hlutfallskosningu, en um það efni gilda al­mennar reglur sveitarstjórnarlaga, sbr. 2. og 3. mgr. 40. gr. laga nr. 45/1998.
    Kveðið er nánar en í gildandi lögum á um kjörstjórnir í sveitarfélögum þar sem eru fleiri en ein kjördeild. Er miðað við að í sveitarfélagi þar sem kjördeildir eru fleiri en ein geti sveitarstjórn kosið sérstaka kjörstjórn til að hafa umsjón með starfi undirkjörstjórna. Í sveitarfélögum þar sem kjördeildaskipting er landfræðileg, hún ræðst t.d. af fyrri hreppaskip­an, kann að vera heppilegt að hafa eina kjörstjórn til að samræma störf undirkjörstjórna, aug­lýsa kosningu, annast skýrslugerð o.fl. Í þessum sveitarfélögum verði þó ekki skylt að kjósa slíka kjörstjórn. Hins vegar er gert ráð fyrir sérstakri kjörstjórn, hverfiskjörstjórn eða yfir­kjörstjórn, þar sem kjördeildir eru fleiri en ein á sama kjörstað, er hafi með höndum stjórn undirkjörstjórna á kjörstaðnum, svo sem er í gildandi lögum. Loks er lagt til að þar sem slíkir kjörstaðir eru fleiri en einn kjósi sveitarstjórn sérstaka yfirkjörstjórn. Yfirkjörstjórn þessi gæti eftir atvikum jafnframt gegnt hlutverki hverfiskjörstjórnar. Í Reykjavík mundi slík yfir­kjörstjórn þá hafa umsjón með framkvæmd kosninganna og hlutverk yfirkjörstjórnar Reykja­víkurkjördæmis yrði þá hliðstætt starfi yfirkjörstjórna í öðrum kjördæmum. Gert er þó ráð fyrir að með samþykki yfirkjörstjórnar kjördæmisins geti borgarstjórn ákveðið að sú kjör­stjórn fari með verkefni yfirkjörstjórnar Reykjavíkurborgar.
    Loks er lagt til að kjörstjórnir í sveitarfélögum verði ekki kosnar til eins árs í senn heldur verði þær kosnar á fyrsta fundi nýkjörinnar sveitarstjórnar til fjögurra ára svo sem tíðkanlegt er um nefndir sveitarfélaga. Þar sem kosnar eru sérstakar kjörstjórnir skv. 2. mgr. verði þó heimilt að fresta kosningu undir- og hverfiskjörstjórna þannig að þær verði kosnar fyrir hverjar almennar alþingiskosningar og til eins árs. Er ákvæðið hliðstætt ákvæði 14. gr. laga um kosningar til sveitarstjórna. Þá er einnig lagt til að sveitarstjórn megi fresta kosningu eins eða fleiri varamanna. Í Reykjavík og víðar þar sem eru margar kjördeildir í sveitarfélagi þykja ekki vera efni til að kjósa þurfi fulla tölu varamanna í allar undirkjörstjórnir.

Um 14. gr.

    Ákvæði 1. mgr. er í samræmi við 11. gr. kosningalaga en tilgreiningu einstakra kjör­stjórna er sleppt.
    Með 2. mgr. er lagt til að vanhæfisástæður kjörstjórnarmanna verði tilgreindar fleiri en nú er. Ekki þykir þó ástæða til að sömu vanhæfisástæður gildi um kjörstjórnarmenn og al­mennt er í stjórnsýslu. Er lagt til að kjörstjórnarmaður skuli víkja sæti ef mál sem er til úr­skurðar varðar maka hans, þann sem er skyldur honum eða mægður í beinan legg eða að öðr­um lið til hliðar eða tengdur honum með sama hætti vegna ættleiðingar. Er um að ræða sömu vanhæfisástæður og greinir í 2. tölul. 1. mgr. 3. gr. stjórnsýslulaga, nr. 37/1993.

Um 15. gr.

    Greinin er í samræmi við 1. mgr. 12. gr. kosningalaga. Felld er niður tilgreining einstakra kjörstjórna en því bætt við að kjörstjórnarmaður kunni að vera skipaður, sbr. 12. gr. frum­varpsins.

Um 16. gr.

    Ákvæði 1. mgr. er flutt úr 12. gr. kosningalaga. Tekið er fram að það er ekki einungis borgaraleg skylda að taka við kosningu í kjörstjórn heldur einnig að taka sæti í kjörstjórn. Sumir kjörstjórnarmenn eru skipaðir. Þannig skipar ráðherra varamenn vegna forfalla, sbr. 12. gr. frumvarpsins. Aðrir taka sæti samkvæmt kvaðningu, sbr. 15. gr.
    Ákvæði 2. mgr. er nýtt en í samræmi við framkvæmd og 50. gr. sveitarstjórnarlaga, nr. 45/1998.

Um 17. gr.

    Greinin samsvarar 35. gr. kosningalaga. Lagt er til að í sveitarfélagi þar sem kosin er yfir­kjörstjórn verði heimilað að víkja frá því að undirkjörstjórn skuli nota löggilta gerðabók og að nægilegt verði að undirkjörstjórnir færi skýrslu sína á þar til gerð eyðublöð sem látin eru í té. Þá er orðið „stjórnmálasamtök“ notað í stað hugtaksins „landsframboð“, sbr. athuga­semdir við 30. gr.

Um 18. gr.

    Almennt ákvæði um kjördag er nú í IX. kafla (57. gr.) kosningalaga. Lagt er til að ákvæðið flytjist framar og komi áður en fjallað er um einstök atriði við framkvæmd alþingiskosn­inga. Eru 1. og 3. mgr. samhljóða 57. gr.
    Í 2. mgr. er lagt til að komi nýtt ákvæði þar sem tekið er fram að dómsmálaráðuneytið skuli auglýsa hvenær almennar reglulegar alþingiskosningar eigi að fara fram, en ákvæði þess efnis er ekki í lögum. Þótt ákvæði um kjördag við almennar reglulegar alþingiskosning­ar hafi verið í lögum, löngum síðasti sunnudagur í júní, síðasti laugardagur í júní frá 1981, annar laugardagur í maí frá 1987 og nú, frá 1995, miðað við lok fjögurra ára kjörtímabils, sami vikudagur í mánuði talið frá mánaðamótum, hefur kjördagur oftar en ekki verið ákveð­inn í tengslum við þingrof, með lagaákvæði í tengslum við breytingar á kjördæmaskipan og reglum um skiptingu þingsæta eða með sérstöku lagaákvæði svo sem var 1971, sbr. lög nr. 22/1971. Alþingiskosningar 1978 voru haldnar á reglulegum kjördegi í lok kjörtímabils og var kjördagurinn þá auglýstur sérstaklega með auglýsingu dómsmálaráðuneytisins. Slíka auglýsingu hefði átt að gefa út 1995 en þá var boðað til kosninga með þingrofi. Áhrif auglýs­ingar eru m.a. þau að þegar kjördagur hefur verið auglýstur getur kosning utan kjörfundar hafist, sbr. 55. gr.

Um 19. gr.

    Ákvæði þetta er í samræmi við upphaf 122. gr. kosningalaga. Sjá og 24. gr. stjórnarskrár­innar, sbr. stjórnarskipunarlög nr. 56/1991. Niðurlagsákvæði 122. gr. telst vera óþarft og er fellt brott.

Um 20. gr.

    Greinin er í samræmi við 14. gr. kosningalaga.

Um 21. gr.

    Greinin er samhljóða 1. mgr. 15. gr. kosningalaga en ákvæðin sem þar eru í 2. mgr. eru flutt í 2. gr. frumvarpsins, sbr. athugasemdir við þá grein.
    Með breytingum á 15. gr. kosningalaganna 1991 og 1995 var ákveðið að á kjörskrá skuli færa þá sem skráðir voru með lögheimili í sveitarfélaginu samkvæmt íbúaskrá þjóðskrár þremur vikum fyrir kjördag. Í athugasemdum kom fram að kjörskráin skyldi því verða eins og íbúaskrá þjóðskrár er hverju sinni þremur vikum fyrir kjördag. Þeir sem flytjast milli kjördæma eða kjördeilda eftir áðurgreindan tíma skulu þá teknir á kjörskrá þar sem þeir voru þá skráðir með lögheimili. Í athugasemdunum kom einnig fram að kjósandi geti ekki kært sig á kjörskrá vegna flutnings eftir þennan tíma né heldur ef flutningur hafði ekki verið tilkynnt­ur fyrir þann tíma. Eldri ákvæði höfðu leitt til þess að fólk sem ekki hafði tilkynnt breytingu á lögheimili fyrir 1. desember átti rétt á að vera tekið á kjörskrá á nýja staðnum þar sem það átti lögheimili. Það kerfi fól í sér mikla vinnu hjá sveitarstjórnum og óvissu við frágang kjör­skrár. Þessu var ætlunin að breyta þannig að breytingar á kjörskrárstofni Hagstofunnar yrðu tiltölulega fáar.
    Ákvæði a-liðar er óbreytt frá núgildandi 1. tölul. 1. mgr. 15. gr. Þykir ekki ástæða til að breyta ákvæðinu. Ákvörðun um í hvaða sveitarfélagi kjósandi skal vera á kjörskrá ræðst af því sem skráð hefur verið í íbúaskrá þjóðskrárinnar. Skilyrði þessa eru þá annars vegar að efnislegar forsendur lögheimilisskráningar séu fyrir hendi þremur vikum fyrir kjördag og hins vegar að tilkynning um nýtt lögheimili hafi verið send og hún borist þjóðskránni fyrir sama tíma. Þessi regla kemur einnig fram á ótvíræðari hátt en áður í 3. mgr. 25. gr. frum­varpsins (sbr. nú 3. málsl. 1. mgr. 21. gr. laganna).

Um 22. gr.

    Greinin er í samræmi við 16. gr. kosningalaga. Hagstofan hefur um langt árabil haft um­sjón með frágangi kjörskrárstofna til sveitarstjórna og er lagt til að sú skipan verði lögfest þannig að ekki þurfi atbeina dómsmálaráðuneytisins.

Um 23. gr.

    Greinin samsvarar 20. gr. kosningalaga. Þar segir að almenna auglýsingu um framlagn­ingu kjörskráa skuli birta í útvarpi og dagblöðum. Er lagt til að tekið verð fram að með aug­lýsingu í útvarpi sé átt við auglýsingu í Ríkisútvarpi (hljóðvarpi og sjónvarpi).

Um 24. gr.

    Greinin samsvarar 19. gr. kosningalaga. Lagt er til að alfarið verði á valdi sveitarstjórnar og án tillits til eðlis sveitarfélags eða stærðar hvar og á hve mörgum stöðum í sveitarfélagi kjörskrá er lögð fram.
    Ákvæði sem samsvarar 23. gr. kosningalaga er ekki tekið í frumvarpið. Frestir til að leggja fram kjörskrá hafa verið styttir frá því sem var og hefur ákvæðið því misst gildi sitt.

Um 25. gr.

    Greinin samsvarar 21. gr. kosningalaga.
    Með 15. gr. frumvarpsins er byggt á því að kjörskrá skuli miðuð við skráð lögheimili í sveitarfélagi samkvæmt íbúaskrá þjóðskrár þremur vikum fyrir kjördag. Fullnægjandi gögn til skráningar á lögheimili þurfa þá að hafa borist þjóðskránni (Hagstofu Íslands) fyrir þenn­an tíma. Tilkynning sem berst þjóðskránni síðar er því of seint fram komin, jafnvel þótt hún kunni að hafa borist sveitarstjórn innan þessa tíma en hún ekki framsent þjóðskrá hana, og kemur hún því ekki til álita við kjörskrárgerð. Nauðsynlegt þykir að ákvæði um þetta séu gerð skýrari en nú er en nokkur álitaefni hafa komið upp við gerð kjörskráa í undanfarandi kosningum. Þessi sjónarmið eru því undirstrikuð enn frekar en áður í 3. mgr. Segir þar að skilyrði þess að kjörskrá verði breytt vegna nýs lögheimilis sé að flutningur hafi átt sér stað í síðasta lagi þremur vikum fyrir kjördag og að tilkynning um nýtt lögheimili þurfi að hafa borist Hagstofu Íslands (þjóðskrá) fyrir sama tíma. Er með því lögð áhersla á að lögheimilis­flutningur þarf ekki einungis að hafa átt sér stað heldur þarf tilkynning einnig að hafa borist þjóðskránni sjálfri en ekki einhverjum þeim sem tekur við tilkynningum á hennar vegum, allt innan þeirra tímamarka sem greind eru.
    Með breytingu á 21. gr. kosningalaganna 1995 var reglum um meðferð breytinga á fram­lagðri kjörskrá breytt og meðferðin gerð einfaldari. Breytingin var gerð vegna þess að talið var að tilvikum sem geta orðið tilefni athugasemda við kjörskrá hafði fækkað þar sem kjör­skrá væri samin miðað við skráð lögheimili í sveitarfélagi eins og það er samkvæmt íbúaskrá þjóðskrár tilteknum degi fyrir kjördag eða í samræmi við umsóknir sem borist hefðu Hag­stofu Íslands á grundvelli 2. mgr. 15. gr. laganna. Álitaefni vegna lögheimilis hefðu því nán­ast horfið og tilefni athugasemda við kjörskrá væru því nánast eingöngu vegna nýrra ríkis­borgara sem fá ríkisborgararétt stuttu fyrir kosningar.
    Gert er ráð fyrir að reglur um meðferð breytinga á framlagðri kjörskrá verði í meginatrið­um óbreyttar og að leiðréttingar megi gera fram á kjördag. Verður að treysta því að sveitar­stjórnir virði þær reglur sem settar eru um skil sveitarfélaga á því hvar kjósandi skuli vera á kjörskrá. Á því var byggt 1995 að eiginleg álitaefni við kjörskrárgerð yrðu nánast ein­göngu þau að mistök hafi orðið við samningu kjörskrár þannig að nafn vanti eða hafi fallið niður fyrir vangá. Önnur tilefni vörðuðu einkum andlát og öflun eða missi íslensks ríkis­fangs. Tilefni dómsmála hyrfu þannig og var sérstök meðferð kjörskrármála fyrir dómi því felld niður. Hins vegar var litið svo á að að því leyti sem tilefni yrði til dómsmáls mundu al­menn ákvæði laga um meðferð einkamála eiga við og að innan þeirra ákvæða ætti vegna eðl­is kjörskrármála að vera unnt að tryggja hraða málsmeðferð. Á það skal bent að röng skrán­ing lögheimilis getur fallið undir kosningaspjöll skv. d-lið 116. gr. og verið refsiverð skv. h-lið 124. gr.
    Í 2. mgr. er þó nýmæli er varðar meðferð sveitarstjórnar á athugasemdum við kjörskrá. Í athugasemdum við breytingu á 21. gr. kosningalaganna 1995 kom fram að ekki væri ástæða til að setja sérstök ákvæði um það efni í kosningalögin. Um það efni gildi almenn ákvæði stjórnsýslulaga. Meðferð á leiðréttingum þurfi af eðlilegum ástæðum að hraða og gæta verði þess að gefa aðila er mál varðar færi á að koma að athugasemdum. Nú þykir rétt að kveða sérstaklega á um nokkur atriði varðandi málsmeðferðina. Er lagt til að þegar athugasemd er gerð um að nafn skuli tekið af kjörskrá skuli það þegar tilkynnt hlutaðeigandi. Einnig er lagt til að þegar athugasemd er gerð um að taka skuli á kjörskrá einhvern sem ætla má að sé á kjörskrá í öðru sveitarfélagi skuli það þegar tilkynnt hlutaðeigandi sveitarstjórn. Frestur verði þá veittur til að koma að athugasemdum eftir því sem tími og atvik leyfa. Ef ágreining­ur verður um mál skal úrskurður ritaður með fáum orðum í gerðabók sveitarstjórnar. Í 26. gr. eru svo ákvæði um að tilkynna skuli leiðréttingar sem sveitarstjórn ákveður. Að öðru leyti fer um mál þessi samkvæmt ákvæðum stjórnsýslulaga.

Um 26. gr.

    Greinin er samhljóða 22. gr. kosningalaga.

Um 27. gr.

    Greinin er samhljóða 17. gr. kosningalaga.

Um 28. gr.

    Greinin er í samræmi við 26. gr. kosningalaga. Nauðsynlegt er að nafn frambjóðenda komi skýrt fram sem og önnur deili á þeim. Um nafnskráningu almennt vísast til ákvæða í 19. gr. laga um mannanöfn, nr. 45/1996, en þar segir að á „öllum opinberum skrám og öðrum opinberum gögnum skulu nöfn manna rituð eins og þau eru skráð í þjóðskrá á hverjum tíma“.

Um 29. gr.

    Greinin er í samræmi við 1. málsl. 30. gr. kosningalaga. Ákvæði 2. málsl. þeirrar greinar er flutt í 32. gr. frumvarpsins.

Um 30. gr.

    Greinin er í samræmi við 27. gr. kosningalaga að öðru leyti en því að lagt er til að í 1. mgr. bætist ákvæði um hvernig meðmælandi skuli tilgreina sig. Þá er lagt til að í stað hug­taksins „landsframboð“ sem nú er notað um framboð á vegum stjórnmálasamtaka sem saman eiga verði einungis notað orðið „stjórnmálasamtök“, sbr. tillögur kjördæmaskipunarnefndar.

Um 31. gr.

    1. mgr. er samhljóða 28. gr. kosningalaga.
    2. mgr. er nýmæli. Er þar kveðið á um að sama kjósanda sé einvörðungu heimilt að mæla með einum framboðslista við hverjar alþingiskosningar. Vafi hefur þótt leika á hvort þetta sé heimilt og er lagt til að tekið skuli af skarið um að það skuli óheimilt.

Um 32. gr.

    Í grein þessa er safnað saman ákvæðum um það hvað gera skuli þegar framboð er ekki í samræmi við ákvæði undanfarandi greina.
    1. mgr. er samhljóða 2. málsl. 30. gr. kosningalaga og 2. mgr. er samhljóða 29. gr. lag­anna.
    3. mgr. er nýmæli. Ákvæðið tekur til þess að sami kjósandi mælir með fleiri en einu fram­boði sem ekki er heimilt skv. 2. mgr. 31. gr. frumvarpsins. Verður kjósandinn þá ekki talinn meðmælandi neins framboðanna.

Um 33. gr.

    Ákvæði greinarinnar er nýmæli. Rétt þykir að kveða á um það hvenær frambjóðandi ann­ars vegar og meðmælandi hins vegar geti í síðasta lagi afturkallað samþykki sitt svo að áhrif hafi á framboð.

Um 34. gr.

    Greinin er samhljóða 31. gr. kosningalaga.

Um 35. gr.

    Greinin er samhljóða 32. gr. kosningalaga.

Um 36. gr.

    Greinin samsvarar 40. gr. kosningalaga en lagðar eru til nokkrar breytingar.
    Lagt er til að fjöldi kjósenda sem undirrita þarf tilkynningu um nýjan listabókstaf stjórn­málasamtaka verði hækkaður úr 50 í 100 og er það sami fjöldi og minnst þarf til að mæla með framboðslista í kjördæmi, sbr. 30. gr. Áskilinn fjöldi meðmælenda með hverjum fram­boðslista var hækkaður 1991 en ákvæðið um listabókstafina kom í kosningalögin 1987 en þá var áskilinn meðmælendafjöldi í kjördæmi minnst 50. Bætt er við nánara ákvæði um efni tilkynningar um ný stjórnmálasamtök, ákvæði um að heiti nýrra samtaka megi ekki vera þannig að ætla megi að villst verði á því og heiti samtaka sem þegar eru á skrá, svo og ákvæði þess efnis að samtökum sem eru á skrá skuli tilkynnt um ný samtök og um ósk þeirra um listabókstaf. Loks er nýtt ákvæði sem varðar breytingu á heiti stjórnmálasamtaka sem eru á skrá.

Um 37. gr.

    Greinin er samhljóða 33. gr. kosningalaga.

Um 38. gr.

    Greinin er samhljóða 34. gr. kosningalaga að því undanskildu að í stað hugtaksins „lands­framboð“ er vísað til „stjórnmálasamtaka“, sbr. athugasemdir við 30. gr.

Um 39. gr.

    Greinin er í samræmi við 38. gr. kosningalaga. Lagt er þó til að yfirkjörstjórn skuli koma saman til fundar þegar næsta dag eftir að framboðsfrestur er liðinn til að fjalla um framboðslista. Nauðsynlegt er að hraða sem mest afgreiðslu yfirkjörstjórnar á framboðum. Nú segir að yfirkjörstjórn skuli koma til fundar á næsta virkum degi. Miðað við að kjördagur sé á laugardegi rennur framboðsfrestur út á föstudegi. Fundardagur er þá laugardagur sem telst virkur dagur. Breytingin er einkum lögð til svo að forða megi misskilningi.

Um 40. gr.

    Greinin er samhljóða 39. gr. kosningalaga.

Um 41. gr.

    Greinin er samhljóða 41. gr. kosningalaga nema að því leyti að vísað er til lista stjórn­málasamtaka í stað landsframboða.

Um 42. gr.

    Greinin samsvarar 42. gr. kosningalaga. Tekið er upp hugtakið „stjórnmálasamtök“ í stað „landsframboðs“. Þá er kveðið á um að auglýsing landskjörstjórnar á listabókstöfum sem birta á í útvarpi skuli birt í Ríkisútvarpinu (hljóðvarpi og sjónvarpi). Nýtt ákvæði er að landskjörstjórn skuli senda dómsmálaráðuneytinu framboðslista en skv. 48. gr. sér ráðuneyt­ið um gerð kjörseðla.

Um 43. gr.

    Greinin samsvarar 43. gr. kosningalaga en hefur verið breytt til samræmis við 42. gr. Ákvæði um að dómsmálaráðuneytið skuli tilkynna breytinguna öllum yfirkjörstjórnum og öllum kjörstjórum utan kjörfundar er talið óþarft og fellt niður.

Um 44. gr.

    Greinin er samhljóða 44. gr. kosningalaga en bætt er við ákvæði um sérstakar leiðbeining­ar um tilhögun atkvæðagreiðslu utan kjörfundar og um afgreiðslu kjörgagna til hreppstjóra og skipstjóra sem annast utankjörfundaratkvæðagreiðslu, sbr. 58. gr., og til kjörstjóra er­lendis.

Um 45. gr.

    Greinin er samhljóða 45. gr. kosningalaga en bætt er við ákvæði um stimpla með lista­bókstöfum sem gert er ráð fyrir í 60. gr. og notaðir hafa verið um árabil. Nú er hvergi í lög­um kveðið á um útvegun stimplanna. Dómsmálaráðuneytið hefur lagt embættum sýslumanna og sendiráðum til stimpla en stimplar hafa ekki verið til afnota hjá öðrum kjörstjórum. Er ekki gert ráð fyrir breytingu á því.

Um 46. gr.

    Greinin er í samræmi við 47. gr. kosningalaga. Ákvæði 2. mgr. þeirrar greinar um sér­prentun kosningalaga er þó fellt brott. Þess í stað kemur ákvæði í 1. mgr. 44. gr. um kosn­ingaleiðbeiningar sem eiga að vera hjá þeim sem annast atkvæðagreiðslu utan kjörfundar.

Um 47. gr.

    1. mgr. samsvarar 48. gr. kosningalaga en ákvæðið sem varðar skipstjóra sem annast at­kvæðagreiðslu utan kjörfundar er orðað á annan hátt án efnislegra breytinga. Niðurlag nú­verandi ákvæðis um að ekki megi aðrir greiða atkvæði en lögskráðir skipverjar er fellt brott. Ákvæði þessa efnis er í 58. gr. frumvarpsins og drengskaparheit um að kosning fari fram samkvæmt fyrirmælum laganna nær þá til þessa.
    Með 2. mgr. er lagt til að sömu ákvæði og um skipstjóra gildi um kjörstjóra sem tilnefndur verður til að annast utankjörfundaratkvæðagreiðslu erlendis, sbr. 2. mgr. 57. gr. Aðrir kjör­stjórar eru opinberir trúnaðarmenn og er þá ekki þörf á að þeir undirriti sérstakt dreng­skaparheit.

Um 48. gr.

    Greinin kemur í stað 49. og 50. gr. og 1. málsl. 52. gr. kosningalaga. Tekið er fram að dómsmálaráðuneytið annist gerð kjörseðla og er það í samræmi við það sem verið hefur um langt skeið. Þá er lagt til að tekið verði fram um gerð kjörseðla að þeir skuli ekki einungis vera úr haldgóðum pappír sem skrift sést ekki í gegnum heldur komi og fram hver skuli vera lágmarksþyngd pappírsins.

Um 49. gr.

    Greinin kemur í stað 2. málsl. 52. gr. kosningalaga.

Um 50. gr.

    Greinin samsvarar 51. og 53. gr. kosningalaga.

Um 51. gr.

    Greinin er samhljóða 54. gr. kosningalaga.

Um 52. gr.

    Greinin samsvarar 55. gr. kosningalaga. Lagt er til að ákvæði um að kjörseðlar skuli full­gerðir eigi síðar en sjö dögum fyrir kjördag verði breytt þannig að nægilegt sé að það skuli að jafnaði gert fyrir þann tíma. Ástæðulaust er að ætlast til að prentun kjörseðla fyrir Reykjavík og Reykjaneskjördæmi skuli lokið svo snemma. Þá er lagt til að orðalag greinar­innar um sendingu kjörseðla frá yfirkjörstjórn til undirkjörstjórna verði einfaldað. Jafnframt er tekið fram að nægilegt sé að yfirkjörstjórn kjördæmis sendi sérstökum kjörstjórnum í sveitarfélögum þar sem eru fleiri en ein kjördeild, sbr. 2. mgr. 13. gr., kjörseðla óflokkaða fyrir kjördeildir og að þær kjörstjórnir annist þá afhendingu kjörseðlanna til undirkjör­stjórna.

Um 53. gr.

    Greinin samsvarar 56. gr. kosningalaga en bætt er inn ákvæðum um þau gögn sem ætlast er til að dómsmálaráðuneytið og yfirkjörstjórnir láti undirkjörstjórnum í té. Í stað skýrslu um þingmannsefni sem nú er getið í niðurlagi 2. mgr. 56. gr. laganna kemur tilkynning um framboðslista, sbr. 1. mgr., sem festa skal upp á kjörstað, sbr. 75. gr.

Um 54. gr.

    Greinin samsvarar 62. gr. kosningalaga. Ákvæðið er einfaldað þar sem ekki er lengur ætl­ast til að kjósandi þurfi að gera grein fyrir af hverju hann vill greiða atkvæði utan kjörfundar.

Um 55. gr.

    Greinin er samhljóða 64. gr. kosningalaga.

Um 56. gr.

    Grein þessi fjallar um hvar atkvæðagreiðsla utan kjörfundar fer fram innan lands og kem­ur í stað ákvæða sem nú eru í 13. og 63. gr. kosningalaga. Ákvæðin eru í meginatriðum í samræmi við gildandi reglur en lagðar eru til nokkrar breytingar til að auðvelda framkvæmd atkvæðagreiðslunnar.
    Í fyrsta lagi er lagt til að fram komi að atkvæðagreiðsla á vegum sýslumanna fari fram í aðalskrifstofu sýslumanns eða í útibúi frá sýslumannsembætti. Útibú eru tilgreind í reglugerð um stjórnsýsluumdæmi sýslumanna. Jafnframt er tekið fram að sýslumaður geti ákveðið að atkvæðagreiðsla á aðsetursstað embættisins fari fram á sérstökum kjörstað utan aðal­skrifstofu. Er það staðfesting á því fyrirkomulagi sem m.a. hefur verið tíðkað í Reykjavík. Til viðbótar er sýslumanni síðan heimilað að ákveða að atkvæðagreiðsla fari fram á öðrum stöðum í umdæmi hans, auk atkvæðagreiðslu hjá hreppstjórum, svo sem verið hefur. Ákvæði um atkvæðagreiðslu hjá hreppstjórum eru óbreytt, en til að koma til móts við breytingar sem orðið hafa við fækkun hreppstjóra, m.a. vegna stækkunar sveitarfélaga, þar sem vegalengdir til kjörstjóra lengjast, er lagt til að sýslumaður geti brugðist við og ákveðið sérstakan kjör­stað í umdæmi sínu, allt eftir aðstæðum á hverjum stað. Að því er varðar hverjir annist at­kvæðagreiðslu á vegum sýslumanns er loks lagt til að sýslumaður þurfi ekki að fá sérstakt samþykki dómsmálaráðuneytisins til að fela öðrum en starfsmönnum sínum það verkefni. Eftir sem áður getur sýslumaður þurft að leita til ráðuneytisins um fjárveitingar til þessa verkefnis.
    Orðalagi 2. og 3. mgr. er breytt þannig að ljóst sé að þeir kjósendur sem undir ákvæðin falla eigi rétt á að greiða atkvæði á hlutaðeigandi stofnun eða í heimahúsi og að kjörstjóra beri þá að hlutast til um að kosningin fari fram. Um framkvæmdina gilda svo nánari reglur settar skv. 5. mgr. Í 3. mgr. eru lagðar til nokkrar breytingar á ákvæðum um rétt til að greiða atkvæði í heimahúsi vegna sjúkdóms, fötlunar eða barnsburðar. Er lagt til að slakað verði á kröfu um vottun á högum kjósanda sem vill fá að greiða atkvæði á þennan hátt. Í stað læknisvottorðs komi vottorð lögráða manns um hagi kjósandans. Þá er tekið fram að kosning í heimahúsi eigi ekki við ef kjósandi á kost á að greiða atkvæði á stofnun skv. 2. mgr. Loks er lagt til að ósk um að greiða atkvæði í heimahúsi skuli hafa borist kjörstjóra eigi síðar en kl. 16 fjórum dögum fyrir kjördag í stað hádegis þann dag þegar ein vika er til kjördags. Rétt þykir að rýmka þessa reglu frá því sem verið hefur þannig að kjósandi geti lagt fram ósk um að greiða atkvæði í heimahúsi nær kjördegi ef atvik koma upp sem gera honum ókleift að fara á kjörstað. Er þá miðað við að umsókn hafi borist kjörstjóra kl. 16 á þriðjudegi, miðað við kjördag á laugardegi. Hafa verður í huga að ef ósk er síðbúin kunna aðstæður að reynast þær að annmörkum sé háð að komast til kjósanda á þeim tíma sem eftir er fram til kjördags.
    Með 4. mgr. er lagt til að kjörstjóri skuli ekki einungis auglýsa hvenær atkvæðagreiðsla utan kjörfundar getur farið fram heldur skal hann einnig auglýsa hvar hún fer fram. Þá er tek­ið fram að framkvæmd og afgreiðslutíma skuli haga þannig að kosning geti gengið sem greiðast fyrir sig. Er áhersla lögð á nauðsyn þess að reglur um hvenær atkvæðagreiðsla getur farið fram verði samræmdar og að þær verði vel kynntar, og að í því sambandi sé jafnan tek­ið tillit til aðstæðna á hverjum stað eftir því sem unnt er. Þá er nýmæli að tekið er fram að atkvæðagreiðsla á sjúkrahúsi skuli fara fram sem næst kjördegi.
    Ákvæði 5. mgr. er óbreytt. Gildandi leiðbeiningar um utankjörfundaratkvæðagreiðslu sjúkra o.fl., nr. 120 20. mars 1991, þarf að endurskoða vegna breyttra ákvæða í 2.–4. mgr. Atkvæðagreiðslu á stofnunum skv. 2. mgr. skal skipuleggja í samráði við stjórn hlutað­eigandi stofnunar, sbr. 4. mgr., og í leiðbeiningum segir að ákvörðun skuli taka eigi síðar en viku fyrir kjördag. Aðstæður á hverri stofnun ráða hve mikinn tíma þarf að ætla þar til at­kvæðagreiðslu, hve nærri kjördegi atkvæðagreiðslan eigi að fara fram og þá einnig hvort ástæða geti verið til að atkvæðagreiðsla fari fram oftar en einu sinni. Í 4. mgr. er nú sérstak­lega tekið fram að atkvæðagreiðsla á sjúkrahúsi skuli fara fram sem næst kjördegi og skv. 5. mgr. skal umboðsmönnum lista tilkynnt hvenær atkvæðagreiðsla fer fram á stofnun.

Um 57. gr.

    Í grein þessari eru sameinuð ákvæði um atkvæðagreiðslu utan kjörfundar erlendis sem nú eru í 13. og 63. gr. kosningalaga. Lagt er til að auk þess sem atkvæðagreiðsla erlendis fer fram í skrifstofu sendiráðs eða fastanefndar, í sendiræðisskrifstofu eða í skrifstofu kjörræðis­manns, svo sem verið hefur, verði utanríkisráðuneytinu heimilað að ákveða að atkvæða­greiðsla fari fram á öðrum stöðum. Stöðum þar sem íslenskir ríkisborgarar dveljast erlendis hefur fjölgað og hafa verið annmarkar á að koma við atkvæðagreiðslu á slíkum stöðum. Þeg­ar aðstaða hefur verið fyrir hendi hefur utanríkisráðuneytið reynt að koma til móts við þarfir slíkra hópa og hafa sendierindrekar í nokkrum tilvikum verið sendir á slíka staði. Rétt þykir að lögfesta þá skipan en jafnframt er lagt til að utanríkisráðuneytið geti tilnefnt í þessu skyni sérstaka kjörstjóra sem ekki eru sendierindrekar. Slíkir kjörstjórar yrðu væntanlega fyrst og fremst íslenskir ríkisborgarar sem búsettir eru eða dveljast erlendis. Þeir mundu þá fá send kjörgögn sem þeir taka við gegn drengskaparyfirlýsingu um að kosning fari fram samkvæmt fyrirmælum kosningalaga, sbr. 47. gr. Gert er ráð fyrir að samráð verði haft milli utanríkis­ráðuneytis og dómsmálaráðuneytis um hvar slíkir kjörstjórar verða, svo og við aðra sem þekkja til dvalar Íslendinga erlendis, svo sem Lánasjóð íslenskra námsmanna. Tillögur þess­ar miða við að áfram verði trúnaðarsamband milli íslenskra stjórnvalda og kjörstjóra erlend­is, enda er framkvæmd kosninga á ábyrgð stjórnvalda. Meðal annars ber að tryggja að kosn­ing sé leynileg og að rétt sé að öllu leyti að henni staðið. Misferli við framkvæmd getur varð­að kjörstjóra refsiábyrgð skv. 123. gr. og er því brýnt að innlend yfirvöld hafi eftir því sem unnt er lögsögu yfir hlutaðeigandi.
    Samkvæmt niðurlagi 4. mgr. 63. gr. kosningalaga er nú einungis gert ráð fyrir að utan­ríkisráðuneytið auglýsi hvenær atkvæðagreiðsla utan kjörfundar getur farið fram hjá kjör­ræðismönnum sem eru kjörstjórar. Í framkvæmd hefur ráðuneytið auglýst hvar og hvenær öll atkvæðagreiðsla fer fram erlendis og er lagt til að orða ákvæðið þannig í 3. mgr.

Um 58. gr.

    Ákvæði um kosningu um borð í skipum eru nú í 13. og 63. gr. kosningalaga, auk ákvæða í 47. og 48. gr. og 4. mgr. 66. gr. Ákvæði þessi eru dregin saman í eina grein í frumvarpinu.
    Lagt er til að auk skráðra skipverja (áhafnar) á skipi í siglingum erlendis eða á fjarlægum miðum megi farþegar um borð í skipinu einnig greiða þar atkvæði. Eðlilegt þykir að miða við áhöfn skips en binda réttinn ekki við lögskráða skipverja til að hafið verði yfir vafa að ekki sé eingöngu átt við hefðbundna áhöfn skips heldur nái rétturinn einnig til annarra sem starfa um borð í skipi í förum, svo sem vísindamenn við rannsóknir, lækna og ýmsa aðra starfshópa með skipi, jafnvel þótt þeir séu ekki lögskráðir. Þá er lagt til að farþegar með skipi megi einnig greiða þar atkvæði. Til farþega mundu og teljast maki og annað náið skyld­menni sem fylgir skipverja, auk venjulegra farþega samkvæmt skilgreiningu siglingalaga, sbr. 120. gr. laga nr. 34/1985.
    Í 2. mgr. er tekið fram að skipstjóri geti tilnefnt annan til að vera kjörstjóri. Kemur það ákvæði þá í stað ákvæða um varamann og staðgengil sem nú eru í 2. mgr. 13. gr. og 4. mgr. 66. gr. laganna.

Um 59. gr.

    Ákvæði greinarinnar samsvarar 1. og 4. málsl. 2. mgr. 13. gr. kosningalaga. Ákvæði í þeirri málsgrein um varamenn er óþarft, enda er í 56.–58. gr. frumvarpsins gert ráð fyrir að aðrir séu að jafnaði til staðar til að gegna starfi kjörstjóra. Að því leyti sem svo er ekki mundu gilda almennar reglur um skipun varamanna, svo sem að sýslumaður skipar varamann fyrir hreppstjóra, sbr. 5. gr. laga um hreppstjóra, nr. 62/1965.

Um 60. gr.

    Ákvæði 1. mgr. er flutt úr upphafi 63. gr. kosningalaga.
    2. mgr. er í samræmi við 65. gr. laganna.

Um 61. gr.

    Greinin samsvarar 66. gr. kosningalaga.
    Í 1. mgr. er lagt til að skýrar verði kveðið á um hvernig kjósandi skuli gera grein fyrir sér áður en hann fær að greiða atkvæði. Kjósandi þarf að sjálfsögðu að greina frá nafni, heimili og fæðingardegi, en hann skal auk þess framvísa viðhlítandi skilríki um hver hann er. Auk nafnskírteinis sem hjálpargagns, svo sem nú er tilgreint, er lagt til að tilgreind verði kenni­vottorð, þ.e. persónuskilríki með mynd og eftir atvikum undirskrift handhafa. Slík skilríki, oft opinber skjöl, eru nú algengari en áður, svo sem vegabréf, ökuskírteini, bankakort, greiðslukort o.fl. Kennivottorð og nafnskírteini eru einungis nefnd sem dæmi. Auk þess er tilgreint að kjósandi geti gert grein fyrir sér á annan fullnægjandi hátt og þá að mati kjör­stjóra. Gera verður ráð fyrir að ríkari kröfur um skilríki verði gerðar við atkvæðagreiðslu erlendis en innan lands.
    Í 2. mgr. hafa orðin „í einrúmi“ verið felld niður þar sem nú segir að kjósandi skuli greiða atkvæði „aðstoðarlaust, í einrúmi og án þess að nokkur maður sjái“. Verði þannig fullnægj­andi að atkvæði sé greitt „aðstoðarlaust og án þess að nokkur annar sjái“ hvernig það er greitt. Ekki er alls staðar fyrir hendi aðstaða sem fallið getur undir það að vera „í einrúmi“. Aðstoð sem veitt er skv. 3. mgr. skal hins vegar fara fram í einrúmi.
    Þá er lagt til að ákvæði sem nú er í 3.–5. málsl. 2. mgr. flytjist í sérstaka málsgrein, 4. mgr. Er þar breytt orðalagi þannig að kjósandi þurfi ekki sjálfur að leggja kjörseðilsumslagið og fylgibréfið í sendiumslagið og loka því. Ekki hefur verið áskilið að kjósandinn áriti sendi­umslagið sjálfur og er það óbreytt. Loks er breytt orðalagi þar sem nú er vísað til hrepps, kaupstaðar eða kjördeildar og kemur þess í stað tilvísun til umdæmis þar sem kjósandinn tel­ur sig standa á kjörskrá.

Um 62. gr.

    Greinin er samhljóða 69. gr. kosningalaga.

Um 63. gr.

    Ákvæði 1. mgr. samsvarar 2. mgr. 71. gr. kosningalaga. Tekið er fram að atkvæðakassinn skuli innsiglaður af hlutaðeigandi kjörstjórn en ekki undirkjörstjórn. Þar sem kosin er yfir­kjörstjórn skv. 2. mgr. 13. gr. mundi hún annast innsiglun. Ákvæðið um innsiglun kassanna er úr niðurlagi 1. mgr. 71. gr.
    Ákvæði 2. mgr. samsvarar 70. gr. laganna.
    Ákvæði 3. mgr. er flutt úr 5. mgr. 71. gr. laganna en niðurlag þeirrar málsgreinar kemur í frumvarpinu fram í 4. mgr. 88. gr.

Um 64. gr.

    Grein þessi kemur í stað ákvæða sem nú eru í 1. og 3. mgr. 71. gr., 2. málsl. 1. mgr. 66. gr. og 67. gr. kosningalaga. Ákvæði um skáningu utankjörfundaratkvæða eru færð á einn stað, bæði þeirra atkvæðisbréfa sem greidd eru hjá kjörstjóra og bréfa hinna sem greidd hafa verið hjá öðrum kjörstjórum og kjörstjóri móttekur.

Um 65. gr.

    Greinin er samhljóða 72. gr. kosningalaga.

Um 66. gr.

    Greinin samsvarar 58. gr. kosningalaga. Lagt er til að sveitarstjórn ákveði kjörstað fyrir hverja kjördeild svo sem verið hefur. Ákvæðið er hins vegar einfaldað og felld eru brott ákvæði um að þingstaður skuli að jafnaði vera kjörstaður og að samþykki yfirkjörstjórnar þurfi til að hafa kjörstað utan hreppsfélags. Eftir sem áður verður þetta á valdi sveitarstjórn­ar. Þá er tekið fram að á sama kjörstað megi vera fleiri en ein kjördeild.
    Í 2. mgr. er kveðið á um að kjörstað skuli auglýsa með nægum fyrirvara. Þá auglýsingu mundi mega sameina auglýsingu um upphaf kjörfundar, sbr. 2. mgr. 68. gr.

Um 67. gr.

    Greinin kemur í stað ákvæða sem eru í 59. og 60. gr. kosningalaga. Lýsing á því hvernig kjörklefi skal búinn er einfölduð. Nauðsynlegt er að hafa í huga að aðstaða á kjörstað þarf að vera þannig að kjósandi í hjólastól geti kosið, svo og að aðstoð megi veita þar, sbr. 84. gr. Ákvæði 2. og 3. mgr. um atkvæðakassa koma í stað 60. gr. laganna, nokkuð einfölduð.

Um 68. gr.

    Greinin samsvarar 73. gr. kosningalaga. Lagt er til að ákvæði um upphaf kjörfundar greini ekki á milli þess hvort sveitarfélag telst hreppur eða kaupstaður. Er lagt til að meginreglan verði að kjörfundur hefjist kl. 9 að morgni en ákveða megi að hann skuli hefjast síðar, þó ekki síðar en kl. 12, og er það í samræmi við 47. gr. laga um sveitarstjórnarkosningar.
    Þá er lagt til að upphaf kjörfundar skuli alltaf auglýsa, enda verður að gera ráð fyrir að kjörfundur sé auglýstur á hverjum stað. Þessa auglýsingu má sameina auglýsingu skv. 2. mgr. 66. gr.

Um 69. gr.

    Greinin svarar til 74. gr. og 1. mgr. 75. gr. kosningalaga. Ákvæði um að í kjörfundarstofu skuli ekki vera fleiri kjósendur en einn á kjörklefa er fellt brott en í staðinn kemur ákvæði í 76. gr. um reglu á kjörstað og í kjörfundarstofu. Við ákvæðið um að kjörstjórnarmaður feli öðrum úr kjörstjórninni starf sitt ef hann víkur frá er bætt: nema varamaður sé tiltækur. Ákvæði frumvarpsins um framkvæmd kosninganna geta gert aukna kröfu til viðveru fullrar tölu kjörstjórnarmanna.

Um 70. gr.

    Greinin samsvarar 2. mgr. 75. gr. kosningalaga en er nokkuð einfölduð. Efni 1. mgr. greinarinnar er flutt í 69. gr. og að nokkru í 76. gr.

Um 71. gr.

    Ákvæði 1. og 3. mgr. greinarinnar koma í stað 76. gr. kosningalaga. Í 1. mgr. er bætt við frekari ákvæðum um flokkun utankjörfundaratkvæðanna hjá kjörstjórn. Er gert ráð fyrir að kjörstjórn kanni þegar hvort atkvæði sem henni berast skuli taka til greina og opni sendi­umslagið í því sambandi. Ef atkvæði skal taka til greina, sbr. 89. gr., verði sett sérstakt merki til bráðabirgða við nafn kjósandans í kjörskránni. Ef það skal ekki taka til greina verði sendiumslagið áritað um ástæðuna. Kjörseðilsumslagið ásamt fylgibréfinu verði í báðum tilvikum lagt í sendiumslagið á ný og geymt þar til atkvæðagreiðslunni lýkur. Utankjör­fundaratkvæðin koma þá til meðferðar að nýju, sbr. 88. gr.
    Ákvæði 2. mgr. samsvarar 4. mgr. 71. gr. laganna.
    Ákvæði 4. mgr. er nýmæli. Þar er heimilað að hefja flokkun utankjörfundaratkvæða dag­inn fyrir kjördag í sveitarfélögum þar sem kosin er sérstök yfirkjörstjórn, sbr. 2. mgr. 13. gr., og verði atkvæðisbréfum þá komið í rétta kjördeild á kjördag.

Um 72. gr.

    Greinin samsvarar 77. gr. kosningalaga.

Um 73. gr.

    Greinin samsvarar 89. gr. kosningalaga. Þar er gert ráð fyrir að allir þrír kjörstjórnar­menn hafi hver sitt eintak kjörskrár fyrir sér. Svo hefur ekki verið í reynd og er lagt til að miðað verði við að kjörstjórn hafi tvö eintök af kjörskránni.

Um 74. gr.

    Greinin er í samræmi við 90. gr. kosningalaga.

Um 75. gr.

    Ákvæði greinarinnar koma í stað ákvæða sem nú eru í 61., 78. og 79. gr. kosningalaga. Nýmæli er ákvæði um að á kjörstað skuli festa upp tilkynningu um framboðslista í kjördæm­inu með heiti stjórnmálasamtaka, listabókstöfum og nöfnum frambjóðenda, auk kosninga­leiðbeininga svo sem nú er. Gögn þessi skulu fylgja kjörgögnum sem yfirkjörstjórn leggur til, sbr. 1. mgr. 53. gr.

Um 76. gr.

    Grein þessi kemur í stað 80. gr. kosningalaga. Lagt er til að meginregla verði að kjósend­ur skuli greiða atkvæði í þeirri röð sem þeir gefa sig fram. Þá er gert ráð fyrir að skipun sér­staks dyravarðar við hverja kjördeild falli niður. Verður það þá hlutverk kjörstjórnar að sjá til þess að á kjörstað sé fullnægjandi regla, eftir atvikum þannig að einn fulltrúi úr kjörstjórn annist dyravörslu. Þá er fellt niður ákvæði um að í kjörfundarstofu megi ekki vera fleiri kjós­endur í senn en kjörklefar eru margir. Með þeirri breytingu á framkvæmd kosninga að kjós­andi þurfi ekki að ganga að kjörborðinu til að stinga atkvæði í atkvæðakassann, sbr. 83. gr., á kosning að geta gengið greiðar fyrir sig en nú er. Getur þá farið saman eftirlit með því að kjósandi leggi kjörseðil í kassann og dyravarsla. Ef þörf þykir getur kjörstjórn takmarkað fjölda kjósenda í kjörfundarstofu. Um viðveru umboðsmanna í kjörfundarstofu vísast til ákvæða í 37. og 92. gr.
    Í 3. mgr. er lagt til að kjörstjórn skuli að öðru leyti sjá til þess að á kjörstað og næsta ná­grenni hans fari hvorki fram óleyfilegur kosningaáróður eða kosningaspjöll né önnur starf­semi sem truflar eða hindrar framkvæmd kosninga. Um óleyfilegan kosningaáróður og kosn­ingaspjöll er fjallað í 116. gr. Önnur starfsemi sem fram fer á kjörstað kann að valda truflun á framkvæmd kosninga, t.d. koma í veg fyrir greiðan aðgang kjósenda að kjörstað eða kjör­fundarstofu. Á kjörstað fer oft fram ýmiss konar starfsemi sem ekki tengist sjálfum kosning­unum, svo sem merkjasala og sala happdrættismiða. Kjörstjórn verður að meta hvaða starf­semi getur farið þar fram og hlýtur að láta mál til sín taka ef starfsemin hefur truflandi áhrif. Kann kjörstjórnin að þurfa að kalla eftir aðstoð sem sveitarstjórn eða hverfis- eða yfir­kjörstjórn lætur í té, og lögregla ef í harðbakka slær.

Um 77. gr.

    Greinin samsvarar 81. gr. kosningalaga. Lagt er til að nokkru nánar verði kveðið á um hvernig kjósandi skal gera grein fyrir sér áður en hann fær afhentan kjörseðil. Nauðsynlegt er að kjósandi segi til sín, og þá með nafni, heimili og fæðingardegi (kennitölu). Heimilis­fang kemur ekki fram á öllum skilríkjum. Auk þess skal hann framvísa viðhlítandi skilríki og eru þá nefnd til kennivottorð, þ.e. persónuskilríki með nafni handhafa og mynd og eftir atvikum undirskrift, svo sem vegabréf, ökuskírteini, bankakort og greiðslukort, auk nafn­skírteinis sem nú er eitt tilgreint í ákvæðinu. Kennivottorð og nafnskírteini eru einungis nefnd sem dæmi. Kjósandi kann einnig að geta gert grein fyrir sér á annan hátt, t.d. með því að leiða vitni sem kjörstjórn tekur gild. Það er komið undir mati kjörstjórnar hverju sinni hvenær kjósandi telst hafa gert grein fyrir sér á fullnægjandi hátt. Í 2. málsl. er tekið fram að kjörstjórn afhendi kjósanda kjörseðil í stað þess að nú segir að oddviti geri það. Getur því hvaða kjörstjórnarmaður sem er afhent kjörseðilinn.

Um 78. gr.

    Greinin er í samræmi við 82. gr. kosningalaga. Úr 1. mgr. er fellt brott ákvæði þar sem gert var ráð fyrir að athugasemd kunni að vera um að einhver hafi ekki fengið atkvæðisrétt á kjördegi. Á kjörskrá eru nú eingöngu teknir þeir sem atkvæðisrétt eiga á kjördegi. Ákvæðið á því ekki lengur við. Þá er tekið fram að vottorð kjörstjórnar skv. 2. mgr. 13. gr., þar sem slík kjörstjórn er kosin, geti komið í stað vottorðs undirkjörstjórnar. Þar sem aðstæður hafa verið til þess hafa mótast liprari samskiptareglur milli kjörstjórna og er gert ráð fyrir að þær haldist.

Um 79. gr.

    Greinin er í samræmi við 83. gr. kosningalaga. Tekið er sérstaklega fram að kjósandi megi einn vera í kjörklefanum.

Um 80. gr.

    Greinin er í samræmi við 84. gr. kosningalaga. Orðin „af þeim, sem í kjöri eru“ í niður­lagi 1. mgr. eru óþörf og því felld brott.

Um 81. gr.

    Greinin er samhljóða 86. gr. kosningalaga.

Um 82. gr.

    Greinin er samhljóða 85. gr. kosningalaga.

Um 83. gr.

    Greinin er í samræmi við 87. gr. kosningalaga en textinn nokkuð einfaldaður. Af ákvæð­inu leiðir að þess er ekki krafist að atkvæðakassinn standi við kjörborðið þar sem kjörstjórn­in situr og að nægilegt er að fulltrúi kjörstjórnar fylgist með þegar atkvæði er lagt í kassann, sbr. athugasemdir við 76. gr.

Um 84. gr.

    Greinin samsvarar 88. gr. kosningalaga en bætt hefur verið við ákvæði þess efnis að að­stoð megi því aðeins veita að kjósandi geti sjálfur skýrt þeim sem aðstoðina veitir ótvírætt frá því hvernig hann vill greiða atkvæði. Er ákvæðið samhljóða texta sem gilt hefur um að­stoð við atkvæðagreiðslu utan kjörfundar, sbr. 3. mgr. 61. gr.

Um 85. gr.

    Greinin er samhljóða 91. gr. kosningalaga.

Um 86. gr.

    Greinin samsvarar 92. gr. kosningalaga. Felld er brott tilvísun um ráðgerð forföll sem síð­an reynast ekki fyrir hendi á kjördegi, enda eru sérstök forföll ekki lengur forsenda þess að greiða megi atkvæði utan kjörfundar.

Um 87. gr.

    Greinin er samhljóða 93. gr. kosningalaga.

Um 88. gr.

    Greinin samsvarar 95. gr. kosningalaga en hefur verið breytt til samræmis við ákvæði sem eru í 71. gr. Er nú gert ráð fyrir að flokkun og könnun utankjörfundaratkvæða hafi þegar far­ið fram en atkvæðin lögð til hliðar og varðveitt meðan atkvæðagreiðslan fer fram. Endanleg afstaða til utankjörfundaratkvæða verður hins vegar ekki tekin fyrr en atkvæðagreiðslunni er lokið.

Um 89. gr.

    Greinin samsvarar 96. gr. kosningalaga. Í e-lið 1. mgr. er tekið skýrar fram en nú að ekki megi vera nema eitt fylgibréf og eitt kjörseðilsumslag í sendiumslagi. Þá er bætt við nýjum lið, h-lið, um að atkvæði skuli því aðeins tekið til greina að það hafi verið greitt á þeim tíma sem atkvæðagreiðsla utan kjörfundar má fara fram, sbr. 55. gr. og 5. mgr. 56. gr.

Um 90.–92. gr.

    Greinarnar eru samhljóða 97.–99. gr. kosningalaga.

Um 93. gr.

    Greinin samsvarar í meginatriðum 100. gr. kosningalaga. Bætt hefur verið við ákvæði um að fara skuli með utankjörfundaratkvæði sem eiga að fara í aðra kjördeild á sama hátt og önnur kjörgögn sem send eru yfirkjörstjórn. Ákvæðin um frágang kjörgagna eru einfölduð með tilliti til breyttra aðstæðna við flutning. Meðal annars er ekki gert ráð fyrir sérstökum strigapoka undir kjörgögn.

Um 94. gr.

    Greinin er samhljóða 101. gr. kosningalaga en ákvæði sem þar er í 2. málsl. 2. mgr. er flutt í 102. gr.

Um 95. og 96. gr.

    Greinarnar eru samhljóða 102. og 103. gr. kosningalaga.

Um 97. gr.

    Greinin er í samræmi við 104. gr. kosningalaga en við 1. mgr. er bætt ákvæði þess efnis að yfirkjörstjórn skuli kanna hvort tala kjósenda sem greitt hafa atkvæði sé í samræmi við afhenta atkvæðaseðla og skýrslur kjörstjórna.

Um 98. gr.

    Greinin er í samræmi við 105. gr. kosningalaga en með e-lið er bætt við ákvæði um það ef í umslagi með utankjörfundarseðli er eitthvað annað en kjörseðill eða meira en einn kjör­seðill. Hvort tveggja er til þess fallið að vekja athygli á kjörseðli og er sambærilegt við þau tilvik sem greinir í d-lið. Ákvæði sem var svipað þessu var fellt úr 105. gr. með lögum nr. 10/1991 þegar lögfest voru ákvæði um ný kjörgögn við atkvæðagreiðslu utan kjörfundar en lagt er til að hliðstætt ákvæði komi nú aftur í lögin.

Um 99. gr.

    Greinin er samhljóða 106. gr. kosningalaga.

Um 100. gr.

    Greinin er samhljóða 107. gr. kosningalaga.

Um 101. gr.

    Greinin er að mestu samhljóða 1.–4. mgr. 108. gr. kosningalaga.
    Fellt er niður ákvæði þess efnis að talningu skuli stöðva meðan úrskurðað er um ágrein­ingsseðla. Er það í samræmi við breytt vinnulag við talningu atkvæða. Hins vegar er bætt við ákvæði þess efnis að bóka skuli um fjölda ógildra atkvæða, svo og um ástæður þess, t.d. miðað við flokkun ógildingarástæðna skv. 98. gr. Er æskilegt að slíkar upplýsingar liggi fyr­ir, hvort heldur um er að ræða atkvæði greidd utan kjörfundar eða á kjörfundi.
    Upphafi 3. mgr. er einnig breytt til samræmis við breytt vinnulag við talningu og ákvæði bætt við þess efnis að niðurstaða kosninganna skuli kunngerð þeim sem viðstaddir eru, auk þess sem hún er færð í gerðabók.

Um 102. gr.

    Ákvæði 1. mgr. er samhljóða 5. mgr. 108. gr. kosningalaga.
    Í 2. mgr. er nýtt ákvæði um geymslu notaðra kjörseðla. Nokkur óvissa hefur ríkt um hvað gera skuli við þessa kjörseðla að talningu lokinni. Ekki þykir rétt að þeim verði þegar eytt heldur verði beðið með það þar til Alþingi hefur úrskurðað um kosninguna, enda sé þeirra eigi þörf vegna kæru sem beint hefur verið til lögreglustjóra. Þangað til verði kjörseðlarnir geymdir undir innsigli.
    3. mgr. samsvarar ákvæði sem nú er í niðurlagi 2. mgr. 101. gr. kosningalaga, en lagt er til að geymslutími kjörskránna verði styttur úr tveimur árum í eitt ár. Þá er lagt til að tekið verði fram að kjörskránum skuli eytt en það ekki bundið við að þær skuli brenndar. Eðlilegt er að nota megi til þess tæki sem gerð eru til að eyða pappír. Tekið skal fram að til þess getur komið að nauðsynlegt sé að rjúfa innsigli kjörskrárpakka, t.d. hefur þess verið þörf til að afla nauðsynlegra gagna við gerð kosningaskýrslna.

Um 103. gr.

    Greinin er samhljóða 109. gr. kosningalaga.

Um 104.–112. gr.

    Greinar þessar eru samhljóða 110.–119. gr. kosningalaga að því undanskildu að í stað 117. gr. laganna um skýrslugerð landskjörstjórnar til Hagstofunnar kemur nýtt almennt ákvæði um skýrslugerð kjörstjórna í 115. gr. frumvarpsins. Þá er orðið „stjórnmálasamtök“ notað í stað „landsframboðs“ í 106. og 107. gr.

Um 113. gr.

    Greinin er í samræmi við 120. gr. kosningalaga en lagðar eru til breytingar á 1. og 3. mgr. vegna tilvísana til kaupstaða og kauptúna. Þá er í 4. mgr. lagt til að samræmd regla gildi um að kjörstjórnir sem kosnar eru skv. 2. mgr. 13. gr. skuli taka ákvarðanir um frestun kosninga og boðun þeirra að nýju en ekki hver undirkjörstjórn í hlutaðeigandi sveitarfélagi.

Um 114. gr.

    Greinin samsvarar 121. gr. kosningalaga. Fellt er brott ákvæði um að auglýsing um upp­kosningar skuli birt í Lögbirtingablaði, svo og ákvæði sem þar er í 2. mgr. um sérstaka til­kynningu til yfirkjörstjórnar. Eftir stendur að kosningin á að fara fram samkvæmt fyrirmæl­um laganna og gilda þá ákvæði 2. mgr. 18. gr. um auglýsinguna.

Um 115. gr.

    Greinin felur í sér nýtt almennt ákvæði um skýrslugerð til Hagstofu Íslands. Í 117. gr. kosningalaga er kveðið á um skýrslugerð landskjörstjórnar til Hagstofunnar. Í 2. mgr. 101. gr. laganna (2. mgr. 94. gr. frumvarpsins) er almennt ákvæði um skýrslugerð undirkjör­stjórna. Hins vegar er í lögunum ekkert ákvæði um skýrslugerð yfirkjörstjórna. Hagstofan hefur í raun safnað skýrslum um kosningar samkvæmt eigin lagaheimild, sbr. a-lið 5. tölul. 1. mgr. 2. gr. laga um hagstofu Íslands, nr. 24/1913. Rétt þykir að hafa í kosningalögum almennt ákvæði um skýrslugerð allra kjörstjórna til Hagstofunnar.

Um 116. gr.

    Greinin er samræmi við 125. gr. kosningalaga að því undanskildu að ákvæði 1. og 2. tölul. þeirrar greinar um óleyfilega söfnun undirskrifta og þess háttar eru felld niður í samræmi við ákvæði 92. gr. laga um kosningar til sveitarstjórna. Þá er með a-lið lagt til að það verði al­mennt talin óleyfileg kosningaspjöll að torvelda öðrum að greiða atkvæði við kosningar en það ekki eingöngu bundið við hjú og aðra sem menn hafa yfir að ráða.

Um 117. gr.

    Greinin er samhljóða 126. gr. kosningalaga.

Um 118. gr.

    Greinin er samhljóða 127. gr. kosningalaga að því undanskildu að í stað tilvísunar til úr­skurða hreppsnefnda og bæjarstjórna er vísað til úrskurða sveitarstjórna. Þá er lagt til að kærum vegna brota á lögunum skuli beint til hlutaðeigandi lögreglustjóra en ekki dómsmála­ráðuneytisins. Er það í samræmi við almennar reglur um kærur vegna opinberra mála.

Um 119.–121. gr.

    Greinarnar eru samhljóða 128.–130. gr. kosningalaga.

Um 122. gr.

    Greinin er í samræmi við 131. gr. kosningalaga. Til samræmingar eru sveitarsjóðir al­mennt tilgreindir í c-lið en ekki hreppssjóðir og bæjarsjóðir. Þá er í sama lið bætt inn tilvísun til kjörstjórna skv. 2. mgr. 13. gr.

Um 123. gr.

    Greinin er samhljóða 132. gr. kosningalaga, þó þannig að sveitarstjórn er tilgreind í stað hreppsnefndar og bæjarstjórnar.

Um 124. gr.

    Greinin er samhljóða 133. gr. kosningalaga að því undanskildu að felldur er niður 3. tölul. þeirrar greinar um óleyfilega söfnun undirskrifta o.þ.h. í samræmi við niðurfellingu ákvæða sem lýstu slíka starfsemi óleyfilega, sbr. athugasemdir við 116. gr.

Um 125. gr.

    Greinin er samhljóða 134. gr. kosningalaga að því undanskildu að í c-lið er póstur ekki sérstaklega tilgreindur sem flytjandi kjörgagna og að d-liður breytist í samræmi við breyttan a-lið 116. gr.

Um 126. gr.

    Greinin er samhljóða 135. gr. kosningalaga.

Um 127. gr.

    Greinin er samhljóða 136. gr. kosningalaga eins og hún er eftir að varðhaldsrefsing var afnumin með lögum nr. 82/1998, um breyting á almennum hegningarlögum.

Um 128. gr.

    Gert er ráð fyrir að lögin öðlist þegar gildi. Er þá jafnframt miðað við að ákvæði laganna komi til framkvæmda við allan undirbúning alþingiskosninganna sem fram eiga að fara í maí 1999.
    Þá er lagt til að tilvísunum í ákvæði laga um kosningar til Alþingis sem er að finna í 14. gr. laga um framboð og kjör forseta Íslands verði breytt til samræmis við nýja greina- og kaflaskipan frumvarpsins.

Um ákvæði til bráðabirgða.

    Ákvæðið um kjördag á árinu 1999 er í samræmi við ákvæði til bráðabirgða í stjórnar­skipunarlögum nr. 100/1995.



Fylgiskjal.


Fjármálaráðuneyti,
fjárlagaskrifstofa:

Umsögn um frumvarp til laga um kosningar til Alþingis.

    Frumvarpið felur í sér ýmsar breytingar á núgildandi lögum um kosningar til Alþingis sem raktar eru nánar í greinargerð með frumvarpinu. Að mati fjármálaráðuneytis hefur frumvarp­ið ekki teljandi áhrif á útgjöld ríkissjóðs að frátöldum ákvæðum um atkvæðagreiðslur utan kjörfundar. Er þar einkum um að ræða 56. og 57. gr. frumvarpsins. Í 56. gr. er kveðið á um að sýslumanni verði heimilað að ákveða að atkvæðagreiðsla utan kjörfundar fari fram annars staðar en á embættisskrifstofu hans eða útibúi. Samkvæmt 57. gr. getur utanríkisráðuneytið jafnframt ákveðið að slík atkvæðagreiðsla erlendis fari fram á öðrum stöðum en í skrifstofu sendiráðs, fastanefndar, sendiræðismanns eða kjörræðismanns.
    Ákvæði þessi geta leitt til lítils háttar kostnaðarauka hjá sýslumönnum vegna ferðakostn­aðar embættismanna og má gera ráð fyrir að slíkur aukakostnaður á nokkurra ára fresti rúm­ist innan fjárhagsramma embættanna. Erlendis getur slíkur kostnaður orðið nokkru hærri en erfitt er að segja til um hversu mikið og fer það eftir að hvaða marki heimild þessi verður nýtt. Gera má þó ráð fyrir að utanríkisráðuneytið heimili slíkar atkvæðagreiðslur með hlið­sjón af fjárhagsramma sendiráða. Þegar ástæða þykir til má mæta sérstökum viðbótarkostn­aði sem af þessu leiðir með framlagi af liðnum 06-111 Kosningar í fjárlögum.