Ferill 438. máls. Aðrar útgáfur af skjalinu: PDF - Word Perfect.
144. löggjafarþing 2014–2015.
Þingskjal 968 — 438. mál.
Svar
innanríkisráðherra við fyrirspurn frá Birgittu Jónsdóttur um pyndingar.
1. Hefur verið brugðist við tilmælum nefndar Sameinuðu þjóðanna gegn pyndingum og annarri grimmilegri, ómannlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu til íslenskra stjórnvalda um að lagfæra skilgreiningu pyndingahugtaksins í almennum hegningarlögum og tryggja með fullnægjandi hætti að pyndingar verði gerðar refsiverðar?
Kveðið er á um bann við pyndingum og annarri ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu í 68. gr. stjórnarskrár lýðveldisins. Sambærilegt bann er að finna í 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu sem var lögfestur á Íslandi með lögum nr. 62/1994. Ekki er að finna skilgreiningu á hugtakinu pyndingum í hegningarlögum þó svo að ákvæði laga taki til þeirrar háttsemi sem rúmast innan hugtaksins. Eins og komið hefur fram í reglulegum skýrslum íslenskra stjórnvalda til nefndarinnar sem hefur eftirlit með framkvæmd samningsins hefur afstaða stjórnvalda verið sú að lagaumgjörðin sé fullnægjandi hvað varðar ákvæði 1. gr. samningsins. Hér er sérstaklega vísað til ákvæða 217. og 218. gr. hegningarlaga um líkamsárásir og sérrefsiákvæða vegna brota í opinberu starfi í XIV. kafla laganna, þ.e. ákvæða 131., 132., 134., 135. og 138. gr. Þá ber að geta ákvæða 225. gr. hegningarlaga um ólögmæta nauðung og 226. gr. um frelsissviptingu, sem og ýmis ákvæði XXII. kafla laganna um kynferðisbrot. Þá er rétt að minna á þá almennu túlkunarreglu að landslög ber að túlka til samræmis við þjóðarétt. Því er ljóst að ef reyndi á hugtakið yrði það túlkað til samræmis við ákvæði 1. gr. samningsins. Við vinnslu reglubundinna skýrslna til nefnda sem fara með eftirlit með mannréttindaskuldbindingum Íslands fer ávallt fram mat á athugasemdum nefndanna frá síðustu fyrirtöku á grundvelli viðkomandi samninga. Nú er unnið að svörum til nefndarinnar sem hefur eftirlit með samningnum gegn pyndingum og annarri grimmilegri, ómannlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu vegna næstu fyrirtöku á framkvæmd íslenskra stjórnvalda. Í þeirri vinnu verða athugasemdir nefndarinnar teknar til skoðunar.
2. Hve margar kærur bárust ríkissaksóknara á árunum 2011–2013 þar sem kært var fyrir brot sem fellur undir atferlislýsingu 1. gr. samnings Sameinuðu þjóðanna gegn pyndingum og annarri grimmilegri, ómannlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu og hver urðu afdrif málanna í réttarkerfinu?
Fyrsta grein samningsins gegn pyndingum og annarri grimmilegri, ómannlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu er svohljóðandi: „Í samningi þessum merkir hugtakið „pyndingar“ hvern þann verknað sem manni er vísvitandi valdið alvarlegum líkamlegum eða andlegum sársauka eða þjáningu með í því skyni t.d. að fá hjá honum eða þriðja manni upplýsingar eða játningu, refsa honum fyrir verk sem hann eða þriðji maður hefur framið eða er grunaður um að hafa framið, eða til að hræða eða neyða hann eða þriðja mann, eða af ástæðum sem byggjast á mismunun af einhverju tagi, þegar þeim sársauka eða þjáningu er valdið af eða fyrir frumkvæði eða með samþykki eða umlíðun opinbers starfsmanns eða annars manns sem er handhafi opinbers valds. Hugtakið tekur ekki til sársauka eða þjáningar sem rekja má að öllu leyti til eða tilheyrir eða leiðir af lögmætum viðurlögum.“
Almennt hefur verið talið að greinin feli í sér ákveðin skilyrði. Þar er efnisskilyrði um grófleika verknaðarins, skilyrði um að verknaður sé framinn af tilteknum hvötum og fortakslaust skilyrði um aðkomu handhafa opinbers valds að verknaðinum. Óskað var eftir upplýsingum frá ríkissaksóknara um fjölda kæra sem borist hafa embættinu og varða meinta misbeitingu valds lögreglumanna í starfi. Taflan hér á eftir tekur til allra kæra sem varða meinta misbeitingu frá árinu 2008 til 2014. Á tímabilinu reyndi því ekki á ákvæði hegningarlaga er varða háttsemi eins og lýst er í 1. gr. samningsins.
Kærur sem varða meinta misbeitingu 2008–2014.
| Ártal | Brot | Afgreiðsla |
| 2008 | Niðurlægjandi háttsemi við líkamsleit | Fallið frá saksókn/athugasemdum við hegðun |
| 2008 | Harðræði | Fellt niður |
| 2008 | Harðræði | Fellt niður |
| 2008 | Harðræði | Ákæra (sakfellt fyrir líkamsárás, sýkna af broti í starfi) |
| 2008 | Harðræði við handtöku | Rannsókn hætt |
| 2008 | Harðræði | Rannsókn hætt |
| 2008 | Harðræði/neitað um salernisferð | Fellt niður |
| 2008 | Harðræði | Fellt niður |
| 2008 | Harðræði/niðrandi ummæli | Fellt niður |
| 2008 | Harðræði | Fellt niður |
| 2008 | Harðræði | Fellt niður |
| 2008 | Harðræði við handtöku | Fellt niður |
| 2008 | Harðræði við handtöku | Rannsókn hætt |
| 2008 | Harðræði við handtöku | Rannsókn hætt |
| 2008 | Harðræði | Rannsókn hætt |
| 2009 | Harðræði | ákæra (sýkna í héraði, sakfellt fyrir brot í starfi í Hæstarétti, sýknað af líkamsárás) |
| 2009 | Harðræði | Fellt niður |
| 2009 | Harðræði | Rannsókn hætt |
| 2009 | Harðræði | Rannsókn hætt |
| 2009 | Harðræði | Rannsókn hætt |
| 2009 | Ill meðferð/of löng vist í fangaklefa | Fellt niður |
| 2009 | Harðræði/of lengi í klefa, ekki samband við ættingja/lögmann | Fellt niður |
| 2009 | Harðræði við handtöku | Rannsókn hætt/athugasemdir við orðalag lögreglu |
| 2009 | Harðræði | Fellt niður |
| 2009 | Harðræði | Rannsókn hætt |
| 2009 | Harðræði | Fellt niður |
| 2009 | Harðræði/ólögmæt líkamsleit | Fellt niður/fallið frá saksókn |
| 2010 | Harðræði | Fellt niður |
| 2010 | Harðræði | Fellt niður |
| 2010 | Niðurlægjandi meðferð við handtöku | Fellt niður |
| 2010 | Harðræði | Kæra afturkölluð |
| 2010 | Harðræði við handtöku | Fellt niður |
| 2010 | Harðræði við handtöku | Rannsókn hætt |
| 2010 | Hótun | Fellt niður |
| 2010 | Harðræði við handtöku | Rannsókn hætt |
| 2010 | Harðræði | Rannsókn hætt |
| 2010 | Harðræði | Rannsókn hætt |
| 2010 | Harðræði | Rannsókn hætt |
| 2010 | Harðræði | Rannsókn hætt |
| 2010 | Harðræði við handtöku | Fellt niður |
| 2010 | Harðræði við handtöku/illur aðbúnaður í klefa | Fellt niður |
| 2011 | Niðurlægjandi meðferð/leit í fjölmiðlum | Rannsókn hætt |
| 2011 | Niðurlægjandi meðferð/leit í fjölmiðlum | Rannsókn hætt |
| 2011 | Harðræði við handtöku | Rannsókn hætt |
| 2011 | Harðræði við handtöku | Fellt niður |
| 2011 | Ill meðferð | Rannsókn hætt |
| 2011 | Harðræði við handtöku | Rannsókn hætt |
| 2011 | Harðræði | Rannsókn hætt |
| 2011 | Harðræði | Rannsókn hætt |
| 2011 | Harðræði | Fellt niður |
| 2011 | Gögnum leynt vegna gæsluvarðhalds | Rannsókn hætt |
| 2011 | Harðræði | Rannsókn hætt |
| 2012 | Harðræði við handtöku | Rannsókn hætt, 4. mgr. 52. gr. sakamálalaga. (Gerð athugasemd við að ranglega var bókað að kærandi óskaði ekki eftir verjanda og ekki bókað að hún óskaði þess að samband yrði haft við aðstandendur) |
| 2012 | Harðræði við handtöku | Fellt niður, 145. gr. sakamálalaga. (Gerð athugasemd við tímalengd frelsissviptingar í kjölfar handtöku) |
| 2012 | Harðræði við handtöku og í klefa | Fellt niður, 145. gr. sakamálalaga. (Gerðar athugasemdir við að menn í sjálfsvígshættu séu látnir afklæðast) |
| 2012 | Harðræði við handtöku | Fellt niður, 145. gr. sakamálalaga |
| 2011 | Harðræði við handtöku | Sakfellt í héraði fyrir brot á 132. gr. almennra hegningarlaga |
| 2012 | Harðræði við handtöku og í klefa | Fellt niður, 145. gr. sakamálalaga . (Gerðar athuga- semdir við að menn í sjálfsvígshættu séu látnir afklæðast) |
| 2012 | Harðræði við handtöku og í klefa | Rannsókn hætt, 4. mgr. 52. gr. sakamálalaga (Fyrnt) |
| 2012 | Harðræði við handtöku og í klefa | Fellt niður, 145. gr. sakamálalaga |
| 2012 | Harðræði við handtöku/líkamsárás | Fallið frá saksókn, 146. gr. sakamálalaga |
| 2012 | Harðræði við handtöku/líkamsárás | Kæru vísað frá, 4. mgr. 52. gr. sakamálalaga |
| 2012 | Harðræði við handtöku/líkamsárás | Fellt niður, 145. gr. sakamálalaga |
| 2012 | Andlát manns í vörslu lögreglu | Fellt niður, 145. gr. sakamálalaga |
| 2013 | Harðræði, niðurlægjandi framkoma við handtöku | Kæru vísað frá |
| 2013 | Harðræði við handtöku og í klefa | Fellt niður, 145. gr. sakamálalaga |
| 2013 | Harðræði við handtöku | Fellt niður, 145. gr. sakamálalaga |
| 2013 | Harðræði við handtöku og í klefa | Rannsókn hætt, 4. mgr. 52. gr. sakamálalaga |
| 2013 | Harðræði við handtöku | Kæru vísað frá |
| 2013 | Harðræði við handtöku og í klefa | Fellt niður, 145. gr. sakamálalaga |
| 2013 | Líkamsárás vegna afskipta við handtöku | Rannsókn hætt |
| 2013 | Líkamsmeiðing af gáleysi á vettvangi | Fellt niður, 145. gr. sakamálalaga |
| 2013 | Ekki virt ósk um rétt til lögmanns | Rannsókn hætt, 4. mgr. 52. gr. sakamálalaga |
| 2013 | Harðræði við handtöku og í klefa | Rannsókn hætt, 4. mgr. 52. gr. sakamálalaga |
| 2013 | Harðræði við handtöku og í klefa | Rannsókn hætt, 4. mgr. 52. gr. sakamálalaga |
| 2013 | Harðræði við handtöku | Hæstaréttardómur, skilorðsbundið fangelsi |
| 2013 | Harðræði við handtöku | Rannsókn hætt, 4. mgr. 52. gr. sakamálalaga |
| 2013 | Harðræði við handtöku | Kæru vísað frá |
| 2013 | Harðræði við handtöku | Kæru vísað frá – fyrnt |
| 2013 | Harðræði við handtöku | Fellt niður, 145. gr. sakamálalaga |
| 2013 | Harðræði við handtöku og í klefa | Fellt niður, 145. gr. sakamálalaga |
| 2013 | Niðurlæging við handtöku og vöntun á upplýsingum um handtöku | Fellt niður, 145. gr. sakamálalaga |
| 2013 | Niðurlæging við handtöku og vöntun á upplýsingum um handtöku | Fellt niður, 145. gr. sakamálalaga |
| 2013 | Niðurlæging við handtöku og vöntun á upplýsingum um handtöku | Fellt niður, 145. gr. sakamálalaga |
| 2014 | Harðræði við handtöku | Kæru vísað frá |
| 2014 | Harðræði við handtöku og í klefa | Rannsókn hætt, 4. mgr. 52. sakamálalaga |
| 2014 | Tillitssemi og háttvísi áfátt – upplifði neikvæð samskipti | Kæru vísað frá |
| 2014 | Harðræði við handtöku og í klefa | Ekki tilefni til að framkvæma rannsókn |
| 2014 | Harðræði við handtöku og í klefa | Kæru vísað frá |
