Ferill 119. máls. Aðrar útgáfur af skjalinu: Word Perfect.
1996. – 1066 ár frá stofnun Alþingis.
121. löggjafarþing. – 119 . mál.
328. Nefndarálit
um frv. til l. um ráðstafanir í ríkisfjármálum á árinu 1997.
Frá meiri hluta efnahags- og viðskiptanefndar.
Nefndin hefur fjallað um málið og fengið á fund til sín Ólaf Davíðsson frá forsætisráðuneyti, Magnús Pétursson, Halldór Árnason og Ólaf Hjálmarsson frá fjármálaráðuneyti, Atla Frey Guðmundsson frá viðskiptaráðuneyti og Þórð H. Ólafsson frá umhverfisráðuneyti. Þá fékk nefndin sendar umsagnir um málið frá meiri og minni hluta félagsmálanefndar, meiri og minni hluta heilbrigðis- og trygginganefndar, iðnaðarnefnd, landbúnaðarnefnd, meiri og minni hluta menntamálanefndar, samgöngunefnd, meiri og minni hluta umhverfisnefndar, Bandalagi starfsmanna ríkis og bæja, Sambandi íslenskra sveitarfélaga, Verslunarráði Íslands og Vinnuveitendasambandi Íslands.
Meiri hluti nefndarinnar mælir með því að frumvarpið verði samþykkt með breytingum sem lagðar eru til á sérstöku þingskjali. Þær eru eftirfarandi:
Meiri hlutinn tekur fram að þar sem enn eru óleyst tiltekin mál er varða þau ákvæði frumvarpsins sem snúa að breytingum á lögum um heilbrigðisþjónustu o.fl. atriðum muni nefndin taka málið aftur til skoðunar milli 2. og 3. umræðu.
Alþingi, 12. des. 1996.
Vilhjálmur Egilsson,
Valgerður Sverrisdóttir.
Pétur H. Blöndal.
form., frsm.
Einar Oddur Kristjánsson.
Sólveig Pétursdóttir.
Gunnlaugur M. Sigmundsson.
Fylgiskjal I.
Umsögn meiri hluta félagsmálanefndar.
Hér fer á eftir umsögn meiri hluta nefndarinnar. Að álitinu standa Siv Friðleifsdóttir, Einar K. Guðfinnsson, Magnús Stefánsson, Kristján Pálsson, Pétur H. Blöndal og Arnbjörg Sveinsdóttir.
Í 8. gr. frumvarpsins er lögð til sú breyting á lögum nr. 59/1992, um málefni fatlaðra, að þrátt fyrir ákvæði laganna um hlutverk Framkvæmdasjóðs fatlaðra skuli greiðast á árinu 1997, af ráðstöfunarfé sjóðsins, kostnaður við félagslega hæfingu og endurhæfingu og kostnaður af starfsemi stjórnarnefndar málefna fatlaðra.
Á þessu ári greiðir Framkvæmdasjóður fatlaðra rekstrarverkefni að fjárhæð 140 millj. kr. Samkvæmt framangreindu mun á árinu 1997 einvörðungu heimilt að greiða tvö rekstrarverkefni úr sjóðnum, þ.e. styrki við félagslega hæfingu og endurhæfingu og kostnað vegna stjórnarnefndar. Samtals er varið til þessara tveggja verkefna 13 millj. kr. í ár. Rekstrarverkefnum að fjárhæð 130 millj. kr. verður því létt af sjóðnum á næsta ári en fjármagn til þeirra fæst hins vegar í fjárlögum 1997. Í ár fær Framkvæmdasjóður fatlaðra 257 millj. kr. af erfðafjárskatti. Í 9. gr. frumvarpsins, sem felur í sér breytingu á lögum nr. 12/1952, um ráðstöfun erfðafjárskatts og erfðafjár ríkissjóðs til vinnuheimila, er gert ráð fyrir að þetta framlag verði 165 millj. kr. Þessa lækkun, 92 millj. kr., á framlagi til sjóðsins verður að skoða með hliðsjón af því að rekstrarverkefnum að fjárhæð tæpar 130 millj. kr. verður létt af sjóðnum. Breytingin felur í sér að rekstraraðilar heimila og stofnana fyrir fatlaða fá í ársbyrjun nákvæmlega að vita hvað þeir hafa til ráðstöfunar en þurfa ekki að bíða fram í febrúar eða mars eftir upplýsingum um hver hin endanlega rekstrarfjárveiting er.
Varðandi 10.–13. gr. um breytingar á lögum nr. 19/1992, um starfsmenntun í atvinnulífinu, og lögum nr. 93/1993, um atvinnuleysistryggingar, sem tengjast starfsmenntun í atvinnulífinu og atvinnumálum kvenna, skal tekið fram að þær ættu ekki að hafa áhrif á áframhaldandi viðgang starfsmenntunar og framlög til atvinnumála kvenna. Í umræðum í nefndinni kom fram að líta mætti á þessa starfsemi sem forvarnir gegn atvinnuleysi. Í þessu sambandi má vekja athygli á að miðað er við að árlega skuli verja ákveðinni fjárhæð úr Atvinnuleysistryggingasjóði í sérstakan sjóð til að styrkja starfsmenntun í atvinnulífinu. Starfsmenntaráð fer með stjórn sjóðsins.
Alþingi, 26. nóv. 1996.
F.h. meiri hluta félagsmálanefndar,
Siv Friðleifsdóttir, varaform.
Fylgiskjal II.
Umsögn minni hluta félagsmálanefndar.
Minni hluti nefndarinnar gerir athugasemdir við eftirfarandi greinar í frumvarpi til laga um ráðstafanir í ríkisfjármálum á árinu 1997, 119. máli.
9. gr. Framkvæmdasjóður fatlaðra.
Samkvæmt lögum nr. 12/1952, um ráðstöfun erfðafjárskatts og erfðafjár ríkissjóðs til vinnuheimila, eiga tekjur Erfðafjársjóðs að renna óskertar til Framkvæmdasjóðs fatlaðra. Minni hlutinn er andvígur 9. gr. frumvarpsins sem felur í sér að erfðafjárskattur umfram 165 millj. kr. renni til ríkissjóðs. Þegar lögfest var heimild Framkvæmdasjóðs til að veita framlag til nýrra viðfangsefna á rekstrarsviði, svo sem til liðveislu og til stuðningsfjölskyldna fatlaðra, var það gert með þeim formerkjum að erfðafjárskattur rynni óskiptur til Framkvæmdasjóðs fatlaðra. Þarna var um mjög mikilvæg stuðningsúrræði að ræða, til þess fallin að minnka þörf fyrir stofnanir eins og verndaða vinnustaði og skammtímavistanir. Reiknað var með að þegar rekstrarverkefnum yrði létt af sjóðnum (væntanlega þegar mestu efnahagsþrengingarnar væru að baki) mundu sjóðsframlög renna óskipt til uppbyggingar að nýju. Minni hlutinn varar við að þegar umræddum rekstrarliðum er létt af sjóðnum skuli fjárframlög jafnframt skorin niður og bendir á að þrátt fyrir mikla þörf fyrir uppbyggingu, svo sem sambýli, eiga 255 millj. kr. að renna í ríkissjóð. Minni hlutinn bendir jafnframt á að skv. 39. gr. laga um málefni fatlaðra, nr. 59/1992, er fimm ára átak í gangi varðandi byggingu sambýla fyrir geðfatlaða. Engar upplýsingar er að finna um fimmtu og síðustu greiðslu til þessarar uppbyggingar fyrir geðfatlaða sem Alþingi ákvað fyrir fimm árum. Í frumvarpi til fjárlaga fyrir árið 1996 var sérstaklega tilgreind 20 millj. kr. fjárveiting úr ríkissjóði og að hún væri sú fjórða af fimm.
10. og 12. gr. Starfsmenntun í atvinnulífinu og atvinnumál kvenna.
Minni hlutinn leggst gegn því að Starfsmenntasjóður og starfsmenntun í atvinnulífinu séu sett undir Atvinnuleysistryggingasjóð. Starfsmenntun í atvinnulífinu er afar mikilvægt úrræði fyrir fólk á vinnumarkaði og Starfsmenntasjóður hefur veitt þúsundum manna stuðning. Starfsmenntun fólks á vinnumarkaði á alls ekki heima hjá Atvinnuleysistryggingasjóði. Minni hlutinn óttast að með þessari breytingu sé tekið fyrsta skrefið til þess að leggja af sjóðinn og stuðning vinnumálaráðuneytis við starfsmenntun í atvinnulífinu og varar eindregið við þessari breytingu.
Sama gagnrýni á við um framlög til atvinnumála kvenna. Sá litli sjóður hefur verið mjög þýðingarmikill. Hann hefur veitt mörgum konum tækifæri til að fara inn á nýjar brautir og þróa smáfyrirtæki sem hafa lítinn eða engan annan stuðning fengið. Staðan á vinnumarkaði og þróun hans sýna að mikil þörf er fyrir sérstakar aðgerðir í þágu kvenna. Mikilvægt er að til séu sjóðir í þágu kvenna sem veita lán eða styrki til nýsköpunar og stofnunar smáfyrirtækja eins og þekkist víða erlendis. Þeim sjóðum sem fella á undir Atvinnuleysistryggingasjóð á alls ekki að blanda saman við úrræði fyrir atvinnulausa þótt allar virkar leiðir sem styrkja fólk á vinnumarkaði hafi þýðingu fyrir atvinnu í landinu. Um er að ræða samtals 67 millj. kr. framlag til starfsmenntunar í atvinnulífinu og atvinnumála kvenna. Minni hlutinn mótmælir harðlega þessum tilflutningi. Að hans dómi er verið að blanda saman alls óskyldum málum því að styrkir Atvinnuleysistryggingasjóðs við verkefni fyrir atvinnulausa og átaksverkefni sveitarfélaga eru allt annars eðlis en almenn starfsmenntun, endurmenntun og símenntun fyrir vinnandi fólk. Lög um starfsmenntun í atvinnulífinu eru með merkilegustu fræðslulögum sem sett hafa verið síðari ár. Starfsmenntun í atvinnulífinu byggist ekki á skólaskyldu heldur því að fyrirtæki, stofnanir, starfsfólk og stéttarfélög telji að um raunhæft og gagnlegt nám sé að ræða. Starfsmenntun á að vera tiltæk og aðgengileg hvenær sem er, hvar sem er og fyrir hvern sem er. Í samræmi við markmið laganna hefur starfsmenntaráð lagt áherslu á að verkefni sem hljóta styrk feli í sér nýjungar og framþróun í starfmenntun og treysti stöðu þeirra hópa sem standa höllum fæti á vinnumarkaði sökum lítillar eða engrar starfsmenntunar. Minni hlutinn hvetur til þess að fallið verði frá þessum áformum og bendir á að bæði Vinnuveitendasambandið og Alþýðusambandið leggjast gegn því að setja Starfsmenntasjóð undir Atvinnuleysistryggingasjóð.
Alþingi, 26. nóv. 1996.
Kristín Ástgeirsdóttir, form.
Rannveig Guðmundsdóttir.
Sigríður Jóhannesdóttir.
Fylgiskjal III.
Umsögn meiri hluta heilbrigðis- og trygginganefndar.
Að umsögnin standa Siv Friðleifsdóttir, Sigríður A. Þórðardóttir, Sólveig Pétursdóttir, Lára Margrét Ragnarsdóttir, Guðmundur Hallvarðsson og Guðni Ágústsson.
Ákvæði 15.–20. gr. frumvarpsins fela í sér breytingar á lögum nr. 97/1990, um heilbrigðisþjónustu.
Í 15. gr. er gert ráð fyrir að þar sem aðstæður leyfa skuli heilsugæslustöð og sjúkrahús rekin sem ein stofnun undir einni stjórn, sbr. 2. mgr. 21. gr. laganna. Þetta kemur í stað ákvæðis sem kveður á um að þar sem aðstæður leyfa skuli heilsugæslustöð vera í starfstengslum við sjúkrahús og þá ávallt rekin sem hluti af því og í sömu byggingu sé þess kostur. Í þessu sambandi vill meiri hlutinn leggja áherslu á að heilsugæslustöðvarnar eiga samkvæmt ákvæði 15. gr. að hafa sömu möguleika og hingað til til að sinna hlutverki sínu.
Í 17. gr. segir að ráðherra sé heimilt að breyta skiptingu í heilsugæsluumdæmi, fjölda og flokkun heilsugæslustöðva og starfssvæði þeirra með reglugerð að höfðu samráði við Samband íslenskra sveitarfélaga. Í 19. gr. er síðan gert ráð fyrir að ráðherra hafi samráð við Samband íslenskra sveitarfélaga áður en hann setur nánari ákvæði í reglugerð um flokkun sjúkrahúsa, starfssvið og verkaskiptingu og ákveður sameiningu sjúkrastofnana sem reknar eru af ríkinu. Meiri hlutinn leggur til að ákvæði 17. og 19. gr. sæti þeirri breytingu að ekki verði einungis gert ráð fyrir samráði við Samband íslenskra sveitarfélaga í slíkum tilvikum heldur einnig samráði við hlutaðeigandi sveitarfélög hverju sinni. Breytingarnar verði því svohljóðandi:
Við 17. gr. Á eftir orðunum „að höfðu samráði við“ komi: hlutaðeigandi sveitarfélög og.
Við 19. gr. Á eftir orðunum „að höfðu samráði við“ í fyrri og síðari málslið komi: hlutaðeigandi sveitarfélög og.
Þá vill meiri hlutinn, til þess að taka af allan vafa um hvað átt er við með sameiningu sjúkrastofnana sem reknar eru af ríkinu, sbr. ákvæði 19. gr., leggja fram sem fylgiskjal með umsögninni minnisblað frá heilbrigðis- og tryggingamálaráðuneytinu þar sem fram kemur til hvaða sjúkrastofnana ákvæðið taki og hvaða sjúkrastofnanir falli ekki undir ákvæðið.
Varðandi 18. gr. hefur Lára Margrét Ragnarsdóttir fyrirvara við þá tilhögun sem þar er lögð til, þ.e. að í stað fjögurra stjórna heilsugæsluumdæma í Reykjavík komi ein stjórn, og telur að í útboði um þjónustu fyrir svo stóra einingu geti skapast hætta á broti gegn samkeppnisreglum.
Meiri hlutinn bendir jafnframt á að í frumvarpinu er ekki að finna ákvæði til framlengingar á bráðabirgðaákvæði 2 í lögum um heilbrigðisþjónustu, nr. 97/1990, varðandi skipun bráðabirgðastjórnar Sjúkrahúss Reykjavíkur en ákvæðið fellur úr gildi 1. janúar 1997.
Alþingi, 27. nóv. 1996.
F.h. meiri hluta heilbrigðis- og trygginganefndar,
Siv Friðleifsdóttir, varaform.
Fylgiskjal IV.
Umsögn minni hluta heilbrigðis- og trygginganefndar.
Sérstök athygli er vakin á því að heilbrigðisþjónustuskaflinn sker sig úr að því leyti að ekki er að finna annars staðar viðlíka efnisbreytingar á gildandi lögum í frumvarpinu. Þá er hér er um víðtækt framsal að ræða til ráðherra.
Engin breytinganna felur í sér tímabundna ráðstöfun heldur vakir fyrir ríkisstjórninni að breyta varanlega umhverfi heilbrigðisþjónustunnar. Það teljum við óeðlileg vinnubrögð, enda löng hefð fyrir því að breytingar sem gerðar eru í árvissu frumvarpi ríkisstjórnar um sérstakar ráðstafanir í ríkisfjármálum séu í eðli sínu tímabundnar. Á því hefur orðið breyting í seinni tíð og fyrri ríkisstjórnir eiga þar einnig hlut að máli. Þó kastar tólfunum þegar heilbrigðisráðherra hyggst nú knýja fram sex breytingar á lögum um heilbrigðisþjónustu sem allar eiga að vera varanlegar. Tengsl þriggja þeirra við fjárlög eru þó óljós og tvær tengjast þeim með engu móti. Af framangreindum ástæðum er ljóst að minni hlutinn getur alls ekki stutt breytingarnar eins og þær eru fram komnar.
Umræddar breytingar fela í sér verulega aukningu á miðstýringu ráðuneytisins í heilbrigðismálum og eru að því leyti framhald af miðstýringaráráttu ríkisstjórnarinnar í heilbrigðismálum sem hefur meðal annars birst í yfirlýsingum fagráðherrans um nauðsyn þess að stofna svonefnd heilsukjördæmi. Um þetta er að finna fjögur gróf dæmi í frumvarpinu:
1. Í 17. gr. er lagt til að vald ráðherrans til að breyta fyrirkomulagi innan heilsugæslunnar með einfaldri reglugerð verði stóraukið. Á tímum valddreifingar, þegar sveitarfélögin sjálf hafa krafist aukinna áhrifa á eigin málefni, er þetta tímaskekkja.
2. Í 19. gr. er gengið enn lengra í þá átt að færa valdið úr héruðum landsins inn á skrifborð ráðherra með tillögu um að heilbrigðisráðherra fái vald til sameina sjúkrahús með reglugerð án þess að þurfa að spyrja þingið álits.
3. Í 19. gr. birtist enn frekar andúð ríkisstjórnarinnar á valddreifingu og samráði því að þar er lagt til að úr gildandi lögum falli ákvæði sem skyldar heilbrigðisráðherra til að hafa samráð við Landssamband sjúkrahúsa þegar breytingar á högum þeirra eru annars vegar.
4. Hvergi birtist þó skeytingarleysið um vilja fólksins sjálfs í naktari mynd en í 16. gr. en þar er lagt til að fellt verði brott ákvæði um fortakslaust samráð við hlutaðeigandi sveitarstjórnir hyggist ráðherra til dæmis flytja heilusgæslustöðvar milli umdæma.
Þessari miðstýringu, sem er að verða aðalsmerki ríkisstjórnarinnar í heilbrigðismálum, hafnar minni hlutinn alfarið.
18. og 20. gr. eru þess eðlis að þær koma fjármálum ríkisins með engu móti við. Þetta er staðfest í umsögn fjárlagaskrifstofu fjármálaráðuneytis en þar segir einfaldlega: „Ákvæðin hafa óveruleg áhrif á útgjöld ríkissjóðs.“ Þarna er því augljóslega verið að koma í gegn breytingum sem eiga ekkert skylt við nauðsynlegar ráðstafanir í ríkisfjármálum. Svipaðar breytingar voru hluti af „bandormi“ ársins 1995 en voru felldar brott úr frumvarpinu fyrir afgreiðslu þess. Ef heilbrigðisráðherra er kappsmál að koma umræddri breytingu í gegn hefði hún getað lagt hana fram sem sjálfstætt þingmál á sl. vetri eða í byrjun yfirstandandi þings. Sú staðreynd að það var ekki gert býður heim þeirri hugsun að ríkisstjórnin hafi ekki unnið heimavinnuna í málaflokknum og því sé það þrautalending að nota „bandorm“ til að koma í gegn breytingum sem eiga ekkert skylt við fjárlögin.
15., 16., 17. og 19. gr. fela að sögn frumvarpshöfunda í sér breytingar sem nauðsynlegar eru til að mögulegt verði að ná sparnaði sem nemur 160 millj. kr. í sjúkrahúsum á landsbyggðinni en það er eitt af markmiðum heilbrigðiskafla fjárlagafrumvarpsins. Heilbrigðis- og trygginganefnd þingsins hefur hins vegar engar forsendur til að rannsaka réttmæti þeirrar staðhæfingar, eins og henni ber þó samkvæmt beiðni fjárlaganefndar, því að engar upplýsingar hafa komið fram af hálfu heilbrigðisráðuneytisins um hvaða breytingar ríkisstjórnin hyggst ráðast í varðandi sjúkrahúsin úti á landi. Þannig mæla fullgild rök gegn því að 15., 16. og 17. gr. séu nauðsynlegar til að ná fram sparnaðinum. Um 19. gr. gegnir öðru máli, en hún er efalítið nauðsynleg forsenda þess niðurskurðar sem ríkisstjórnin áformar á sjúkrahúsum landsbyggðarinnar. Minni hlutinn getur þó með engu móti fallist á þá grein, enda ráðherra veitt ótrúlegt vald til að sameina sjúkrahús án samráðs við Alþingi eins og fyrr er rakið. Athyglisvert er að ákvæðið bendir sterklega til þess að heilbrigðisráðherra telji þær aðgerðir sem verður að ráðast í gagnvart sjúkrahúsum á landsbyggðinni svo mikið álitamál að hún leggi ekki í að færa það inn í þingið þar sem stjórnarliðar af landsbyggðinni hefðu umræðu- og atkvæðisrétt um breytingarnar.
Sérstök athygli er vakin á því að ekki tókst að fá óyggjandi upplýsingar um hvaða skilning ber að leggja í orðalag 15. gr. þar sem lagt er til að heilsugæslustöð og sjúkrahús skuli, þar sem aðstæður leyfa, rekin sem ein stofnun undir einni stjórn. Óvíst er hvort þar er einungis átt við heilsugæslustöð og sjúkrahús í starfstengslum eða í sama byggðarlagi eða hvort hægt er að greininni samþykktri að sameina undir eina stjórn sjúkrahús og fleiri en eina heilsugæslustöð í nálægum en mismunandi byggðarlögum.
Vinnubrögðin varðandi 19. gr. verða að teljast sérkennileg. Þótt einungis liðugur mánuður sé í að fjárlagaárið byrji veit enginn utan ráðuneytisins hvað bíður sjúkrahúsanna á landsbyggðinni, en fram kom á fundi nefndarinnar að flöt skerðing sem næmi þessari upphæð hefði í för með sér 10–11% skerðingu á hvert sjúkrahús landsbyggðarinnar að meðaltali. Á fundi nefndarinnar með fulltrúum Landssambands sjúkrahúsa kom einnig fram að þrátt fyrir ákvæði gildandi laga um samráð við landssambandið þegar málefni sjúkrahúsanna eru annars vegar hefur heilbrigðisráðuneytið nákvæmlega ekkert samráð haft við það. Þetta tvennt, skortur á lögboðnu samráði og algert upplýsingaleysi um forsendur breytinganna í framangreindum greinum, er að dómi minni hlutans ámælisverð vinnubrögð af hálfu heilbrigðisráðherra.
Minni hlutinn getur því ekki staðið að samþykkt heilbrigðisþjónustukafla frumvarps um ráðstafanir í ríkisfjármálum. Kristín Ástgeirsdóttir sat fundi nefndarinnar og er hún samþykk umsögn þessari.
Alþingi, 27. nóv. 1996.
Össur Skarphéðinsson, form.
Ásta R. Jóhannesdóttir.
Ingibjörg Sigmundsdóttir.
Fylgiskjal V.
Umsögn iðnaðarnefndar.
Í 24. gr. frumvarpsins er lagt til að hlutverk Orkusjóðs verði aukið, m.a. vegna orkusparnaðarátaks til að draga úr kostnaði við húshitun og eru breytingar þær sem hér eru lagðar til í samræmi við tillögur í frumvarpi til fjárlaga fyrir árið 1997. Þá er jafnframt lagt til að eldri ákvæði um hlutverk Orkusjóðs sem ekki eiga lengur við í dag verði felld úr gildi.
Nefndin gerir ekki athugasemdir við umrædda grein frumvarpsins.
Alþingi, 26. nóv. 1996.
F.h. iðnaðarnefndar,
Stefán Guðmundsson, form.
Fylgiskjal VI.
Umsögn landbúnaðarnefndar.
Nefndin fékk á sinn fund við umfjöllun málsins Ingimar Jóhannsson og Hrein Pálmason frá landbúnaðarráðuneyti.
Breytingar þær, sem lagðar eru til með framangreindum ákvæðum, eru ekki þess eðlis að nefndin sjái ástæðu til að gera athugasemdir við þær. Nefndin mælir því ekki gegn samþykkt 3.–7. gr. frumvarpsins.
Ágúst Einarsson, Egill Jónsson og Hjálmar Jónsson voru fjarstaddir afgreiðslu málsins.
Alþingi, 26. nóv. 1996.
F.h. landbúnaðarnefndar,
Guðni Ágústsson, form.
Fylgiskjal VII.
Umsögn meiri hluta menntamálanefndar.
Nefndin hefur fjallað um 1. og 2. gr. frumvarps til laga um ráðstafanir í ríkisfjármálum á árinu 1997, 119. máls. Nefndin fjallaði einnig um endurinnritunargjald það sem lagt er til í 2. gr. frumvarpsins í tengslum við meðferð nefndarinnar á frumvarpi til fjárlaga. Fékk nefndin á sinn fund um málið Örlyg Geirsson, skrifstofustjóra í menntamálaráðuneyti, Margréti Friðriksdóttur og Sigurð Sigursveinsson frá Skólameistarafélagi Íslands, Elnu Katrínu Jónsdóttur frá Hinu íslenska kennarafélagi, Guðrúnu Ebbu Ólafsdóttur frá Kennarasambandi Íslands, Ingvar Ásmundsson, skólameistara Iðnskólans í Reykjavík, Kristján Bersa Ólafsson frá Félagi áfangaskóla, og frá Félagi framhaldsskólanema Snævar Sigurðsson, Ásgeir Sigfússon, Jarþrúði Ásmundsdóttur og Jón Einar Sverrisson.
Að umsögninni standa Sigríður A. Þórðardóttir, Hjálmar Árnason, Tómas Ingi Olrich, Ólafur Örn Haraldsson, Árni Johnsen og Arnbjörg Sveinsdóttir.
Meiri hluti nefndarinnar gerir ekki athugasemdir við afgreiðslu málsins. Í frumvarpinu er lagt til að gerðar verði breytingar á tvennum lögum. Annars vegar er um að ræða breytingar á lögum um Þjóðarbókhlöðu og endurbætur menningarbygginga, nr. 83/1989, en samkvæmt þeim er lagður á sérstakur eignarskattur sem renna skal í sérstakan sjóð sem standa á straum af kostnaði við endurbætur á húsnæði menningarstofnana. Gert er ráð fyrir að tekjur af skattinum verði 435 millj. kr. á árinu 1997 og gerir frumvarpið ráð fyrir að 150 millj. kr. af þessum tekjum renni í ríkissjóð. Þá er einnig lagt til að 100 millj. kr. af tekjum af skattinum á árinu 1996 renni í ríkissjóð. Sjá nánar meðfylgjandi fylgiskjal frá fjármálaráðuneyti.
Hin breytingin lýtur að því að innheimt verði sérstakt gjald á hvern nemanda sem endurinnritast í próf eða áfanga í framhaldsskóla. Gert er ráð fyrir að fjárhæð gjaldsins verði 1.500 kr. Er gjaldinu ætlað að standa undir kostnaði vegna endurtekningarprófa en einnig standa vonir til þess að gjaldtakan leiði til þess að innritun í framhaldsskóla verði markvissari og því auðveldara að skipuleggja kennslu. Felur ákvæðið í sér að menntamálaráðherra setji nánari reglur um innheimtu gjaldsins. Meiri hlutinn bendir á að slíkar reglur verða að vera sveigjanlegar og sanngjarnar gagnvart nemendum sem eiga við sértæka erfiðleika að stríða og fullt tillit tekið til veikinda og skertrar námsgetu nemenda. Hjálmar Árnason hefur fyrirvara um útfærslu á endurinnritunargjaldinu.
Alþingi, 27. nóv. 1996.
F.h. meiri hluta menntamálanefndar,
Sigríður A. Þórðardóttir, form.
Fylgiskjal VIII.
Umsögn minni hluta menntamálanefndar.
Minni hluti nefndarinnar gerir athugasemdir við eftirfarandi greinar í frumvarpi til laga um ráðstafanir í ríkisfjármálum á árinu 1997, 119. máli.
1. gr.
Undirritaðar mótmæla ítrekuðum niðurskurði á mörkuðum tekjustofni sem m.a. er ætlaður til endurbóta menningarbygginga enda þótt knýjandi verkefni blasi við á því sviði.
2. gr.
Þá vara undirritaðar við áformum um svokallaðan fallskatt þar sem til stendur að innheimta 1.500 kr. gjald af nemendum sem endurinnritast í próf eða áfanga í framhaldsskóla. Þetta er rökstutt með því að gjaldtakan leiði til markvissari innritunar og skipulagningar kennslu. Þetta gjald á að gefa 32 millj. kr. í ríkissjóð. Ef um skipulagsvanda í einstaka skólum er að ræða telja undirritaðar að taka eigi á honum með viðeigandi hætti en ekki að láta nemendur greiða viðbótargjöld. Aukin ráðgjöf og eftirlit væri mun virkari leið til skilvirkara skólastarfs.
Enda þótt tekið verði tillit til fötlunar einstaka nemanda er ljóst að jaðartilvik verða fjölmörg og innheimta því flókin og erfið, ef ekki óframkvæmanleg.
Þá er líklegt að þetta gjald auki enn frekar á brottfall nemenda, ekki síst þeirra sem erfiðast eiga uppdráttar í skólunum og koma frá efnalitlum heimilum. Þessum hópi er hvorki boðið nám við hæfi, atvinna né atvinnuleysisbætur.
Alþingi, 27. nóv. 1996.
Svanfríður Jónasdóttir.
Guðný Guðbjörnsdóttir.
Sigríður Jóhannesdóttir.
Fylgiskjal IX.
Umsögn samgöngunefndar.
Breytingar þær, sem lagðar eru til í frumvarpinu, eru bein afleiðing þeirrar stefnumörkunar sem fram kemur í frumvarpi til fjárlaga.
Í 23. gr. er kveðið á um að þrátt fyrir ákvæði 14. gr. laga nr. 31/1987, um flugmálaáætlun og fjáröflun til framkvæmda í flugmálum, sbr. 11. gr. laga nr. 148/1994, skuli heimilt að verja tekjum af flugvallagjaldi til greiðslu stofnkostnaðar við Flugstöð Leifs Eiríkssonar eftir því sem ákveðið er í fjárlögum.
Nefndin leggur áherslu á að þessi mál voru rædd síðasta vor við undirbúning flugmálaáætlunar og var niðurstaðan þá sú að slíkt skyldi ekki gert. Samkvæmt núgildandi flugmálaáætlun verður stærsta viðfangsefnið uppbygging Reykjavíkurflugvallar auk ýmissa verkefna á öðrum flugvöllum. Ráðstöfun á tekjum flugmálaáætlunar til annarra verkefna mundi óhjákvæmilega setja þau verkefni í uppnám. Því er ljóst að frekari skerðingar koma í veg fyrir að unnt sé að ráðast í framangreindar framkvæmdir. Í því sambandi vill nefndin vekja athygli á að 25. nóvember sl. ályktaði flugráð á fundi sínum að ástand Reykjavíkurflugvallar við ákveðnar aðstæður væri svo alvarlegt að takmarka þyrfti umferð um flugvöllinn.
Þeir nefndarmenn sem standa að umsögninni eru Einar K. Guðfinnsson, Magnús Stefánsson, Stefán Guðmundsson, Árni Johnsen, Ragnar Arnalds, Guðmundur Árni Stefánsson og Ásta R. Jóhannesdóttir. Egill Jónsson var fjarverandi við afgreiðslu málsins. Kristján Pálsson hefur fyrirvara við umsögnina og telur eðlilegt að fé af flugmálaáætlun renni til að standa undir skuldbindingum og framkvæmdum við Flugstöð Leifs Eiríkssonar enda tekjur flugmálaáætlunar að mestu af umferð um Keflavíkurflugvöll.
Alþingi, 26. nóv. 1996.
F.h. samgöngunefndar,
Einar K. Guðfinnsson, form.
Fylgiskjal X.
Umsögn meiri hluta umhverfisnefndar.
Umhverfisnefnd hefur, sbr. bréf efnahags- og viðskiptanefndar frá 13. nóvember sl., fjallað um 26. gr. frumvarps til laga um ráðstafanir í ríkisfjármálum. Nefndin fékk á sinn fund Þórð H. Ólafsson, skrifstofustjóra í umhverfisráðuneytinu.
Í frumvarpinu er lagt til að hætt verði að greiða kostnað af refaveiðum úr ríkissjóði, en skv. 4. mgr. 12. gr. laga um vernd, friðun og veiðar á villtum fuglum og villtum spendýrum, nr. 64/1994, hefur ríkissjóður greitt allt að helming kostnaðar við veiðarnar eftir því sem nánar er ákveðið í fjárlögum.
Meiri hlutinn telur fulla ástæðu til að endurskoða einstaka þætti kostnaðar við eyðingu refs. Það er þó ljóst að áður en ríkið hættir alveg kostnaðarþátttöku þarf að kanna áhrif þess í einstaka sveitarfélögum, m.a. með tilliti til nálægðar við verndarsvæði og þjóðgarða.
Alþingi, 27. nóv. 1996.
Ólafur Örn Haraldsson.
Tómas Ingi Olrich.
Kristján Pálsson.
Kristín Halldórsdóttir.
Lára Margrét Ragnarsdóttir.
Magnús Stefánsson.
Fylgiskjal XI.
Umsögn 1. minni hluta umhverfisnefndar.
Umhverfisnefnd hefur, sbr. bréf efnahags- og viðskiptanefndar frá 13. nóvember sl., fjallað um 26. gr. frumvarps til laga um ráðstafanir í ríkisfjármálum. Nefndin fékk á sinn fund Þórð H. Ólafsson, skrifstofustjóra í umhverfisráðuneytinu.
Í frumvarpinu er lagt til að hætt verði að greiða kostnað af refaveiðum úr ríkissjóði, en skv. 4. mgr. 12. gr. laga um vernd, friðun og veiðar á villtum fuglum og villtum spendýrum, nr. 64/1994, hefur ríkissjóður greitt allt að helming kostnaðar af veiðunum eftir því sem nánar er ákveðið í fjárlögum.
Nokkrar umræður hafa farið fram í nefndinni um niðurfellingu á greiðslum vegna kostnaðar sem hlýst af refaveiðum, bæði við umræðu um frumvarp til fjárlaga fyrir 1997 og frumvarp til ráðstafana í ríkisfjármálum.
Undirritaður lýsir sig mótfallinn niðurskurðinum sem gert er ráð fyrir. Nauðsynlegt er að áfram verði á fjárlögum gert ráð fyrir mótframlagi til sveitarfélaga vegna refaveiða, t.d. í formi fastrar greiðslu fyrir hvert fellt dýr. 1. minni hluti bendir einnig á að ekki liggi fyrir rök fyrir því að fella niður mótframlag. Felldir voru yfir 3.000 refir á síðasta ári. Ekki hefur verið gerð úttekt á hvort eða hversu miklum skaða refur veldur á mófugli eða æðarvarpi.
Alþingi, 27. nóv. 1996.
Gísli S. Einarsson.
Fylgiskjal XII.
Umsögn 2. minni hluta umhverfisnefndar.
Undirritaður telur vel koma til greina að breyta fyrirkomulagi á greiðslum vegna refaveiða. Ekki hefur hins vegar verið gerð viðhlítandi grein fyrir því af hálfu umhverfisráðuneytis hvernig tillaga samkvæmt frumvarpinu, um að ríkissjóður hætti að endurgreiða allt að helming kostnaðar við veiðarnar, eigi að falla að öðrum ákvæðum um refaveiðar, sbr. lög nr. 64/1994.
Engin greinargerð hefur verið lögð fram af hálfu veiðistjóraembættisins um búsifjar eða tjón af völdum refa, né heldur um líkleg áhrif þeirrar tillögu sem hér um ræðir á viðkomu refastofnsins og möguleika til áframhaldandi rannsókna á stofninum, sbr. 4. gr. laga nr. 64/1994. Ekkert hefur heldur heyrst um þetta frá ráðgjafarnefnd umhverfisráðherra um villt dýr, sbr. 3. gr. sömu laga. Erfitt er að sjá hvernig framfylgja eigi að öðru leyti ákvæðum 12. gr. (2.–3. mgr.) laga nr. 64/1994, þ.e. sérákvæði um refaveiðar þar sem segir m.a.:
„Þar sem umhverfisráðherra ákveður, að fengnum tillögum veiðistjóraembættis, að nauðsynlegt sé að láta veiða refi til þess að koma í veg fyrir tjón af þeirra völdum, sbr. 7. gr., er sveitarstjórn skylt að ráða skotmann til grenjavinnslu og skal hann hafa með sér aðstoðarmann . . .
Umhverfisráðherra ákveður árlega viðmiðunartaxta launa til skotmanna og aðrar greiðslur fyrir unna refi sem veiddir eru skv. 2. og 3. mgr . . . . “
Lagasetningin var á sínum tíma umdeild og mælti undirritaður og fleiri með annarri skipan en lögfest var að því er varðaði refi. Erfitt er að rökstyðja, eftir að ríkið hættir þátttöku í kostnaði við refaveiðar, að umhverfisráðherra ákveði hvar veiða skuli refi og setji taxta fyrir laun til skotmanna sem sveitarstjórnum er síðan skylt að ráða samkvæmt 12. gr. laga um vernd, friðun og veiðar á villtum fuglum og spendýrum.
Undirritaður leggur áherslu á að þannig sé frá málum gengið að áfram verði stundaðar traustar rannsóknir á refastofninum og fótum sé ekki kippt undan þeim að lítt athuguðu máli. Spurningunni um friðun eða veiðar á ref á hverjum tíma verður því aðeins svarað af viti að upplýsingar liggi fyrir um stofnstærð og áhrif verndunar og veiða á hana.
Rétt er að benda á vegna umræðu um ferðir einstakra refa að rannsóknir hafa verið gerðar á þeim þætti og benda niðurstöður þeirra ekki til að einstök dýr leggi að baki miklar vegalengdir. Meðalvegalengd, sem endurheimt fullvaxin dýr, merkt á Vestfjörðum á árunum 1980–82, höfðu lagt að baki, var 24 km (staðalfrávik 10–15 km).
2. minni hluti hvetur eindregið til þess að áður en endanleg afstaða verður tekin til málsins verði það athugað með hliðsjón af öðrum ákvæðum laga um refaveiðar, sérstaklega með það í huga að unnt verði að halda áfram marktækum rannsóknum á refastofninum.
Alþingi, 27. nóv. 1996.
Hjörleifur Guttormsson.
