[prenta uppsett í dálka] 66. fundur, 126. lþ.
Flm. (Ásta R. Jóhannesdóttir):
Herra forseti. Ég mæli fyrir frv. til laga um breytingu á lögum um atvinnuréttindi útlendinga, nr. 133/1994, með síðari breytingum. Flutningsmenn ásamt mér eru hv. þm. Guðrún Ögmundsdóttir, Össur Skarphéðinsson, Þórunn Sveinbjarnardóttir, Sigríður Jóhannesdóttir, Svanfríður Jónasdóttir og Jóhann Ársælsson.
1. gr. frv. hljóðar svo:
,,Við 8. gr. laganna bætist ný málsgrein er verður 4. mgr. og orðast svo: Veita ber útlendingi, sem er maki íslensks ríkisborgara, atvinnuleyfi samkvæmt þessari grein.``
2. gr. hljóðar svo:
,,Síðari málsliður a-liðar 13. gr. laganna fellur brott.``
3. gr. er svohljóðandi:
,,Lög þessi öðlast þegar gildi.``
Á 125. löggjafarþingi voru samþykkt lög nr. 41/2000, um breytingu á lögum um atvinnuréttindi útlendinga. Með 1. gr. þeirra laga var mökum Íslendinga veitt undanþága frá því að þurfa að sækja um atvinnuleyfi. Það var sem sagt sett inn í lögin, herra forseti, ákvæði sem menn voru sammála um að væri réttarbót fyrir þá útlendinga sem giftir voru íslenskum ríkisborgurum. Þrátt fyrir þá réttarbót sem í þessu fólst er staða erlendra maka íslenskra ríkisborgara eftir sem áður sú að ef hjúskap lýkur af einhverjum orsökum stendur erlendi makinn eftir án atvinnuleyfis. Þar sem atvinnuleyfið er háð hjúskap útlendingsins með Íslendingi þarf hann að sækja um atvinnuleyfi eins og hver annar erlendur starfskraftur sem sækir um slíkt leyfi í fyrsta sinn ef hjúskapnum lýkur. Hér er því um nokkurs konar þvingun að ræða sem hefur þau áhrif að útlendingur stendur ekki jafnfætis íslenskum maka sínum og leggur jafnvel ekki út í skilnað af hættu við að missa atvinnuleyfið og verða hugsanlega vísað úr landi. Einnig setur þetta ákvæði útlending í mjög erfiða stöðu við fráfall íslensks maka.
Nú ber að geta þess að það er mjög algengt --- ég geri ráð fyrir að meiri hluti þeirra sem eru í þessari stöðu séu konur. Staða þeirra er náttúrlega mjög erfið gagnvart íslenska makanum, bæði við fráfall hans og einnig ef þeir kjósa að ljúka hjúskapnum.
Með frumvarpinu er lagt til að heimilt verði að veita erlendum mökum íslenskra ríkisborgara óbundið atvinnuleyfi í stað þess að þeim verði veitt undanþága sem félli niður við lok hjúskapar. Þannig þarf erlendur maki ekki að uppfylla skilyrðin í 1. og 2. mgr. 8. gr. laganna um að hafa átt lögheimili á Íslandi í þrjú ár, að áður hafi verið veitt tímabundið atvinnuleyfi til að ráða hann til vinnu og að hann hafi öðlast ótímabundið dvalarleyfi á Íslandi. Atvinnuleyfið verður óbundið og ekki háð hjúskap útlendingsins með Íslendingi til frambúðar.
Jafnframt er lagt til að ákvæðið sem sett var inn í lögin á 125. löggjafarþingi um undanþágu frá því að sækja um atvinnuleyfi verði fellt brott þar sem það verður óþarft nái frumvarpið fram að ganga.
Herra forseti. Það er alveg ljóst í hvaða stöðu þeir útlendingar eru sem missa maka sína eða hætta hjúskap eins og lögin eru í dag. Þeir standa uppi án atvinnuleyfis, hafi þeir ekki fyrir sótt um atvinnuleyfi, og standa sem sagt mjög illa að vígi. Þeir eru mjög óöruggir um framtíð sína, sérstaklega þeir sem eru í erfiðu hjónabandi og vilja skilja við maka sinn. Ég vakti athygli á því áðan að það eru að stórum hluta konur sem eru í þessari stöðu.
Eins og menn þekkja þarf að sækja um atvinnuleyfi sérstaklega og atvinnurekandi þarf að ábyrgjast t.d. heimflutning að starfstíma loknum. Það þarf að liggja fyrir að útlendingurinn muni búa í viðunandi húsnæði o.s.frv. Um það gilda ákveðnar reglur. Nú veit ég, herra forseti, að þessi breyting, sem auðvitað var hugsuð sem réttarbót og var það í rauninni, setur útlendinginn í erfiða stöðu við ákveðnar aðstæður. Þeir lögfræðingar sem hafa fjallað um þessi mál, bæði hjá Vinnumálastofnun og útlendingaeftirlitinu hafa velt fyrir sér hvernig bregðast eigi við þessari stöðu.
Þar sem hæstv. félmnrh. er hér viðstaddur, þá hefði ég gjarnan viljað heyra hans afstöðu til málsins. Þetta er ekki stórt mál en hins vegar mikið réttlætismál fyrir útlendinga í hjúskap með íslenskum ríkisborgurum. Þetta er mikið jafnréttismál einnig og jafnræðismál, þannig að menn standi jafnfætis maka sínum og hafi jafnræði gagnvart honum. Þess vegna vildi ég, herra forseti, óska eftir því að hæstv. ráðherra segði álit sitt á því að þessi breyting verði gerð á lögunum til að tryggja rétt fólks í þeirri stöðu sem ég hef lýst hér á undan.
Herra forseti. Að lokinni þessari umræðu þá óska ég eftir því að þetta mál verði sent hv. félmn. til umfjöllunar.
