[24:12]

Flm. (Ásta R. Jóhannesdóttir):

Herra forseti. Ég fagna því að hæstv. heilbrrh. er hér viðstödd við þessa umræðu þar sem ég mæli fyrir frv. um breytingu á lögum um réttindi sjúklinga, nr. 74 frá 1997, með síðari breytingum. Hér er lagt til að inn í lögin komi ákvæði sem forgangsröðunarnefnd hæstv. ráðherra var sammála um að kæmist í lög sem fyrst. Þess vegna er m.a. lagt til hér að þau verði sett inn í lögin.

Meðflutningsmenn að þessu frv. ásamt þeirri sem hér stendur eru hv. þm. Össur Skarphéðinsson og Margrét Frímannsdóttir. Frv. er á þskj. 173 og er 170. mál þingsins. Í því er lagt til að 1. mgr. 18. gr. laga um réttindi sjúklinga orðist svo:

,,Þurfi sjúklingur að bíða eftir meðferð skal læknir, sem hann leitar til, gefa skýringar á biðinni ásamt upplýsingum um áætlaðan biðtíma og jafnframt gefa sjúklingi kost á bókun aðgerðar. Miða skal við að biðtími eftir aðgerð sé að jafnaði ekki lengri en þrír til sex mánuðir eftir eðli sjúkdóms.`` --- Þessi síðasta setning er nýjungin við greinina.

2. gr. orðast svo: ,,Lög þessi öðlast þegar gildi.``

Við umfjöllun um frv. það sem varð að lögum um réttindi sjúklinga, nr. 74/1997, lögðu flutningsmenn þessa frv. fram brtt. sama efnis og hér gefur að líta. Brtt. hlaut ekki samþykki. Aftur á móti var þetta ákvæði allmikið rætt í heilbr.- og trn. þegar frv. um réttindi sjúklinga var þar til umræðu og menn voru almennt á því að taka þyrfti þetta ákvæði inn í lögin þó að síðar yrði og ekki gæfist tími til þess þegar lögin voru afgreidd.

Ýmis rök mæla með því að kveðið sé á um það í lögum hvað skuli teljast hámarksbiðtími eftir aðgerð að öllu jöfnu. Engar reglur eru til um þetta aðrar en verklagsreglur sjúkrahúsa og annarra heilsustofnana. Á einstaka sviðum eru alls engar reglur til. Þetta fyrirkomulag verður að teljast ófullnægjandi þegar svo mikilvægt málefni er annars vegar.

Langur biðtími eftir aðgerð hefur í för með sér mikil óþægindi fyrir sjúklinga og aðstandendur þeirra. Vanlíðan, streita, kvíði og óvissa eru algeng einkenni þeirra sjúklinga sem lengi þurfa að bíða eftir aðgerð. Þá upplifir fólk langa bið sem virðingarleysi við líf sitt og heilsu ef það á annað borð stendur í þeirri trú að aðgerð geti læknað mein þess og linað þjáningar.

[24:15]

Langur biðtími hefur ekki einungis slæm áhrif á tilfinningalegt og líkamlegt ástand sjúklings, heldur er það viðurkennt að biðlistar eru kostnaðarsamir bæði fyrir sjúklingana sjálfa og þjóðfélagið í heild. Hér er fyrst að nefna að sjúklingar eru oft frá vinnu vegna veikinda sinna. Löng bið eftir aðgerð hefur þau áhrif að vinnutap verður meira en ella hefði orðið sem oft hefur alvarleg áhrif á fjárhag sjúklinga og fjölskyldna þeirra. Vinnutapið leiðir síðan til minni skatttekna ríkissjóðs og lyfjakostnaður Tryggingastofnunar eykst í hlutfalli við lengd veikindanna. Auk þessa má nefna aukinn kostnað ríkis og sveitarfélaga vegna heimaþjónustu, heimahjúkrunar, annarra læknismeðferða og vistunarplássa. Gera má ráð fyrir að aðgerð verði umfangsmeiri og erfiðari og þar með kostnaðarsamari eftir því sem hún dregst lengur. Í lokin má benda á að aukið álag og fjölgun innlagna á bráðadeildir sjúkrahúsanna má að hluta til rekja til biðlistanna.

Af þessu má sjá að langur biðtími er bæði þjóðhagslega og heilsuhagfræðilega óhagkvæmur.

Flm. þessa frv. gera sér grein fyrir því að ekki er unnt að setja einhlítar reglur sem gilda skuli við allar aðstæður. Ýmsar ástæður geta valdið því að biðtími eftir aðgerð verði langur, til dæmis skortur á læknum með næga sérþekkingu, skortur á nauðsynlegum áhöldum og tækjum o.fl. Í aðstæðum sem þessum getur langur biðtími oft reynst óhjákvæmilegur. Af þessum sökum er aðeins gerð tillaga um viðmiðunarákvæði um hámarksbiðtíma að öllu jöfnu. Að mati flutningsmanna er þó ein sú ástæða sem aldrei ætti að réttlæta langan biðtíma, en það er fjárskortur, þar sem ljóst er að biðlistar spara enga peninga heldur er einungis verið að kasta peningum á glæ með myndun þeirra.

Víða erlendis hafa verið settar reglur um hámarksbið eftir aðgerðum og heilbrigðisþjónustu. Má nefna að í Svíþjóð voru settar reglur um þriggja mánaða hámarksbiðtíma eftir aðgerðum á sjúklingum með tiltekna sjúkdóma. Svipaðar reglur voru settar í Danmörku. Í Noregi var miðað við að sjúklingar með alvarlega sjúkdóma ættu rétt á nauðsynlegri meðferð eða aðgerð innan sex mánaða.

Flm. leggja áherslu á að viðmiðunarregla af þeirri tegund sem hér er lögð til er fallin til þess að skapa samræmi og eyða óvissu við meðferð þessara mála.

Vegna reglnanna á Norðurlöndum má geta þess að menn hafa átt rétt á að sækja læknismeðferð til annarra landa og viðkomandi land hefur þurft að greiða þá þjónustu þegar ekki hefur verið hægt að fylgja reglunum. En við flm. þessa frv. erum ekki eins afgerandi í lagaákvæðinu og er á Norðurlöndunum. Ég minni á að forgangsröðunarnefndin sem ég nefndi í upphafi komst að þeirri niðurstöðu að setja ætti slíkar reglur.

Ég vil minna á að það er verulegt áhyggjuefni nú þegar fjárlagaumræðan og afgreiðsla fjárlaga er fram undan að biðlistar hafa verið að lengjast á sjúkrahúsum, þá sérstaklega á Landspítalanum. Nú bíða um 7.000 manns eftir aðgerð. Ég verð að nota tækifærið fyrst hæstv. ráðherra er viðstaddur til að lýsa yfir áhyggjum mínum vegna þeirra upplýsinga sem við höfum fengið frá Ríkisspítölunum að um hálfan milljarð vanti til þess að geta veitt sambærilega þjónustu og var veitt í ár, að þegar sumarlokanir eru á sumum deildum til áramóta þá vanti 500 milljónir til þess að geta veitt sambærilega þjónustu og það á þeim tíma sem biðlistar eru að lengjast. Þetta er verulegt áhyggjuefni.

Ég ætlaði, herra forseti, aðeins að minnast í lokin á ályktun frá Félagi eldri borgara sem þingmönnum barst á dögunum sem ber yfirskriftina ,,Biðlistar sjúkrahúsa eru of langir og valda sjúklingum þjáningum.`` Ég ætla að fá að vitna í hana, með leyfi forseta:

,,Biðlistar fylgja öllum sjúkrahúsum en forsenda eðlilegs sjúkrahússrekstrar og að heilbrigðisþjónustunni sé sinnt samkvæmt lögum er að biðtími eftir aðgerð eða umönnun sé við hæfi. Kannanir landlæknisembættisins árið 2000 hafa leitt í ljós að sl. fjögur ár eru að staðaldri um 7.000 manns á biðlistum og meiri hluti þeirra kemur úr röðum eldri borgara. Þeim hefur fjölgað er bíða eftir t.d. kransæðaþræðingum og öðrum æðaaðgerðum, aðgerðum á augn-, kvensjúkdóma- og þvagfæradeildum og vistun á hjúkrunardeildum. Í einstaka listum hefur smávægileg fækkun orðið, t.d. bæklunarlistum, þar er bið um 9--15 mánuðir en fækkunin hefur orðið vegna fjölgunar aðgerða á stofum úti í bæ.

Athugun á bæklunarlistum sýnir að allt að 65% sjúklinga bíða 6--12 mánuði eftir aðgerð þrátt fyrir verulegar þjáningar á biðtímanum og draga fram lífið á sterkum verkja- og svefnlyfjum.``

Þarna er vitnað í rannsókn Sjúkrahúss Reykjavíkur.

,,Margoft hefur komið fram að langur biðtími eftir aðgerð og aðgerð vegna kransæðasjúkdóma draga úr lífslíkum sjúklinga.``

Vitnað er til niðurstöðu landlæknisembættisins 1997.

,,Áður fyrr gengu gallsteinasjúklingar fljótlega undir aðgerð en nú er algengt að yfir 60% þeirra komist ekki í aðgerð fyrr en ástand þeirra hefur stórversnað og batalíkur minnkað. Nú bíða yfir 250 aldraðir eftir hjúkrunarplássi á Reykjavíkursvæðinu en 30--40% þeirra eru of veikir til þess að bíða heima, að áliti Pálma V. Jónssonar, forstöðulæknis öldrunarsviðs.``

Reyndar fjallar þetta frv. ekki um bið eftir hjúkrunarplássum þó vissulega væri ástæða til að taka sérstaklega á þeim biðlistum en hér er fjallað um biðlista eftir aðgerðum, hámarksbiðtíma sem við, hv. þingmenn sem flytjum þetta frv., teljum mikilvægt að verði sett í lög.

Herra forseti. Ég óska eftir að málinu verði vísað til heilbr.- og trn. að lokinni umræðunni.