Frú forseti. Ég mæli fyrir frumvarpi til laga um mannvirki.

Vorið 2002 ákvað umhverfisráðuneytið að ráðast í heildarendurskoðun skipulags- og byggingarlaga, nr. 73/1997. Í þessu skyni voru skipaðar tvær nefndir eins og áður hefur komið fram við umræðu um frumvarpið sem var rætt hér á undan í dag. Nefndirnar skiluðu tillögum sínum vorið 2006 í formi tveggja frumvarpa og það frumvarp sem ég mæli nú hér fyrir er annað þeirra.

Í nefnd um endurskoðun byggingarhlutans, þ.e. frumvarp um mannvirki, sátu fulltrúar umhverfisráðuneytis, forsætisráðuneytis, Samtaka iðnaðarins, Samtaka íslenskra sveitarfélaga og Brunamálastofnunar.

Nefndin hafði samráð við fjölmarga aðila við gerð frumvarpsins, þar með talinn sérstakan ráðgjafarhóp sem skipaður var helstu hagsmunaaðilum á sviði mannvirkjamála. Sumarið 2006 fór fram af hálfu ráðuneytisins víðtæk kynning á framangreindum frumvörpum og voru þau send 159 aðilum, þar á meðal öllum sveitarfélögum landsins. Jafnframt kynnti ráðuneytið frumvörpin í fjölmiðlum og á heimasíðu sinni og var almenningi gefinn kostur á að gera athugasemdir við efni þeirra.

Ráðuneytið fór vandlega yfir þær tæplega 70 skriflegu athugasemdir sem því bárust og voru gerðar breytingar á frumvörpunum m.a. vegna þeirra. Frumvarpið var lagt fram á 133. löggjafarþingi en náði ekki fram að ganga. Það var mælt fyrir því 2. mars á síðasta ári, ef ég man rétt. En eins og ég hef áður greint frá í umræðu um frumvarp til skipulagslaga voru þessi mál til nákvæmrar skoðunar í ráðuneytinu eftir að ég kom þangað og haft víðtækara samráð m.a. við Samband íslenskra sveitarfélaga fram á haustið þegar þau voru síðan lögð fram aftur.

Í frumvarpi til nýrra laga um mannvirki er lögð til ný skipan stjórnsýslu mannvirkjamála en þó byggt á þeim grunni sem fyrir er. Lögð hefur verið á það áhersla að líta heildstætt á alla löggjöf þar sem fjallað er um öryggi og heilnæmi mannvirkja með það að markmiði að gera stjórnsýslu mannvirkjamála sem skilvirkasta, auka faglega yfirsýn í málaflokknum og tryggja samræmt byggingareftirlit um land allt. Lagt er til að sett verði á fót ný stofnun, Byggingarstofnun, sem hafi yfir að ráða faglegri hæfni til að hafa með höndum yfirstjórn byggingareftirlits í landinu með það að meginmarkmiði að auka öryggi mannvirkja og gæði.

Ef og þegar þetta frumvarp verður að lögum mun Brunamálastofnun verða lögð niður eða réttara sagt verkefni hennar færð undir Byggingarstofnun og ábyrgð á framkvæmd byggingarmála færð frá Skipulagsstofnun til Byggingarstofnunar.

Í frumvarpinu er lagt til að eftirlit með framkvæmd laga nr. 146/1996, um öryggi raforkuvirkja, neysluveitna og raffanga, færist frá Neytendastofu til Byggingarstofnunar. Enn fremur er lagt til að eftirlit með lyftum færist frá Vinnueftirlitinu til Byggingarstofnunar og að aðgengismál verði í höndum Byggingarstofnunar. Þetta er að sjálfsögðu gert til þess að einfalda stjórnsýsluna og hafa allt eftirlit með öryggi og heilnæmi, eins og það er orðað, mannvirkja á einni hendi og samræmt og eins á landinu öllu.

Í frumvarpinu er gert ráð fyrir að meginþungi byggingareftirlits í landinu verði áfram í höndum sveitarfélaganna en örfá mannvirki verða þó háð byggingarleyfi og byggingareftirliti Byggingarstofnunar, svo sem virkjanir, mannvirki á hafi og mannvirki á flugvallarsvæði Keflavíkurflugvallar og varnarsvæðum utan Keflavíkurflugvallar. Gert er ráð fyrir þeirri breytingu að byggingarnefndir verði ekki lengur lögbundnar, þ.e. skylda samkvæmt lögum að hafa byggingarnefndir í sveitarfélögum. Sveitarstjórnir ráða byggingarfulltrúa sem síðan munu sinna útgáfu byggingarleyfa og framkvæmd eftirlits.

Í eðli sínu eru byggingarmál tæknileg og þess vegna eðlilegt að framkvæmd þeirra sé almennt í höndum aðila með sérfræðiþekkingu á því sviði. Ákvarðanir um landnotkun og fyrirkomulag byggðar verða hins vegar áfram í höndum sveitarstjórna og skipulagsnefnda á grundvelli skipulagslaga.

Þar sem lagt er til að skipulags- og byggingarlögum verði skipt í tvenn lög er nauðsynlegt að settar verði skýrar línur um mörk þessara laga. Gert er ráð fyrir að í lögum um mannvirki verði ákvæði er varða tæknilega gerð mannvirkja, sérstaklega varðandi öryggi, heilnæmi og aðgengi. Ákvæði er varða útlit mannvirkja og staðsetningu tilheyri hins vegar skipulagslögum.

Gert er ráð fyrir að allt byggingareftirlit verði framkvæmt af faggiltum aðila í samræmi við ákvæði skoðunarhandbóka sem Byggingarstofnun býr til. Þetta þýðir að annaðhvort er byggingareftirlit, og þá aðallega yfirferð hönnunargagna og framkvæmd úttekta, framkvæmt af faggiltum skoðunarstofum eða af byggingarfulltrúum sem þá þurfa að hafa fengið faggildingu til að annast slíkt eftirlit. Sama gildir um það beina eftirlit sem Byggingarstofnun mun hafa með höndum. Henni verður annaðhvort heimilt að fela það faggiltum skoðunarstofum eða að annast það sjálf og þarf þá að afla sér faggildingar. Í frumvarpinu eru tiltekin þau hæfnisskilyrði sem aðilar þurfa að uppfylla til að geta öðlast faggildingu og er gert ráð fyrir að þau sé misströng eftir umfangi mannvirkjagerðarinnar.

Í frumvarpinu er lagt til að fleiri mannvirki en áður verði háð byggingarleyfi. Hér er einkum um að ræða virkjanir, fráveitumannvirki og dreifi- og flutningskerfi hitaveitna, vatnsveitna og fjarskipta auk mannvirkja á hafi utan sveitarfélagamarka. Í flestum tilfellum eru þessi mannvirki háð framkvæmdarleyfi samkvæmt gildandi lögum en verða samkvæmt frumvarpinu háð byggingarleyfi í staðinn. Áfram er gert ráð fyrir að tiltekin mannvirki falli utan gildissviðs laganna, svo sem hafnir, varnargarðar og samgöngumannvirki. Þessi mannvirki og eftirlit með þeim falla undir aðra löggjöf, svo sem vegalög og siglingalög, og því eru þau undanþegin ákvæðum þessa frumvarps.

Í frumvarpinu er lögð á það áhersla að skýra hlutverk og ábyrgð eiganda mannvirkis, hönnuða, byggingarstjóra og iðnmeistara betur en gert er í gildandi lögum. Tekið er fram að hin endanlega ábyrgð sé eigandans en hann ráði til sín fagaðila sem sjái um afmarkaða þætti mannvirkjagerðarinnar og beri ábyrgð gagnvart eiganda. Þeir sjái um innra eftirlit eigandans og bæti gæðastjórnunarkerfum við undirbúning og stjórnun framkvæmda. Í frumvarpinu er leitast við að tryggja öguð vinnubrögð þeirra sem að mannvirkjagerðinni koma með því að gera kröfu um að þeir hafi gæðastjórnunarkerfi varðandi þá þætti rekstrar sem snúa að lögum og reglugerðum um mannvirkjagerð. Á þetta bæði við um hönnuði, byggingarstjóra og iðnmeistara. Vonast er til þess að þessi ákvæði leiði til bættra vinnubragða við mannvirkjagerð og verði þar með til hagsbóta fyrir neytendur í landinu.

Í frumvarpinu er gert ráð fyrir að Byggingarstofnun rannsaki sérstaklega tjón á mannvirkjum sem valda manntjóni eða alvarlegri hættu, svo sem af völdum veðurs, jarðskjálfta, flóða eða annarrar náttúruvár, eða ef mannvirki t.d. hrynja eða skemmast illa af óþekktum ástæðum. Hugsunin að baki því ákvæði frumvarpsins er að finna orsakir slíkra tjóna, læra af mistökum sem kunna að hafa átt sér stað við hönnun eða gerð þeirra. Einnig gætu slíkar rannsóknir leitt í ljós að breyta þurfi reglum um hönnun og byggingu mannvirkja. Nokkuð hefur skort á að slíkar rannsóknir fari fram með skipulögðum og markvissum hætti hér á landi. Þessu til viðbótar skal Byggingarstofnun samkvæmt ákvæðum frumvarpsins árlega gefa út skýrslu um stöðu og þróun mannvirkjagerðar í landinu í því skyni að auka yfirsýn yfir þennan víðfeðma og flókna málaflokk.

Frú forseti. Lagt er til að gjald með nýju heiti, byggingaröryggisgjald, muni fjármagna starfsemi Byggingarstofnunar. Ekki er um nýtt gjald að ræða heldur hefur ákvæði um svokallað brunavarnagjald, sem innheimt hefur verið á grundvelli laga um brunavarnir, verið fært inn í frumvarp til laga um mannvirki. Skattstofn gjaldsins er óbreyttur og er það innheimt áfram af vátryggingarfjárhæð brunatrygginga fasteigna og lausafjár svo og samsettra vátrygginga sem fela í sér brunatryggingu. Hér er hins vegar lagt til að gjaldið verði hækkað úr 0,045 prómillum í 0,07 prómill. Hingað til hefur brunavarnagjald verið einungis ætlað að standa undir rekstri Brunamálastofnunar vegna yfirumsjónar með brunavörnum en hér er lagt til að byggingaröryggisgjaldið renni til Byggingarstofnunar og standi þannig undir kostnaði við yfirumsjón byggingaröryggismála almennt. Með því að leggja slíkt gjald á brunatryggingar er gjaldtökunni dreift á mörg ár, þ.e. allan líftíma mannvirkisins, í stað þess að innheimta hærra gjald einu sinni í upphafi mannvirkjagerðar. Eigendur mannvirkja eiga að njóta góðs af yfireftirliti og umsjón Byggingarstofnunar allan líftíma mannvirkisins og því mæla góð rök með því að þessi leið verði valin.

Í frumvarpinu er lögð til breyting á lögum um varnir gegn snjóflóðum og skriðuföllum. Breytingin er fólgin í því að árlegt gjald af brunatryggðum húseignum, sem er helsti tekjustofn ofanflóðasjóðs, lækkar úr 0,3 prómillum í 0,22 prómill. Fjárþörf ofanflóðasjóðs er mætt þrátt fyrir þá lækkun sem hér er lögð til en framkvæmdartími hefur lengst frá því sem upphaflega var gert ráð fyrir. Þessi lækkun mun vega upp á móti hækkun brunavarnagjaldsins, sem í frumvarpinu er nefnt byggingaröryggisgjald eins og áður segir. Gjaldtaka af brunatryggingum húseigna lækkar því þegar á heildina er litið.

Virðulegi forseti. Ég hef hér rakið í stuttu máli meginefni frumvarps til laga um mannvirki og ég legg til að frumvarpinu verði að lokinni 1. umr. vísað til hv. umhverfisnefndar.