Aðrar útgáfur af skjalinu: PDF - Word Perfect. Ferill 219. máls.
136. löggjafarþing 2008–2009.
Þskj. 459  —  219. mál.




Nefndarálit



um frv. til l. um breyt. á l. nr. 129/1997, um skyldutryggingu lífeyrisréttinda og starfsemi lífeyrissjóða, með síðari breytingum.

Frá efnahags- og skattanefnd.



    Nefndin hefur fjallað um málið og fengið á sinn fund Maríönnu Jónasdóttur, Völu Rebekku Þorsteinsdóttur og Ingva Má Pálsson frá fjármálaráðuneyti, Hrafn Magnússon, Arnar Sigurmundsson, Tómas Möller og Þorgeir Eyjólfsson frá Landssamtökum lífeyrissjóða, Gylfa Arnbjörnsson frá Alþýðusambandi Íslands, Hannes G. Sigurðsson frá Samtökum atvinnulífsins, Jónu Björk Guðnadóttur og Helgu Indriðadóttur frá Samtökum fjármálafyrirtækja, Ólaf E. Friðriksson frá Fjármálaeftirlitinu, Guðjón Bragason og Óttar Guðjónsson frá Sambandi íslenskra sveitarfélaga, Marinó Örn Tryggvason og Sigurð Guðmundsson frá Nýja Kaupþingi banka hf. og Ara P. Wendel og Árna Þór Þorbjörnsson frá Nýja Landsbankanum. Þá hafa nefndinni borist umsagnir frá Samtökum atvinnulífsins, Samtökum fjármálafyrirtækja, Nýja Kaupþingi banka hf., Orkuveitu Reykjavíkur, Sambandi íslenskra sveitarfélaga, Landssamtökum lífeyrissjóða, Fjármálaeftirlitinu og Landssamtökum lífeyrissjóða.
    Efnahags- og skattanefnd hefur fjallað áður um þær breytingar sem lagðar eru til í 1.–5. gr. frumvarpsins og varða aukið svigrúm við ráðstöfun lífeyrisréttinda og greiðslu ellilífeyris, sbr. álit 1. minni hluta frá 26. maí 2008 á 135. löggjafarþingi (þskj. 1109, 528. mál). Að auki gerir frumvarpið ráð fyrir að heimilt verði að greiða lífeyrissparnað ásamt vöxtum í séreign út í einu lagi eftir 60 ára aldur. Um þann þátt málsins ríkir almenn samstaða. Nefndin fagnar því einnig að heimild til að fresta töku lífeyris verði ekki bundin við tiltekið aldursmark eins og lagt var til í framangreindu áliti 1. minni hluta.
    Þá eru í frumvarpinu lagðar til breytingar sem aðallega eru til komnar vegna ástandsins sem nú ríkir á íslenskum fjármálamarkaði. Þar af má nefna ákvæði sem varða fjárfestingarheimildir lífeyrissjóða og samræmingu á reglum um fjárfestingarstefnu vörsluaðila séreignarlífeyrissparnaðar. Einnig má nefna ákvæði sem lúta að hæfi þeirra sem sitja í stjórnum lífeyrissjóða eða annast eignastýringu verðbréfasafna sjóðanna og jafnframt breytingar á eftirlitshlutverki stjórna lífeyrissjóðanna. Frumvarpið gerir enn fremur ráð fyrir að vikmörk eignaliða og framtíðarskuldbindinga sjóðanna verði rýmkuð tímabundið án þess að til þurfi að koma breyting á samþykktum sjóðanna.
    Fram kom á fundi nefndarinnar að frumvarpið hefði verið unnið í góðu samstarfi við Landssamtök lífeyrissjóða. Samtökin gera eigi að síður athugasemdir við nokkra þætti þess. Meðal annars taka þau undir ábendingar Sambands íslenskra sveitarfélaga um að sjóðunum verði heimilt að fjárfesta í skuldabréfum og víxlum sveitarfélaga og Lánasjóðs sveitarfélaga ohf., sem og skuldabréfum og víxlum sem tryggð eru með ábyrgð þessara aðila. Nefndin fellst á það enda er um heimildarákvæði að ræða og stjórn lífeyrissjóðs ber ábyrgð á fjárfestingum sjóðsins og verður að huga að tryggingum og ábyrgðum en sveitarfélög njóta ekki ríkisábyrgðar.
    Landssamtök lífeyrissjóða telja líkt og Samtök fjármálafyrirtækja að fjárfestingarheimildir samtryggingarsjóða annars vegar og séreignarsparnaðarsjóða hins vegar séu takmarkaðar um of í frumvarpinu, sbr. einkum e-lið 10. gr. og 11. gr.
    Í e-lið 10. gr. kemur fram að lífeyrissjóði eða einstakri deild hans sé eigi heimilt að hafa meira en 25% af hreinni eign sinni í verðbréfasjóðum innan sama rekstrarfélags. Samtök fjármálafyrirtækja telja að ákvæðið sé ekki til þess fallið að ná þeim tilgangi sínum sem er að koma í veg fyrir hagsmunaárekstra og bendir á að hinir tilgreindu sjóðir lúti nú þegar ströngu eftirliti.
    Í 11. gr. frumvarpsins er lagt til að samræmdar reglur gildi um allan séreignarsparnað óháð því hver vörsluaðilinn er, sbr. 8. gr. laga um lífeyrissjóði. Fram til þessa hafa aðrir vörsluaðilar en lífeyrissjóðir haft mun frjálsari hendur við fjárfestingar sínar en lífeyrissjóðirnir. Tilgangur greinarinnar er að leiðrétta þetta misræmi og hvetja til meiri varfærni í fjárfestingum en á móti hefur því verið haldið fram að greinin setji of þröngar skorður í ljósi þess að séreignarsparnaður er valfrjáls sparnaður. Nefndin bendir einnig á að Fjármálaeftirlitið telji þörf á að setja þak á heimild til að fjárfesta séreignarsparnað í hlutabréfum fyrirtækja annars vegar og afleiðusamningum hins vegar en á því taki frumvarpsgreinin ekki.
    Nefndin ræddi ákvæði c-liðar 10. gr. frumvarpsins um rýmkun á heimild lífeyrissjóða til að fjárfesta í óskráðum verðbréfum. Heimildin er í dag 10% af hreinni eign en yrði 20%. Fram komu sjónarmið um að þörf væri á þessari breytingu þar sem sumir sjóðir hefðu vegna hremminga á fjármálamörkuðum færst yfir lögbundin mörk vegna þess að aðrar eignir hefðu rýrnað mjög og þar af leiðandi án þess að eiginleg viðskipti lægju að baki.
     Nefndin ræddi einnig ítarlega aðkomu lífeyrissjóða að endurreisnarsjóði atvinnulífsins í samstarfi við aðila almenna vinnumarkaðarins og opinbera aðila. Fékk nefndin af því tilefni afhent minnisblað frá Landssamtökum lífeyrissjóða þar sem lýst er hvernig fyrirhugað er að standa að stofnun sjóðsins, hvaða reglur ættu að gilda um starfsemina og hvernig breyta þurfi lögbundnum fjárfestingarheimildum sjóðanna til að þeir geti tekið þátt í þessu verkefni. Hlutverk sjóðsins, sem verður samlagshlutafélag, verði að aðstoða fyrirtæki sem eigi við rekstrarlegan vanda að etja vegna efnahagsástandsins en sem ættu sér vænlegan rekstrar- eða starfsgrundvöll. Nefndin ræddi í þessu sambandi hversu mikla fjármuni sjóðirnir væru tilbúnir að leggja til verkefnisins og á hvaða forsendum. Einnig ræddi nefndin um fyrirhugaða fjárfestingarstefnu sjóðsins og hvaða skilyrðum stjórnendur þyrftu að fullnægja.
    Nefndin ræddi þá áhættu sem falist getur í verkefninu en einnig hversu mikilvægt það væri fyrir lífeyrissjóði landsins að sjóðfélagar þeirra haldi atvinnunni og geti staðið undir iðgjöldum til sjóðanna. Taldi hún mikilvægt ef ráðist verði í slíkt verkefni að gætt yrði fyllstu varkárni. Sérstaklega þyrfti að gæta að faglegri og málefnalegri ákvarðanatöku um fjárfestingar og dreifingu áhættu.
    Það sjónarmið kom fram í nefndinni að mikilvægt sé að slíkur sjóður upplýsti um eigendur sína og stjórn og setti sér gagnsæjar og skýrar reglur um fjárfestingarstefnu. Slíkar reglur gætu m.a. falist í að færa niður hlutafé, breyta skuldum kröfuhafa í hlutafé eða víkjandi lán eða að skuldir verði greiddar út að hluta og felldar niður að hluta. Fyrri eigendur mundu hugsanlega víkja tímabundið úr stjórn, sjóðurinn tilnefndi nýja aðila í stjórn á faglegum grunni óháða stjórn sjóðsins og lífeyrissjóðum og fulltrúar starfsmanna gætu tekið sæti í stjórn fyrir sjóðinn um takmarkaðan tíma. Tekið yrði á rekstrarvanda fyrirtækis með t.d. lækkun hæstu launa, breyttum áherslum í rekstri og sókn á nýjum sviðum. Flokka þyrfti fyrirtæki niður á málefnalegan og faglegan hátt eftir því hvers eðlis erfiðleikar þeirra væru og hversu alvarlegir þeir væru. Markmiðið er að halda fyrirtækjum gangandi og tryggja atvinnu eftir föngum. Þá gæti falist í reglunum áætlun um að sjóðurinn stefndi að sölu á hlut sínum innan ekki langs tíma. Þá yrði leitað samstarfs við aðra kröfuhafa og aðra áhugasama um aðkomu að björguninni. Gagnsæi reglnanna gæti enn fremur falist í að kynnt yrði um fyrirhugaðar aðkomu sjóðsins að ákveðnu fyrirtæki tímanlega, þegar það skaðar ekki, öðrum yrði boðin þátttaka í verkefninu eða jafnvel yfirtaka og að ferlinu verði lýst þegar aðgerðir eru hafnar og þeim lokið. Aðstandendur sjóðsins ættu að huga að því hvort skynsamlegt sé að bjóða almenningi og öðrum þátttöku í sjóðnum, jafnvel með einni rödd í sér hlutafélagi.
    Samtök atvinnulífsins tóku fram að þau styddu frumvarpið en söknuðu þess að við smíði þess hefði ekki verið tekið nægilegt tillit til óska aðila vinnumarkaðarins um að tryggja lagalegan grundvöll endurhæfingarsjóðs. Alþýðusamband Íslands lýsti enn fremur yfir efasemdum um bráðabirgðaákvæði frumvarpsins.
    Nefndin fjallaði um bráðabirgðaákvæði frumvarpsins en þar er lagt til að heimil vikmörk milli eignaliða og framtíðarskuldbindinga geti numið allt að 15% tímabundið. Fram kom að talsverðrar óvissu gætti um eignir lífeyrissjóðanna um þessar mundir og að neikvæð staða margra væri um og yfir 10%. Kom fram sú skoðun hjá fulltrúa Landssamtaka lífeyrissjóða að ólíklegt væri að sjóðir sem væru með neikvæða stöðu rétt undir 15% mundu nýta sér heimildina. Nefndin ræddi þetta atriði ítarlega og einkum það sjónarmið að hér væri verið að fresta að taka á vanda sjóðanna á kostnað yngri sjóðfélaga. Betra væri að taka strax á vandanum og hafa þessi mörk óbreytt. Á móti kemur að mörkin eru heimildarákvæði og að stjórn sjóðs gæti tekið sjálfstæða ákvörðun um skerðingu ef staða sjóðsins væri nálægt þessum mörkum. Þá var bent á að staða á eignamörkuðum væri svo óljós að ekki lægi enn fyrir hvert áfallið verður. Það kynni að skýrast á árinu 2009. Nefndin féllst á það sjónarmið.
    Nefndin leggur til nokkrar efnisbreytingar á 11. gr. frumvarpsins. Er lagt til að í stað hugtaksins „lífeyrissparnaðarreikningar“ verði hugtakið „innlánsreikningar“ notað þar sem það hefur skýrari merkingu. Þá leggur nefndin til að kveðið verði á um að verðbréf skv. 1. tölul. 1. mgr. 36. gr. laganna falli ekki undir ákvæði b-liðar 1. mgr. 11. gr. frumvarpsins. Nefndin leggur einnig til að c- og d-liður greinarinnar verði sameinaðir og lýtur sú breyting einvörðungu að formi en ekki efni. Loks leggur nefndin til að tveimur nýjum töluliðum verði bætt við frumvarpsgreinina til samræmis við ábendingar Fjármálaeftirlitsins.
    Í annan stað leggur nefndin til þá breytingu að gildistöku 11. gr. frumvarpsins verði frestað til loka næsta árs til að þeir sem undir hana falli geti lagað sig að ákvæðinu.
    Í þriðja lagi leggur nefndin til breytingu á frumvarpinu í samræmi við óskir Sambands íslenskra sveitarfélaga eins og að framan er lýst.
    Í fjórða lagi leggur nefndin til breytingu á frumvarpinu sem gera á lífeyrissjóðunum kleift að taka þátt í stofnun samlagshlutafélags um endurreisn atvinnulífsins. Leggur nefndin til að heimildin verði í gildi til næstu fimm ára og vill nefndin með því undirstrika mikilvægi þess að félagið losi um fjárfestingar sínar sem fyrst að teknu tilliti til arðsemi.
    Að lokum hnykkir nefndin á því að breytingartillögur hennar sem varða sveitarfélögin og endurreisnarsjóð atvinnulífsins eru gerðar í ljósi stöðunnar í íslensku efnahagslífi.
    Nefndin leggur til að frumvarpið verði samþykkt með framangreindum breytingum sem gerð er tillaga um í sérstöku þingskjali.
         Bjarni Benediktsson og Gunnar Svavarsson voru fjarverandi við afgreiðslu málsins.
    Birkir J. Jónsson skrifar undir álit þetta með fyrirvara.

Alþingi, 20. des. 2008.



Pétur H. Blöndal,


form., frsm.


Ellert B. Schram.


Ögmundur Jónasson,




Birkir J. Jónsson,


með fyrirvara.


Lúðvík Bergvinsson.


Katrín Jakobsdóttir,




Rósa Guðbjartsdóttir.

Fylgiskjal.


Landssamtök lífeyrissjóða.


Hér er efni sem sést aðeins í pdf-skjalinu.


(Minnisblað 16. desember 2008.)


Hér er efni sem sést aðeins í pdf-skjalinu.




Hér er efni sem sést aðeins í pdf-skjalinu.