Ferill 560. máls. Aðrar útgáfur af skjalinu: PDF - Word Perfect.
Þingskjal 974 — 560. mál.
Frumvarp til laga
um breytingu á lögum um landmælingar og grunnkortagerð,
nr. 103/2006, með síðari breytingum (landupplýsingagrunnur
og gjaldfrelsi landupplýsinga).
(Lagt fyrir Alþingi á 144. löggjafarþingi 2014–2015.)
1. gr.
Við 2. gr. laganna bætist eftirfarandi orðskýring í réttri stafrófsröð, svohljóðandi:Stjórnvöld:
a. Öll stjórnvöld sem falla undir gildissvið upplýsingalaga.
b. Lögaðili sem hefur verið falið opinbert hlutverk eða veitir almenningi opinbera þjónustu sem varðar umhverfið á grundvelli laga, stjórnvaldsfyrirmæla eða samnings við stjórnvöld sem falla undir a-lið.
c. Lögaðili sem gegnir opinberu hlutverki eða veitir opinbera þjónustu sem varðar umhverfið og lýtur stjórn þeirra stjórnvalda sem falla undir a-lið. Lögaðili er talinn lúta opinberri stjórn í þessum skilningi þegar stjórnvöld skv. a-lið tilnefna meira en helming stjórnarmanna í stjórn lögaðilans eða hafa á annan hátt virk yfirráð yfir honum.
2. gr.
Eftirfarandi breytingar verða á 4. gr. laganna:a. Orðin „í mælikvarðanum 1:50.000 og miðlun þeirra í minni mælikvarða“ í 4. tölul. falla brott.
b. Við bætist nýr töluliður, svohljóðandi: Gerð, viðhald og miðlun stafrænna landupplýsingagrunna í samráði við viðeigandi stjórnvöld.
3. gr.
1. tölul. 1. mgr. 7. gr. laganna fellur brott.4. gr.
Lög þessi öðlast þegar gildi.Athugasemdir við lagafrumvarp þetta.
Í frumvarpi þessu eru lagðar til breytingar á lögum nr. 103/2006, um landmælingar og grunnkortagerð, hvað varðar hlutverk Landmælinga Íslands um gerð, viðhald og miðlun stafrænna þekja og landupplýsingagrunna.
Frumvarp þetta var samið í umhverfis- og auðlindaráðuneytinu í samráði við Landmælingar Íslands. Nánar er gerð grein fyrir hvernig samráði var háttað við gerð frumvarpsins í V. kafla.
II. Tilefni og nauðsyn lagasetningar.
Miklar breytingar hafa orðið á tækni varðandi öflun, notkun og miðlun stafrænna landupplýsinga og hefur notkun almennings, fyrirtækja og stjórnvalda á þeim aukist verulega. Um alllangt skeið hefur verið til skoðunar í umhverfis- og auðlindaráðuneytinu hvort ráðast skuli í breytingar á lögum nr. 103/2006, um landmælingar og grunnkortagerð, einkum til að bregðast við þeirri þróun sem hefur orðið hvað varðar öflun, notkun og miðlun stafrænna landupplýsinga og tryggja að miðlun stafrænna landupplýsinga sé í samræmi við þarfir stjórnsýslunnar, hagsmunaaðila og almennings. Á árinu 2011 tók fyrirtækið Alta ehf. saman skýrslu fyrir ráðuneytið um högun skipulagsupplýsinga í Danmörku, Noregi og á Íslandi (http:// plan.alta.is). Í framangreindri skýrslu voru settar fram nokkrar tillögur sem miðuðu að því að koma stafrænu skipulagi í betra horf. Má þar nefna að lagt var til að komið yrði á fót almennum landupplýsingagrunni sem hefði að geyma nákvæmar og ítarlegar landupplýsingar sem stjórnvöld þurfa á að halda vegna lögbundinna verkefna þeirra. Í erindi Alta ehf. frá febrúar 2011 til ráðuneytisins kemur m.a. fram að afmörkun á landupplýsingagrunni Landmælinga Íslands í mælikvarðanum 1:50.000 geri það að verkum að grunnurinn geti ekki þróast með sama hætti og sambærilegir grunnar á Norðurlöndum. Landmælingar Íslands taka almennt undir þessi sjónarmið og hefur stofnunin lagt til breytingar á lögum nr. 103/2006. Að mati Landmælinga er þörf á átaki við að afla nákvæmra landupplýsinga og grunnkorta fyrir margvíslegar þarfir íslensku stjórnsýslunnar og almennings.
Markmið laga nr. 44/2011, um grunngerð fyrir stafrænar landupplýsingar, er að byggja upp og viðhalda grunngerð fyrir stafrænar landupplýsingar á vegum stjórnvalda og tryggja aðgengi stjórnvalda og almennings að landupplýsingum um Ísland. Landmælingar Íslands fara með framkvæmd laga nr. 44/2011 en lögin taka til ýmissa landupplýsinga, svo sem samgangna, friðlýstra svæða, jarðfræði, stjórnsýslumarka og heimilisfanga. Að mati ráðuneytisins er þörf á að tryggja samræmi milli laga nr. 44/2011 og laga nr. 103/2006 hvað varðar hlutverk Landmælinga Íslands.
Aðgengi að gögnum og upplýsingum hefur aukist verulega með tilkomu internetsins. Þegar netfyrirtækið Google hóf fyrir nokkrum árum að miðla kortum og landupplýsingum án gjaldtöku á vefnum varð veruleg aukning í notkun þessara gagna. Stafræn landakort og aðrar opinberar landupplýsingar með mikilli nákvæmni hafa í kjölfarið verið gerð aðgengileg án gjaldtöku víða um heim með góðum árangri sem er m.a. mældur í stóraukinni notkun og nýsköpun á sviði upplýsingatækni. Til að mæta auknum kröfum um aðgengi gagna ákvað þáverandi umhverfis- og auðlindaráðherra, í samvinnu við Landmælingar Íslands, að öll gögn í eigu stofnunarinnar yrðu gerð gjaldfrjáls og tók sú gjaldskrárbreyting gildi 23. janúar 2013. Frá því að gögn Landmælinga Íslands voru gerð gjaldfrjáls hefur notkun á þeim aukist mikið og er frumvarpinu ætlað að festa þessa framkvæmd í sessi til frambúðar.
III. Meginefni frumvarpsins.
Frumvarp þetta byggist á þeirri hugmyndafræði að öll gögn, þ.e. landupplýsingar, sem keypt verða með opinberum fjármunum verði gerð aðgengileg og miðlað til annarra stjórnvalda, sveitarfélaga, almennings og fyrirtækja. Er frumvarpinu ætlað að stuðla að auknu samstarfi ríkisstofnana og sveitarfélaga sem afla og nota landupplýsingar til að nýta sem best opinbert fé og koma í veg fyrir tvíverknað og/eða margkaup á gögnum. Dæmi eru um að samningur milli einkaaðila og ríkisstofnunar innihaldi ákvæði um að öll gögn sem einkaaðilinn afhendir séu einungis til nota fyrir starfsemi viðkomandi stofnunar og að óheimilt sé að afhenda gögnin til þriðja aðila. Lög um grunngerð fyrir stafrænar landupplýsingar gera ráð fyrir enn frekara samstarfi og samvinnu opinberra aðila við innkaup, viðhald, miðlun og notkun landupplýsinga á Íslandi. Til þess að þessi samvinna og samþætting geti átt sér stað með fullri þátttöku Landmælinga Íslands þarf að tryggja að ekki séu í gildi lagalegar hindranir um takmörkun á nákvæmni þeirra gagna sem aflað er eða miðlun þeirra.
Í frumvarpi þessu er lagt til að Landmælingar Íslands sjái til þess að komið verði upp landupplýsingagrunni, honum viðhaldið og miðlað í þeirri nákvæmni sem þörf er á hverju sinni og tækni leyfir. Hlutverk Landmælinga Íslands er m.a. gerð, viðhald og miðlun á landupplýsingagrunni í mælikvarðanum 1:50.000, sbr. 4. tölul. 4. gr. laga nr. 103/2006, um landmælingar og grunnkortagerð. Landupplýsingagrunnur af Íslandi í mælikvarðanum 1:50.000 þjónar ekki hagsmunum íslenskrar stjórnsýslu sem best enda þurfa stjórnvöld í mörgum tilvikum að vinna með mun nákvæmari gögn, svo sem við skipulagsgerð, og sífellt er þörf á nákvæmari gögnum. Í þessu samhengi má nefna að ýmsar ríkisstofnanir og sveitarfélög leigja aðgang að nákvæmari gögnum en í mælikvarðanum 1:50.000 af einkaaðilum. Að mati ráðuneytisins er ekki ráðlegt að viðhalda afmörkun landupplýsingagrunns Landmælinga Íslands í mælikvarðanum 1:50.000 enda takmarkar það notkun hans af öðrum stjórnvöldum, hagsmunaaðilum og almenningi. Nauðsynlegt er að sú ríkisstofnun sem fer með landmælingar og grunnkortagerð geti unnið með og miðlað landupplýsingum með þeirri nákvæmni sem nauðsynleg er á hverjum tíma og miðlað til annarra stjórnvalda, hagsmunaaðila og almennings eftir því sem þörf er á hverju sinni. Í frumvarpinu er af þeim sökum lagt til að Landmælingar Íslands sjái til þess að komið verði upp landupplýsingagrunni, honum viðhaldið og miðlað í þeirri nákvæmni sem þörf er á hverju sinni og tækni leyfir. Í frumvarpinu er hins vegar ekki tilgreint með hvaða hætti Landmælingar Íslands muni sinna þessu nýja hlutverki enda þykir ekki ástæða til að lögfesta einhverja ákveðna leið fyrir stofnunina að framfylgja því hlutverki. Almennt verður þó að ganga út frá því að landupplýsingar sem Landmælingar Íslands og aðrar stofnanir íslenska ríkisins munu kaupa til að koma upp, viðhalda og miðla landupplýsingagrunni verða keypt eða leigð af einkaaðilum, svo sem á grundvelli útboða. Frumvarpið tekur þannig mið af lögum nr. 84/2007, um opinber innkaup, en tilgangur þeirra laga er að tryggja jafnræði fyrirtækja við opinber innkaup, stuðla að hagkvæmni í opinberum rekstri með virkri samkeppni og efla nýsköpun og þróun við innkaup hins opinbera á vöktun, verkum og þjónustu, sbr. 1. gr. laganna. Af þeim sökum ætti ekkert að vera því til fyrirstöðu að einkaaðilar muni halda áfram að veita þessa þjónustu sem yrði keypt af íslenska ríkinu.
Þá er í frumvarpinu lagt til að Landmælingar Íslands komi upp, viðhaldi og miðli landupplýsingagrunnum í samráði við önnur stjórnvöld. Líkt og rakið er í II. kafla hér að framan er markmið laga nr. 44/2011 að byggja upp og viðhalda grunngerð fyrir stafrænar landupplýsingar á vegum stjórnvalda og tryggja aðgengi stjórnvalda og almennings að landupplýsingum um Ísland. Landmælingar Íslands fara með framkvæmd laga nr. 44/2011 en lögin taka til ýmissa landupplýsinga, svo sem samgangna, friðlýstra svæða, jarðfræði, stjórnsýslumarka og heimilisfanga. Samkvæmt lögunum skulu Landmælingar Íslands starfrækja landupplýsingagátt til að veita aðgang að stafrænum landupplýsingum og upplýsingum um þær. Þá er lögð skylda á stjórnvöld sem hafa stafrænar landupplýsingar í umsjá sinni að sjá til þess að gögn og tengd vefþjónusta verði gerð aðgengileg í gegnum framangreinda landupplýsingagátt. Landupplýsingagáttin hefur þegar verið sett upp af hálfu Landmælinga Íslands og mun koma til fullrar framkvæmdar á komandi árum. Þannig mun landupplýsingagáttin hafa að geyma:
– lýsigagnaþjónustu sem gefur kost á að leita að stafrænum landupplýsingum og tengdri þjónustu,
– skoðunarþjónustu sem að lágmarki gefur kost á að skoða gögn, skýringar þeirra og lýsigögn, fara um þau, þysja inn/út, hliðra þeim eða skara,
– niðurhalsþjónustu sem gefur kost á að hala niður afritum stafrænna landupplýsinga eða fá beinan aðgang að þeim, hvort sem er að öllu leyti eða að hluta, og
– vörpunarþjónustu sem gefur kost á að varpa stafrænum landupplýsingum til að samhæfni náist og þjónustu sem gefur kost á að virkja ólíka vefþjónustu landupplýsinga.
Að mati ráðuneytisins þarf að tryggja samræmi milli laga nr. 44/2011 og laga nr. 103/2006 hvað varðar hlutverk Landmælinga Íslands. Af þeim sökum er í frumvarpi þessu lagt til að við lögin bætist það hlutverk Landmælinga Íslands að koma upp, viðhalda og miðla landupplýsingagrunnum í samráði við önnur stjórnvöld. Með því móti verður lagður grunnur að því að koma upp landupplýsingagrunnum hér á landi sem hafa að geyma landupplýsingar sem stjórnvöld hafa undir höndum á hverjum tíma. Landmælingar Íslands munu, verði frumvarpið að lögum, halda utan um landupplýsingagrunna í samráði við önnur stjórnvöld sem nýtast við verkefni stjórnsýslunnar, jafnt hjá ríki sem sveitarfélögum, og verða aðgengilegir stjórnvöldum, hagsmunaaðilum og almenningi. Tilgangur þessarar breytingar er að auka aðgengi að landupplýsingum sem stjórnvöld hafa í umsjá sinni, einkum til þess að önnur stjórnvöld, hagsmunaaðilar og almenningur geti nálgast og notað þær.
Þá er lagt til í frumvarpinu að gjaldtökuheimild Landmælinga Íslands verði felld brott. Líkt og rakið er í II. kafla hér að framan hafa gögn Landmælinga Íslands verið gjaldfrjáls frá 23. janúar 2013 sem hefur leitt til stóraukinnar notkunar á þeim. Gögnin sem um er að ræða eru notuð við ýmis verkefni á vegum stofnana ríkisins og sveitarfélaga auk þess sem þau eru notuð af fyrirtækjum og einstaklingum í ýmsum tilgangi. Markmiðið með því að gera stafræn kort og landupplýsingar Landmælinga Íslands gjaldfrjáls var að tryggja almenningi og opinberum aðilum á Íslandi greiðan aðgang að upplýsingum um umhverfi og náttúru landsins. Einnig var markmiðið að hvetja til aukinnar notkunar, úrvinnslu og miðlunar þessara gagna, t.d. á sviði ferðaþjónustu, opinberrar stjórnsýslu og í menntakerfinu. Frá því að gögn Landmælinga Íslands voru gerð gjaldfrjáls í byrjun árs 2013 hefur notendum svokallaðra vektorgagna fjölgað mikið, úr um 100 í um 2.600, auk þess sem aðsókn í önnur gögn stofnunarinnar hefur stóraukist. Þegar skoðuð er aukin notkun út frá gagnamagni er aukningin um það bil hundraðföld sem verður að teljast góður árangur. Notendur sækja gögnin á heimasíðu stofnunarinnar og eru þau notuð í mismunandi verkefni, allt frá kortagerð til gerðar smáforrita. Með hliðsjón af framangreindu er lagt til að meginreglan verði að gögn Landmælinga Íslands verði gjaldfrjáls og því er gjaldtökuheimild í lögum nr. 103/2006 felld brott.
IV. Samræmi við stjórnarskrá og alþjóðlegar skuldbindingar.
Að mati ráðuneytisins gefur frumvarpið ekki tilefni til að skoða samræmi við stjórnarskrá lýðveldisins Íslands, nr. 33/1944.
V. Samráð.
Frumvarp þetta var kynnt á vef umhverfis- og auðlindaráðuneytis 24. október 2014 og gefinn var kostur á að koma að athugasemdum og ábendingum um efni þess til 7. nóvember 2014. Þá var vakin athygli þriggja lögaðila á að frumvarpið væri til kynningar á vef ráðuneytisins en það voru Alta ehf., Loftmyndir ehf. og Samsýn ehf. Loftmyndir ehf. boðuðu að fyrirtækið mundi koma að athugasemdum við frumvarpið. Ráðuneytinu barst umsögn Loftmynda ehf. um frumvarpið 19. nóvember 2014. Í umsögn Loftmynda ehf. kemur fram að frumvarp þetta setji núverandi markað með nákvæm landfræðileg gögn í uppnám auk þess sem frumvarpið muni auka útgjöld ríkisins til muna. Að mati ráðuneytisins gaf framangreind umsögn ekki tilefni til breytinga á efni frumvarpsins en þörf væri hins vegar á nánari skýringum á efni frumvarpsins í almennum athugasemdum. Í umsögn Loftmynda ehf. virðist gengið út frá því að ríki og sveitarfélög muni koma sér upp nákvæmari landupplýsingagrunni hliðstæðum þeim sem nú þegar er til staðar hjá einkaaðilum og að gerð hans verði unnin af starfsmönnum ríkisins. Frumvarpið gerir ráð fyrir að Landmælingar Íslands sjái til þess að komið verði upp landupplýsingagrunni, honum viðhaldið og miðlað í þeirri nákvæmni sem þörf er á hverju sinni og tækni leyfir. Verði frumvarpið að lögum er gengið út frá því að landupplýsingar sem Landmælingar Íslands og aðrar stofnanir íslenska ríkisins muni kaupa til að koma upp, viðhalda og miðla landupplýsingagrunni verði keypt eða leigð af einkaaðilum, svo sem á grundvelli útboða. Frumvarpið gerir því ráð fyrir að nákvæm landfræðileg gögn verði áfram keypt af einkaaðilum en í stað þess að hver og ein stofnun kaupi slík gögn verði stuðlað að sameiginlegum innkaupum stofnana á þessum gögnum. Að mati ráðuneytisins mun breytt fyrirkomulag ef til vill leiða til einhvers óhagræðis fyrir þá einkaaðila sem bjóða þessa þjónustu en á ekki að koma í veg fyrir að þeir bjóði áfram upp á þjónustuna.
VI. Mat á áhrifum.
Frumvarp þetta mun hafa áhrif á almenning, stofnanir, sveitarstjórnir og fyrirtæki í landinu að því er varðar betra aðgengi og notkun á landupplýsingum.
Markmið með frumvarpinu er að Landmælingar Íslands sjái til þess að komið verði upp landupplýsingagrunni, honum viðhaldið og miðlað í þeirri nákvæmni sem þörf er á hverju sinni og þjóni þannig betur hagsmunum ríkis og sveitarfélaga sem og fyrirtækjum og almenningi. Jafnframt er Landmælingum Íslands ætlað í samráði við önnur stjórnvöld að koma upp, viðhalda og miðla landupplýsingum sem getið er í 4. tölul. 4. gr. laga nr. 103/2006 og þeim landupplýsingum sem falla undir gildissvið laga nr. 44/2011, um grunngerð fyrir stafrænar landupplýsingar. Enn fremur er gert ráð fyrir að umræddum landupplýsingum verði miðlað gjaldfrjálst.
Frumvarpið mun almennt hafa jákvæð áhrif á almenning, stjórnvöld, sveitarstjórnir og fyrirtæki í landinu þar sem það mun stuðla að auknu aðgengi að nákvæmari landupplýsingum en nú er fyrir hendi. Þannig munu t.d. landupplýsingar sem eru hjá einu stjórnvaldi geta nýst öðrum stjórnvöldum sem og almenningi og fyrirtækjum í landinu í ýmiss konar tilgangi. Með auknu aðgengi að gögnum geta þau nýst við ýmis nýsköpunarverkefni, m.a. í smáforritum fyrir síma og önnur smátæki þar sem tækniþróunin er mjög ör. Dæmi um þetta er fyrirtækið Ískort sem hefur nýtt sér gögnin til kortagerðar og til að setja upp kortasjá á vefnum (http:// www.iskort.is/). Að auki notar það fyrirtæki ýmis önnur gögn, svo sem mikið safn gönguleiða og upplýsinga um staðsetningu skýla og skála. Kortin frá þessu fyrirtæki eru einnig aðgengileg fyrir Android og Apple iOs spjaldtölvur og síma í gegnum PDF Maps hugbúnaðinn. Annað fyrirtæki, Seiður ehf., hefur gert smáforrit fyrir Android-stýrikerfi þar sem hægt er að skoða nöfn 4.000 fjalla, hóla og hæða á öllu Íslandi á svipaðan hátt og um hringsjá væri að ræða (https://play.google.com/store/apps/details?id=is.seidur.horizons). Með forritinu er hægt að velja staðsetningu handvirkt á korti eða nota sjálfvirka staðsetningu tækis. Einnig er hægt að nota innbyggðan áttavita til að snúa landslaginu í rétta átt. Mörg fleiri dæmi mætti nefna um aukna og nýja notkun. Ljóst er að með því að gera landupplýsingar aðgengilegar og gjaldfrjálsar er aukinn hvati til nýsköpunar á þessu sviði.
Þótt frumvarpið hafi almennt jákvæð áhrif á fyrirtæki í landinu er rétt að vekja athygli á að frumvarpið kann að hafa neikvæð áhrif á þau fyrirtæki sem bjóða upp á landupplýsingar með meiri nákvæmni en í mælikvarðanum 1:50.000. Verði frumvarpið að lögum munu Landmælingar Íslands á komandi árum sjá til þess að komið verði upp landupplýsingum í meiri nákvæmni en í mælikvarðanum 1:50.000 og miðla þeim gjaldfrjálst. Af þeim sökum verður erfiðleikum bundið fyrir fyrirtæki að selja sambærilegar landupplýsingar á almennum markaði þegar fram líða stundir. Á móti kemur að Landmælingar Íslands sem og önnur stjórnvöld munu eftir sem áður reiða sig á fyrirtæki á markaði þegar landupplýsinga er aflað, t.d. með útboðum, til að koma upp og viðhalda landupplýsingagrunnum.
Verði frumvarpið að lögum mun það leggja grunn að bættu skipulagi við uppbyggingu, viðhaldi og miðlun á landupplýsingum hjá Landmælingum Íslands í samráði við önnur stjórnvöld. Þannig á frumvarpið að leiða til þess að landupplýsingar hjá einu stjórnvaldi geti nýst öðru stjórnvaldi í störfum sínum sem og fyrirtækjum sem mun koma í veg fyrir tvíverknað, þ.e. að fleiri en eitt stjórnvald sé að koma upp og viðhalda sömu landupplýsingum líkt og dæmi er um. Þannig getur frumvarpið leitt til hagræðingar í ríkisrekstrinum. Að mati ráðuneytisins er ávinningur af samþykkt frumvarpsins meiri en hugsanleg neikvæð áhrif þess.
Athugasemdir við einstakar greinar frumvarpsins.
Um 1. gr.
Í greininni er að finna tillögu um nýja skilgreiningu sem bæta á við 2. gr. laganna. Í frumvarpinu er lagt til að Landmælingar Íslands komi upp, viðhaldi og miðli landupplýsingagrunnum í samráði við önnur stjórnvöld og er því rétt að skilgreina hugtakið stjórnvöld. Skilgreining á hugtakinu er samhljóða skilgreiningu á hugtakinu í lögum nr. 44/2011, um grunngerð fyrir stafrænar landupplýsingar.
Um 2. gr.
Í a-lið er lagt til að Landmælingar Íslands komi upp, viðhaldi og miðli landupplýsingagrunni í þeirri nákvæmni sem þörf er á hverju sinni og tækni leyfir. Líkt og rakið er í II. kafla almennra athugasemda er hlutverk Landmælinga Íslands m.a. gerð, viðhald og miðlun á landupplýsingagrunni í mælikvarðanum 1:50.000, sbr. 4. tölul. 4. gr. laganna. Í greininni er lagt til að framangreind afmörkun við mælikvarðann 1:50.000 verði felld brott og Landmælingum Íslands falið að viðhalda landupplýsingagrunni í þeirri nákvæmni sem þörf er á hverju sinni og tækni leyfir.
Í b-lið er lagt til að Landmælingar Íslands komi upp, viðhaldi og miðli landupplýsingagrunnum í samráði við önnur stjórnvöld. Gert er ráð fyrir að Landmælingar Íslands komi upp almennum landupplýsingagrunnum í samráði við önnur stjórnvöld þar sem saman koma uppfærðar upplýsingar um þá þætti sem getið er í 4. tölul. 4. gr. gildandi laga og þær landupplýsingar sem falla undir gildissvið laga nr. 44/2011, um grunngerð fyrir stafrænar landupplýsingar.
Um 3. gr.
Lagt er til að gjaldtökuheimild Landmælinga Íslands verði felld brott. Líkt og rakið er í II. kafla almennra athugasemda hafa gögn Landmælinga Íslands verið gjaldfrjáls frá 23. janúar 2013 sem hefur leitt til stóraukinnar notkunar á þeim. Er frumvarpinu ætlað að festa þessa framkvæmd í sessi til frambúðar.
Um 4. gr.
Greinin þarfnast ekki skýringar.
Fylgiskjal.
Fjármála- og efnahagsráðuneyti,
skrifstofa opinberra fjármála:
Umsögn um frumvarp til laga um breytingu á lögum um landmælingar og grunnkortagerð, nr. 103/2006, með síðari breytingum (landupplýsingagrunnur og gjaldfrelsi landupplýsinga).
Verði frumvarpið að lögum verður í fyrsta lagi afnumið það lagaskilyrði að gerð og miðlun á stafrænum þekjum hjá Landmælingum Íslands verði í mælikvarðanum 1:50.000 eða minni kvarða. Þess í stað verði stofnuninni heimilt að miða við þann mælikvarða og nákvæmni sem þörf er talin á hverju sinni. Ekki er gert ráð fyrir að þetta ákvæði leiði til aukinna útgjalda fyrir ríkissjóð fyrst um sinn en fjármála- og efnahagsráðuneytið vekur athygli á nokkrum álitamálum í tengslum við þetta ákvæði sem gætu þó haft áhrif á útgjöld ríkissjóðs til langs tíma litið. Fyrst ber að nefna að fram kemur í greinargerð með þessu frumvarpi að það byggist á þeirri stefnumörkun að öll gögn af þeim toga sem hér um ræðir, þ.e. landupplýsingar, sem keypt verða með opinberum fjármunum, verði gerð aðgengileg og miðlað gjaldfrjálst til annarra stjórnvalda, sveitarfélaga, almennings og fyrirtækja. Frumvarpinu er ætlað að stuðla að auknu samstarfi ríkisstofnana og sveitarfélaga, til að mynda með því að koma í veg fyrir tvíverknað og/eða að nokkrir opinberir aðilar kaupi sömu gögnin en í einhverjum tilvikum eru gögn nú keypt með þeim skilmálum að notkun þeirra sé eingöngu til nota fyrir starfsemi viðkomandi stofnunar og að afhending til þriðja aðila sé óheimil. Í þessu sambandi má benda á að ekkert virðist þó vera því til fyrirstöðu að stofnanir sameinist um slíkt útboð miðað við gildandi lög og þá fyrir gögn sem eru á stærri mælikvarða, þ.e. meiri nákvæmni, en þau gögn sem Landmælingum Íslands hefur verið heimilt að birta. Þá þarf einnig að huga að því að þar sem eitt af markmiðum frumvarpsins er að gera gögnin aðgengileg og gjaldfrjáls gæti það í sjálfu sér dregið úr hvata stofnana og annarra stjórnvalda til að taka þátt í sameiginlegum útboðum, enda má gera ráð fyrir að þau geti þess í stað nálgast gögnin gjaldfrjálst í kjölfar þeirra. Það gæti haft í för með sér breytingar á verði gagna á markaði og skiptingu kostnaðar á milli stofnana, sem og á milli ríkis og sveitarfélaga, sem ekki hefur verið gert ráð fyrir. Þá er heldur ekki kveðið á um í frumvarpinu hvernig Landmælingar Íslands skuli afla umræddra gagna. Í greinargerð er tilgreint að áfram sé gert ráð fyrir að slík gögn verði keypt af einkaaðilum en ekki framleidd af Landmælingum Íslands. Verði hins vegar hafin framleiðsla gagna af þessum toga hjá stofnuninni mundi það leiða til aukinna útgjalda sem ekki er gert ráð fyrir í fjárheimildum hennar. Að lokum er vakin athygli á því í þessu samhengi að þegar gildandi lög voru samþykkt árið 2006 var markmið þeirra m.a. að draga Landmælingar Íslands út úr samkeppni við einkamarkaðinn og liður í því var að nákvæmari mælikvarðar en 1:50.000 féllu utan verksviðs stofnunarinnar. Ef frumvarpið verður óbreytt að lögum er óvíst hvaða áhrif það hefur á þau fyrirtæki á einkamarkaði til lengri tíma litið sem eru nú með til sölu þau gögn sem uppi eru hugmyndir um að gera aðgengileg og gjaldfrjáls og heimilt verður að framleiða á vegum hins opinbera. Í þessu sambandi má hins vegar jafnframt líta til þess að aukið aðgengi að gjaldfrjálsum gögnum getur ýtt undir nýsköpun við úrvinnslu og framsetningu þeirra á einkamarkaði.
Í öðru lagi er lagt til í frumvarpinu að mælt verði fyrir um samráð við önnur stjórnvöld við gerð, viðhald og miðlun stafrænna landupplýsingagrunna í skilgreiningu á verkefnum Landmælinga Íslands. Ákvæðinu er ætlað að tryggja samræmi við lög nr. 44/2011, um grunngerð fyrir stafrænar landupplýsingar, og auka aðgengi að landupplýsingum sem stjórnvöld hafa í umsjá sinni.
Í þriðja lagi er gert ráð fyrir að fellt verði út ákvæði í gildandi lögum um að fjármögnun Landmælinga fari m.a. fram með sölu á afnotum af efni í vörslu stofnunarinnar og framleiðslu sem nýtur höfundaréttar ríkisins. Í fjárlögum ársins 2015 er gert ráð fyrir 3 m.kr. mörkuðum ríkistekjum til stofnunarinnar vegna sölu á afnotum af efni í vörslu stofnunarinnar og framleiðslu sem nýtur höfundaréttar ríkisins. Eins og fram kemur í greinargerð með frumvarpinu hafa þessi gögn hins vegar verið látin af hendi gjaldfrjálst frá því í janúar 2013. Tekjurnar hafa því ekki innheimst en fjárheimild stofnunarinnar hefur þó verið óbreytt þrátt fyrir það. Verði frumvarpið að lögum falla niður þessar mörkuðu tekjur stofnunarinnar en samhliða því er gert ráð fyrir að fjárheimild stofnunarinnar lækki um sömu fjárhæð, eða um 3 m.kr. Í þessu sambandi vekur fjármála- og efnahagsráðuneytið athygli á því að ekki hefur farið fram heildstæð úttekt á mögulegum heildaráhrifum af þeirri stefnu að veita gjaldfrjálsan aðgang að opinberum gögnum. Þörf er á slíkri úttekt enda getur öflun eða framleiðsla slíkra gagna haft umtalsverðan kostnað í för með sér fyrir ríkissjóð, sem fjármagna þarf með einhverjum hætti, þótt ekki sé um verulegar fjárhæðir að ræða í þessu tilviki. Í þeim efnum skiptir einnig máli hvort þeir sem nýta slíkar upplýsingar og gögn greiði fyrir afnotin eða hvort kostnaðurinn verði lagður á aðra með almennri skattlagningu.
Verði frumvarpið að lögum munu markaðar tekjur og fjárheimildir Landmælinga Íslands sem gert er ráð fyrir í fjárlögum lækka um 3 m.kr. en afkoma stofnunarinnar og ríkissjóðs yrði óbreytt eftir sem áður.
