Ferill 4. máls. Aðrar útgáfur af skjalinu: PDF - Word Perfect.
144. löggjafarþing 2014–2015.
Þingskjal 1236 — 4. mál.
2. umræða.
Nefndarálit
um frumvarp til laga um breyting á lögum um fjárhagslegar tryggingarráðstafanir,
nr. 46 13. maí 2005 (EES-reglur, innleiðing).
Frá efnahags- og viðskiptanefnd.
Nefndin hefur fjallað um málið og fengið á sinn fund Jón Helga Óskarsson og Vilhjálm Bjarnason frá Hagsmunasamtökum heimilanna og Jón Gunnar Jónsson frá Bankasýslu ríkisins. Þá bárust nefndinni umsagnir frá Alþýðusambandi Íslands, Bankasýslu ríkisins og Hagsmunasamtökum heimilanna. Einnig bárust umsagnir um breytingartillögur nefndarinnar frá Fjármálaeftirlitinu og Seðlabanka Íslands.
Nefndin fjallaði einnig um málið á síðasta löggjafarþingi (316. mál á 143. löggjafarþingi) en náði ekki að afgreiða það til 2. umræðu. Við þá umfjöllun komu eftirfarandi á fund nefndarinnar: Bryndís Helgadóttir og Inga Þórey Óskarsdóttir frá innanríkisráðuneytinu, Hjálmar S. Brynjólfsson, Guðrún Finnborg Þórðardóttir og Berglind Helga Jónsdóttir frá Fjármálaeftirlitinu og Sigríður Rafnar Pétursdóttir, Sigríður Benediktsdóttir og Sigríður Logadóttir frá Seðlabanka Íslands. Þá barst nefndinni umsögn um málið frá Seðlabanka Íslands.
Þær breytingar sem lagðar eru til í frumvarpinu eiga rót sína að rekja til ákvæða tilskipunar Evrópuþingsins og ráðsins 2009/44/EB, frá 6. maí 2009, um breytingu á tilskipun 98/26/EB um endanlegt uppgjör í greiðslukerfum og uppgjörskerfum fyrir verðbréf og tilskipun 2002/47/EB um samninga um fjárhagslegar tryggingarráðstafanir að því er varðar tengd kerfi og skuldakröfur. Sá hluti ákvæða tilskipunar 2009/44/EB sem frumvarpið varðar er til kominn vegna breytinga sem hún hefur í för með sér á ákvæðum tilskipunar 2002/ 47/EB. Tilskipun 2002/47/EB var innleidd í íslenskan rétt með setningu laga nr. 46/2005, um fjárhagslegar tryggingarráðstafanir.
Fjárhagslegar tryggingarráðstafanir felast í tvíhliða samningum um veðsetningu eða framsal verðbréfa eða reiðufjár til tryggingar fjárhagslegum skuldbindingum. Eins og segir í frumvarpinu er þýðingarmesta breytingin sú að reglur um svokallaðar skuldakröfur eru felldar inn í lögin og verði frumvarpið samþykkt mun verða heimilt að veðsetja eða framselja slíkar kröfur til tryggingar fjárhagslegum skuldbindingum.
Fyrir nefndinni voru gerðar athugasemdir við að svigrúm við innleiðingu tilskipunar 2009/44/EB hefði ekki verið nýtt við gerð frumvarpsins. Var þannig vísað til þess að í d-lið 4. tölul. 2. gr. tilskipunarinnar sé EES-ríkjum heimilað að ákveða að skuldakröfur falli utan gildissviðs tilskipunarinnar ef skuldari er neytandi eins og hann er skilgreindur í a-lið 3. gr. tilskipunar 2008/48/EB um lánssamninga fyrir neytendur, eða örfyrirtæki eða lítið fyrirtæki, nema tryggingarhafi eða tryggingarveitandi slíkra skuldakrafna sé ein þeirra stofnana sem um getur í b-lið 2. mgr 1. gr. tilskipunar 2002/47/EB.
Skilningur nefndarinnar er að markmið tilskipunar 2009/44/EB sé öðrum þræði að fjölga tiltækum tryggingum í því skyni að efla samkeppni og skapa greiðari aðgang að lánsfé innan ESB. Að mati nefndarinnar er þetta markmið skynsamlegt í umhverfi ESB-ríkjanna þar sem flæði peninga hefur ekki verið nægilegt undanfarin ár. Öfug staða er hins vegar uppi á Íslandi þar sem magn peninga í umferð er helst til of mikið. Peningamagn (M3) í umferð er um þessar mundir um 1.600 milljarðar kr. sem er um 400 milljörðum kr. meira en árið 2008.
Í c-lið 2. gr. frumvarpsins er lagt til að svigrúm ákvæðis d-liðar 4. tölul. 2. gr. tilskipunar 2009/44/EB verði nýtt á þann hátt að neytendalán, sbr. lög nr. 33/2013, um neytendalán, verði að meginreglu ekki talin skuldakröfur. Tvær undantekningar eru þó lagðar til frá fyrrgreindri meginreglu; (1) neytendalán sem eru fasteignalán og (2) neytendalán að fjárhæð undir 200 evrum og yfir 75.000 evrum miðað við opinbert viðmiðunargengi eins og það er skráð hverju sinni munu teljast skuldakröfur nema þegar tryggingarhafi eða tryggingarveitandi eru ein þeirra stofnana sem taldar eru upp í 2. tölul. 1. gr. laganna. Í sérstökum skýringum við 2. gr. frumvarpsins kemur m.a. fram að undanþága d-liðar 4. tölul. 2. gr. tilskipunar 2009/44/EB sé nýtt af varfærni enda sé mikilvægt að þær kröfur sem felldar verði undir hugtakið skuldakrafa teljist traustar tryggingar þar sem ætla megi að þær verði seldar eða nýttar til að takmarka áhættu seðlabanka og fjármálafyrirtækja af eigin áhættuskuldbindingum.
Nefndin tók til skoðunar hvernig svigrúm ákvæðis d-liðar 4. tölul. 2. gr. tilskipunar 2009/ 44/EB hefur verið nýtt við innleiðingu hennar í norsk lög. Sú skoðun leiddi í ljós að við innleiðingu tilskipunarinnar í norsk lög var hugtakið skuldakrafa skilgreint á þann hátt að í henni fælist krafa um greiðslu peninga sem á rót sína að rekja til láns sem lánastofnun hefur veitt lántaka sem er neytandi. Í sérstökum skýringum við lagafrumvarp sem síðar varð að lögum um breytingu á norskum lögum um fjárhagslegar tryggingarráðstafanir kemur fram að sú undanþága sem felist í því að undanskilja skuldakröfur vegna lána til neytenda feli í sér að framsal kröfu um endurgreiðslu láns sem veitt hefur verið skuldara sem er neytandi verði ekki nýtt sem trygging. Þá kemur fram að með neytanda í þessum skilningi sé átt við einstakling (n. fysisk person) sem tekur lán og markmið lántökunnar er ekki að afla fjár til nota í atvinnuskyni.
Í ákvæðum frumvarpsins og laga um fjárhagslegar tryggingarráðstafanir felast ríkar heimildir til framsals eignarréttinda yfir fjárhagslegri tryggingu eða veðsetningar til tryggingar efndum á fjárhagslegum skuldbindingum. Komi til vanefnda verður veðhafa m.a. heimilt að fullnusta vanefndirnar með skuldajöfnuði, sölu skuldakrafna eða yfirtöku á eignarrétti yfir slíkri kröfu.
Að mati nefndarinnar er sú leið sem farin var við innleiðingu tilskipunarinnar í Noregi hvað lán til neytenda varðar skynsamleg. Íslenskir neytendur eiga að jafnaði viðskipti við íslenskar lánastofnanir. Komi upp erfiðleikar í viðskiptasambandi neytanda og lánastofnunar má sjá fyrir sér að það veiki stöðu neytenda í samningum við lánastofnanir ef bein eða óbein eignarréttindi yfir skuldakröfu hafa færst til annarra aðila skv. 1. gr. frumvarpsins. Þá má sjá fyrir sér að erfitt kunni að reynast fyrir stjórnvöld að tryggja rétt neytenda ef til þess kemur að lánastofnun verður fyrir skakkaföllum þannig að stjórnvöld þurfa að grípa inn í.
Í ljósi framangreinds leggur nefndin til breytingu á c-lið 2. gr. frumvarpsins. Breytingin felur í sér að skuldakrafa verður skilgreind þannig að svigrúm d-liðar 4. tölul. 2. gr. tilskipunar 2009/44/EB sé að fullu nýtt hvað lán til neytenda varðar. Þannig verði lán til neytenda, þ.e. einstaklinga sem eiga lánaviðskipti sem ekki eru gerð í atvinnuskyni, undanþegin skilgreiningu hugtaksins skuldakrafa. Afleiðingarnar verða þær að lán til neytenda geta ekki orðið andlag fjárhagslegrar tryggingar í skilningi 1. og 2. mgr. 3. gr. laga um fjárhagslegar tryggingarráðstafanir. Við útfærslu tillögunnar leit nefndin til skilgreiningar á skuldakröfu í norskri löggjöf. Markmiðið er að lán veitt neytendum í skilningi laganna hafi sjálfstætt inntak sem er óháð hugtakinu neytendalán í skilningi laga um neytendalán. Áfram verður þó gert ráð fyrir því að lán til neytenda teljist skuldakröfur í skilningi c-liðar 2. gr. frumvarpsins þegar tryggingarhafi eða tryggingarveitandi eru ein þeirra stofnana sem taldar eru upp í 2. tölul. 1. gr. eins og áskilið er í d-lið 4. tölul. 2. gr. tilskipunar 2009/44/EB.
Í d-lið 4. tölul. 2. gr. tilskipunar 2009/44/EB er EES-ríkjum einnig veitt svigrúm til að ákveða að skuldakröfur falli ekki undir gildissvið tilskipunarinnar ef skuldarinn er örfyrirtæki eða lítið fyrirtæki eins og þau eru skilgreind í 1. gr., 2. og 3. mgr. 2. gr. viðauka við tilmæli framkvæmdastjórnarinnar 2003/361/EB frá 6. maí 2003 um skilgreininguna á örfyrirtækjum og litlum og meðalstórum fyrirtækjum. Í sérstökum athugasemdum frumvarpsins kemur fram að við gerð þess hafi ekki þótt ástæða til þess að nýta undanþáguheimildina hvað varðar örfyrirtæki eða lítil fyrirtæki enda hafi slík fyrirtæki ekki verið skilgreind í íslenskri löggjöf auk þess sem mikill meiri hluti íslenskra fyrirtækja mundi teljast örfyrirtæki eða lítil fyrirtæki.
Að mati nefndarinnar er eðlilegt að nýta það svigrúm sem tilskipun 2009/44/EB veitir við innleiðingu í íslenskan rétt. Hér að framan kom fram að skortur á peningum í umferð er ekki til staðar á Íslandi. Þá eiga sömu rök við um lán til örfyrirtækja og lítilla fyrirtækja og eiga við í tilviki lána til neytenda að breyttu breytanda.
Í frumvarpi til laga um ívilnanir til nýfjárfestinga á Íslandi (11. mál þessa þings) koma fram skilgreiningar á litlum, meðalstórum og stórum fyrirtækjum sem sóttar eru í leiðbeinandi reglur Eftirlitsstofnunar EFTA um aðstoð við örfyrirtæki, lítil og meðalstór fyrirtæki. Þær skilgreiningar eru sambærilegar þeim skilgreiningum sem koma fram í viðauka við tilmæli framkvæmdastjórnarinnar 2003/361/EB. Nefndin leggur til að svigrúm d-liðar 4. tölul. 2. gr. tilskipunar 2009/44/EB verði nýtt og lán sem veitt eru lánþegum sem eru örfyrirtæki eða lítil fyrirtæki í skilningi 1. gr., 2. og 3. mgr. 2. gr. viðauka við tilmæli framkvæmdastjórnarinnar 2003/361/EB frá 6. maí 2003 um skilgreininguna á örfyrirtækjum og litlum og meðalstórum fyrirtækjum teljist ekki til skuldakrafna. Nefndin leggur því til að hugtökin örfyrirtæki og lítið fyrirtæki verði skilgreind sérstaklega og leggur til breytingartillögu þess efnis. Með örfyrirtæki er þá átt við fyrirtæki sem hefur færri en 10 starfsmenn og árlega veltu og/eða efnahagsreikning undir 300 milljónum króna. Með litlu fyrirtæki er átt við fyrirtæki sem hefur færri en 50 starfsmenn og árlega veltu og/eða efnahagsreikning undir 1,5 milljörðum kr.
Að auki leggur nefndin til tæknilega lagfæringu á frumvarpinu með því að fella brott orðin „Fjárfestingarsjóður Evrópu“ úr b-lið 1. gr. til að forðast tvítekningu þar sem sjóðurinn er nú þegar nefndur framar í greininni.
Nefndin leggur til að frumvarpið verði samþykkt með framangreindum breytingum sem gerð er tillaga um í sérstöku þingskjali.
Árni Páll Árnason var fjarverandi við afgreiðslu málsins.
Alþingi, 22. apríl 2015.
| Frosti Sigurjónsson, form., frsm. |
Líneik Anna Sævarsdóttir. | Willum Þór Þórsson. | |
| Steingrímur J. Sigfússon. | Guðmundur Steingrímsson. | Sigríður Á. Andersen. | |
| Áslaug María Friðriksdóttir. | Vilhjálmur Bjarnason. | ||
