Ferill 435. máls. Aðrar útgáfur af skjalinu: PDF - Word Perfect.
145. löggjafarþing 2015–2016.
Prentað upp.
Þingskjal 1266 — 435. mál.
Leiðréttur texti.
2. umræða.
Nefndarálit
um frumvarp til laga um almennar íbúðir.
Frá velferðarnefnd.
Nefndin hefur fjallað um málið og fengið á sinn fund Áslaugu Árnadóttur, Bolla Þór Bollason og Rún Knútsdóttur frá velferðarráðuneyti, Gylfa Arnbjörnsson og Magnús M. Norðdahl frá Alþýðusambandi Íslands, Yngva Harðarson og Vigni Jónsson frá Analytica ehf., Döllu Ólafsdóttur frá Bandalagi starfsmanna ríkis og bæjar, Björn Arnar Magnússon frá Brynju – hússjóði Öryrkjabandalagsins, Benedikt Sigurðarson frá Búseta á Norðurlandi hsf., Aðalstein Þorsteinsson og Snorra Björn Sigurðsson frá Byggðastofnun, Auðun Frey Ingvarsson frá Félagsbústöðum hf., Guðrúnu Björnsdóttur frá Félagsstofnun stúdenta, Önnu Guðmundu Ingvarsdóttur, Hermann Jónasson og Úlfar Þ. Indriðason frá Íbúðalánasjóði, Bryndísi Snæbjörnsdóttur og Friðrik Sigurðsson frá Landssamtökunum Þroskahjálp, Margréti Steinarsdóttur frá Mannréttindaskrifstofu Íslands, Birgi Björn Sigurjónsson, Einar Bjarka Gunnarsson, Ellý A. Þorsteinsdóttur, Helgu Jónu Benediktsdóttur og Ívar Örn Ívarsson frá Reykjavíkurborg, Ástríði Þóreyju Jónsdóttur, Elínu Ölmu Arthursdóttur og Skúla Jónsson frá ríkisskattstjóra, Guðjón Bragason, Karl Björnsson og Tryggva Þórhallsson frá Sambandi íslenskra sveitarfélaga, Jóhann Má Sigurbjörnsson frá Samtökum leigjenda, Halldór Árnason og Hannes Sigurðsson frá Samtökum atvinnulífsins, Lúðvík Elíasson og Sigríði Benediktsdóttur frá Seðlabanka Íslands, Tryggva Másson frá Stúdentaráði Háskóla Íslands, Ástu S. Helgadóttur, umboðsmann skuldara, og Lovísu Ósk Þrastardóttur frá umboðsmanni skuldara, Björn Brynjúlf Björnsson og Mörtu Guðrúnu Blöndal frá Viðskiptaráði Íslands og Lilju Þorgeirsdóttur og Sigríði Hönnu Ingólfsdóttur frá Öryrkjabandalagi Íslands.
Umsagnir bárust frá Alþýðusambandi Íslands, Bandalagi starfsmanna ríkis og bæja, Búseta á Norðurlandi hsf., Félagsbústöðum hf., Félagsstofnun stúdenta, fjármálaskrifstofu Reykjavíkurborgar, Hafnarfjarðarbæ, Hagsmunasamtökum heimilanna, Íbúðalánasjóði, Landssamtökunum Þroskahjálp, Mannréttindaskrifstofu Íslands, Mosfellsbæ, ríkisskattstjóra, Sambandi íslenskra sveitarfélaga, Samtökum atvinnulífsins, Samtökum leigjenda á Íslandi, Seðlabanka Íslands, Stúdentaráði Háskóla Íslands, umboðsmanni skuldara, velferðarsviði Reykjavíkurborgar, Viðskiptaráði Íslands og Öryrkjabandalagi Íslands.
Markmið og efni frumvarpsins.
Frumvarpinu er ætlað að leggja grunn að nýju leiguíbúðakerfi. Meginmarkmið þess eru aukið framboð leiguhúsnæðis og að húsnæðiskostnaður fólks verði í samræmi við greiðslugetu. Miðað var við að það tæki til fólks í tveimur lægstu tekjufimmtungum.
Kveðið er á um heimild ríkis og sveitarfélaga til að styrkja kaup eða byggingu svonefndra almennra íbúða, leiguíbúða sem ætlaðar eru fólki undir tilgreindum tekju- og eignamörkum. Framlag ríkis verði 18% af stofnvirði íbúðanna og geti falist í beinu fjárframlagi eða vaxtaniðurgreiðslu. Framlag sveitarfélaga verði 12% af stofnvirðinu og geti falist í beinu fjárframlagi, úthlutun lóðar eða lækkun eða niðurfellingu á gjöldum. Krefjast megi þess að framlögin verði endurgreidd þegar lán af íbúðunum hafa verið greidd upp, en endurgreiðslur skuli þá nýttar til að styðja við öflun fleiri almennra íbúða sé þeirra þörf.
Kveðið er á um nýja tegund sjálfseignarstofnana, svonefnd almenn íbúðafélög, sem haldi utan um almennar íbúðir. Einnig er þó gert ráð fyrir að veita megi starfandi leigufélögum sem eru í eigu sveitarfélaga eða uppfylla skilyrði til að fá lán frá Íbúðalánasjóði samkvæmt núgildandi 37. gr. laga um húsnæðismál, nr. 44/1998, stofnframlög. Þá verði heimilt að veita sveitarfélögum stofnframlög til öflunar íbúða fyrir þá sem þeim ber lagaskylda til að veita úrlausn í húsnæðismálum.
Mælt er fyrir um greiðslur frá eigendum almennra íbúða í nýjan Húsnæðismálasjóð. Ætlunin er að þegar fram í sækir styrki sjóðurinn frekari kaup eða byggingar íbúða og almenna íbúðakerfið verði þannig sjálfbært.
Almenn ákvæði.
1. gr. Markmið og gildissvið.
Í vinnu við mótun húsnæðisstefnu í aðdraganda framlagningar frumvarpsins var lagt til grundvallar að leiga yrði jafnan ekki umfram 20–25% af tekjum. Nefndin telur æskilegt að þetta markmið komi fram í lögunum og leggur til viðbót þess efnis við fyrri málslið 1. mgr.
Í 2. mgr. er ákvæði um gildissvið laganna. Málsgreinin afmarkar þó ekki gildissviðið umfram það sem leiðir af öðrum ákvæðum. Nefndin leggur því til að hún falli brott.
2. gr. Skilgreiningar.
Í 1. tölul. eru „almennar íbúðir“ skilgreindar. Nokkrir gestir og umsagnaraðilar nefndarinnar bentu á að heitið gæti valdið misskilningi því orðasambandið „almennur leigumarkaður“ væri vanalega notað um leiguíbúðir á frjálsum markaði. Í ljósi ábendinganna leggur nefndin til að rætt verði um „almennar félagsíbúðir“, enda um sérstakt form leiguíbúða að ræða.
Í 2. tölul. er „almennt íbúðafélag“ skilgreint. Fram kemur að „félögin“ séu sjálfseignarstofnanir. Sjálfseignarstofnanir eru ekki félög, enda eiga þær sig sjálfar og er stýrt af sjálfstæðri stjórn en ekki af félagsmönnum. Nefndin telur því villandi að í heitinu komi fram orðið „félag“. Til að skýra um hvers konar lögaðila er að ræða leggur nefndin til að þess í stað verði notað heitið „húsnæðissjálfseignarstofnun“.
Í 3. tölul. er „áfangi“ skilgreindur. Hugtakið hefur aðeins þýðingu í tengslum við 19. gr. Nefndin leggur til breytingu á orðalagi þannig að ekki verði talað um áfanga í 19. gr. og leggur því jafnframt til að 3. tölul. falli brott.
Í 4. tölul. eru „efnaminni leigjendur“ skilgreindir. Nefndin telur óheppilegt að skilgreina hóp fólks sem „efnaminni“. Nefndin leggur því til að orðið verði fellt brott úr frumvarpinu. Þess í stað verði vísað til tekju- og eignamarka skv. 12. gr. þegar við á.
Í 5. tölul. er „íbúðarhúsnæði á vegum sveitarfélaga“ skilgreint. Nefndin leggur til að seinni hluti skilgreiningarinnar, þar sem í dæmaskyni eru taldir upp tilteknir hópar sem sveitarfélögum beri lagaskylda til að veita úrlausn í húsnæðismálum, falli brott. Það ræðst af öðrum lögum hverjum sveitarfélögum beri hverju sinni lagaskylda til að veita úrlausn í húsnæðismálum, sbr. einkum lög um félagsþjónustu sveitarfélaga, nr. 40/1991. Nefndin telur því ekki heppilegt að telja upp dæmi í lögum um almennar íbúðir.
Í 8. tölul. er „stofnvirði almennra íbúða“ skilgreint. Nefndin leggur til viðbót við ákvæðið til að árétta að annar kostnaður við kaup en kaupverðið, svo sem stimpilgjöld og gjöld fyrir þinglýsingu kaupsamnings, afsals og veðbréfa, teljist til stofnvirðis.
Almenn íbúðafélög.
4. gr. Almennt íbúðafélag.
Í fyrri málslið 2. mgr. segir að samþykktir eða skipulagsskrá almenns íbúðafélags skuli hafa hlotið staðfestingu ráðherra áður en félag hefur starfsemi sína og er tilkynnt til skráningar hjá sjálfseignarstofnanaskrá. Ríkisskattstjóri benti á að samspil ákvæðisins og 1. mgr. 7. gr. laga um sjálfseignarstofnanir sem stunda atvinnurekstur, nr. 33/1999, væri óljóst. Í síðarnefnda ákvæðinu segir að stjórn sjálfseignarstofnunar sem ætlað er að stunda atvinnurekstur skuli tilkynna hana til skráningar hjá sjálfseignarstofnanaskrá áður en atvinnurekstur hefst, þó eigi síðar en sex mánuðum frá dagsetningu stofnskjals. Nefndin leggur til að stjórn skuli tilkynna ráðherra um stofnun eigi síðar en sex mánuðum frá dagsetningu stofnskjals. Ráðherra skuli svo að staðfestingu lokinni framsenda tilkynninguna til skráningar hjá sjálfseignarstofnanaskrá.
Í 3. mgr. segir að ef rekstrarafgangur verði af rekstri almenns íbúðafélags skuli hann nýttur til frekari uppbyggingar í samræmi við ákvæði laganna. Nefndin telur æskilegt að almenn íbúðafélög hafi meira svigrúm við nýtingu rekstrarafgangs, þannig að hann megi t.d. nýta til að jafna út leigu milli íbúa eða styrkja eigið fé. Nefndin leggur því til að málsgreinin falli brott.
Í 4. mgr. segir að með almenn íbúðafélög skuli fara sem félög með takmarkaðri ábyrgð eftir því sem við á. Hliðstæð regla gildir þegar skv. 4. mgr. 8. gr. laga um sjálfseignarstofnanir sem stunda atvinnurekstur. Nefndin leggur því til að frumvarpsákvæðið falli brott.
5. gr. Stofnun félags og samþykktir.
Í 1. og 2. mgr. er fjallað um stofnun og stofnfé almennra íbúðafélaga. Ákvæði um sama efni eru þegar í 2. gr., 1. mgr. 10. gr., 1. og 3. mgr. 11. gr. og 1. mgr. 13. gr. laga um sjálfseignarstofnanir sem stunda atvinnurekstur. Nefndin leggur því til að frumvarpsákvæðin falli brott.
Í 3. mgr. er upptalning á atriðum sem skuli fjalla um í samþykktum eða skipulagsskrá almenns íbúðafélags. Ríkisskattstjóri benti á að í hana vantaði atriði sem 9. gr. laga um sjálfseignarstofnanir sem stunda atvinnurekstur kveður á um að skuli greina í samþykktum eða skipulagsskrá sjálfseignarstofnunar. Nefndin leggur til að fram komi að fjallað skuli um stofnfé, hvort tekið skuli við öðrum fjármunum en reiðufé í tengslum við stofnun, starfstíma stjórnarmanna, hvernig háttað skuli vali nýs stjórnarmanns í lausa stöðu og hvert reikningsárið skuli vera.
Í 5., 7. og 8. tölul. 3. mgr. eru ákvæði um aðild að almennum íbúðafélögum og félagsfundi. Almenn íbúðafélög eru sjálfseignarstofnanir, sbr. 2. tölul. 2. gr. Engir félagsmenn eru í sjálfseignarstofnunum og því engir félagsfundir. Æðsta vald í málefnum sjálfseignarstofnana eru sjálfstæðar stjórnir. Nefndin telur því marklaust að ræða um aðild að almennum íbúðafélögum eða félagsfundi og leggur til frumvarpsákvæðin falli brott.
Í 20. tölul. 3. mgr. segir að fjallað skuli um ráðstöfun eigna félagsins umfram skuldir ef því er slitið. Fram kemur í 3. mgr. 11. gr. og 3. tölul. 5. mgr. 24. gr. að þeim skuli ráðstafað til Húsnæðismálasjóðs. Nefndin leggur því til að 20. tölul. 3. mgr. falli brott.
6. gr. Félagsstjórn og framkvæmdastjóri.
Ákvæði hliðstæð fyrri málslið 1. mgr., 1. og 3.–6. málsl. 3. mgr., 4. mgr., fyrri málslið 5. mgr., 6.–8. mgr. og fyrri málslið 9. mgr. greinarinnar eru þegar í fyrri málslið 1. mgr. og 1. málsl. 3. mgr. 14. gr., 1. mgr. 15. gr., 1. mgr. 16. gr., 1. mgr. 17. gr., 1. og 3. málsl. 20. gr., fyrri málslið 21. gr., fyrri málslið 1. mgr. og 2. mgr. 25. gr. og 1. mgr. 26. gr. laga um sjálfseignarstofnanir sem stunda atvinnurekstur. Nefndin leggur því til að frumvarpsákvæðin falli brott.
Í síðari málslið 1. mgr. segir að stjórn skuli kjörin til tveggja ára nema annað sé ákveðið í samþykktum. Málsliðurinn verður óþarfur ef bætt er við 3. mgr. 5. gr. fyrirmælum um að kveðið skuli á um starfstíma stjórnarmanna í samþykktum, líkt og nefndin leggur til. Nefndin leggur því til að hann falli brott.
Nefndin leggur til að á eftir 2. mgr. komi ný málsgrein um kynjahlutföll í stjórn. Ákvæði um kynjahlutföll í stjórn eru í lögum um ýmiss konar félagaform, sbr. til dæmis 4. málsl. 1. mgr. 27. gr. laga um samvinnufélög, nr. 22/1991, og 1. mgr. 63. gr. laga um hlutafélög, nr. 2/1995. Að mati nefndarinnar er eðlilegt að hliðstæð fyrirmæli gildi um almenn íbúðafélög. Nefndin leggur þó ekki til að áskilinn verði tiltekinn lágmarksfjöldi starfsmanna til að ákvæðið eigi við.
Í síðari málslið 5. mgr. segir að stjórn geti veitt stjórnarmönnum og framkvæmdastjóra heimild til að rita firma félags ef ekki er kveðið á um annað í samþykktum eða skipulagsskrá þess. Í 2. mgr. 26. gr. laga um sjálfseignarstofnanir sem stunda atvinnurekstur segir aftur á móti að ákveða megi í samþykktum að einstakir stjórnarmenn eða framkvæmdastjórar hafi ritunarréttinn. Nefndin telur ekki tilefni til að hafa sérreglu um þetta efni í lögum um almennar íbúðir og leggur því til að frumvarpsákvæðið falli brott.
Í síðari málslið 9. mgr. segir að óheimilt sé að velja í stjórn almenns íbúðafélags einstaklinga sem koma að opinberu eftirliti með því eða ákvörðun um stofnframlög til slíkra félaga hjá ríki eða sveitarfélögum. Það leiðir þegar af 1. tölul. 1. mgr. 3. gr. stjórnsýslulaga, nr. 37/1993, að starfsmaður ríkis eða sveitarfélags væri vanhæfur til meðferðar máls almenns íbúðafélags þar sem hann á sæti í stjórn. Nefndin leggur því til að frumvarpsákvæðið falli brott.
7. gr. Störf stjórnar.
Ákvæði hliðstæð greininni eru í 1.–3. mgr. og fyrri málslið 4. mgr. 23. gr. og fyrri málslið 1. mgr. og fyrri málslið 2. mgr. 24. gr. laga um sjálfseignarstofnanir sem stunda atvinnurekstur. Nefndin leggur því til að frumvarpsgreinin falli brott. Í síðari málslið 4. mgr. frumvarpsgreinarinnar segir að vísu að stjórnarformaður og framkvæmdastjóri undirriti fundargerðir en í fyrri málslið 4. mgr. 23. gr. laga um sjálfseignarstofnanir sem stunda atvinnurekstur segir að gerðabók skuli undirrituð af þeim er fund sitja. Nefndin telur þó síðarnefndu regluna heppilegri, enda ekki víst að stjórnarformaður og framkvæmdastjóri sitji alla fundi auk þess sem meiri hluti stjórnar kunni að taka ákvörðun á fundi í þeirra óþökk.
8. gr. Fulltrúaráð.
Í 2. mgr. segir að val á fulltrúaráði almenns íbúðafélags skuli fara fram á aðalfundi félagsins og skuli starfstími þess vera tvö ár í senn. Almenn íbúðafélög eru sjálfseignarstofnanir, sbr. 2. tölul. 2. gr., sem hafa enga félagsmenn eða félagsfundi. Nefndin telur því ekki unnt að mæla fyrir um að val á fulltrúaráði skuli fara fram á aðalfundi félagsins og telur eðlilegra að almennt íbúðafélag ákveði í samþykktum eða skipulagsskrá hvernig val á fulltrúaráði fari fram, sbr. 9. tölul. 3. mgr. 5. gr. Þá telur nefndin ekki ástæðu til að fjalla um starfstíma fulltrúaráðs í 8. gr., enda skal það gert í samþykktum eða skipulagsskrá skv. 9. tölul 3. mgr. 5. gr. Nefndin leggur því til að 2. mgr. 8. gr. falli brott.
Nefndin telur þó mikilvægt að tryggja aðkomu íbúa hjá almennum íbúðafélögum að stjórnun þeirra. Nefndin leggur því til að minnst þriðjungur fulltrúaráðsmanna skuli vera úr hópi leigjenda sé þess kostur. Fulltrúaráð kýs stjórn, sbr. 2. mgr. 6. gr. Aðild leigjenda að fulltrúaráði tryggir því að leigjendur eigi aðkomu að vali á stjórn. Gert er ráð fyrir að ákveðið verði nánar í samþykktum eða skipulagsskrá hvernig vali á leigjendum í fulltrúaráð verði háttað, sbr. 9. tölul. 3. mgr. 5. gr.
Í 3. mgr. er ákvæði um hlutverk fulltrúaráðs. Hliðstæð ákvæði eru þegar í fyrri málslið 20. gr., 1. mgr. 22. gr. og 1. málsl. 30. gr. laga um sjálfseignarstofnanir sem stunda atvinnurekstur. Nefndin leggur því til að frumvarpsákvæðið falli brott.
Í fyrri málslið 5. mgr. segir að ákvæði laganna um stjórn og stjórnarmenn eigi við um fulltrúaráð og fulltrúaráðsmenn eftir því sem við eigi. Að teknu tilliti til breytingartillagna nefndarinnar á málsliðurinn ekki við neitt ákvæði frumvarpsins og leggur nefndin því til að hann falli brott.
9. gr. Framkvæmdasjóður.
Í 1. mgr. segir að rekstur almennra íbúðafélaga skuli vera ábyrgur og skilvirkur. Nefndin telur málsgreinina vart hafa efnislega þýðingu og leggur því til að hún falli brott.
Í 2. mgr. er kveðið á um að almenn íbúðafélög skuli halda framkvæmdasjóð. Gert er ráð fyrir að hann standi einkum undir viðhaldi almennra íbúða og öflun fleiri íbúða. Í megindráttum er gert ráð fyrir að öll leiga af almennum íbúðum renni í sjóðinn, að frátöldum greiðslum af lánum, rekstrarkostnaði og greiðslum í Húsnæðismálasjóð. Nefndin telur æskilegt að almenn íbúðafélög hafi meira svigrúm við nýtingu leigutekna, þannig að þær megi t.d. nýta til að jafna leigu milli íbúa eða styrkja eigið fé. Fyrir nefndinni kom þó fram að reynsla Dana af rekstri „almene boliger“, sem eru svipað íbúðaform og frumvarpið fjallar um, sýndi að nauðsynlegt væri að skylda eigendur íbúðanna til að halda sérstakan sjóð til að standa undir viðhaldi og endurbótum. Nefndin leggur því til að í stað framkvæmdasjóðs verði kveðið á um viðhaldssjóð sem skuli standa undir eðlilegu viðhaldi og nauðsynlegum endurbótum á almennum íbúðum og fasteignum sem þær tilheyra.
10. gr. Ársreikningur og endurskoðun.
Ákvæði hliðstæð 1. og 2. málsl. 1. mgr. og 2., 3., 5. og 8. mgr. eru þegar í 1. mgr. 28. gr. og 1. málsl. 30. gr. laga um sjálfseignarstofnanir sem stunda atvinnurekstur og 1. mgr., fyrri málslið 2. mgr. og 1. og 3. málsl. 3. mgr. 3. gr. og 1. mgr. 5. gr. laga um ársreikninga, nr. 3/2006. Nefndin leggur því til að frumvarpsákvæðin falli brott.
Í 3. málsl. 1. mgr. og 6. mgr. eru sérreglur um reikningsár og hvenær ársreikningur skuli fullgerður. Nefndin telur ekki ástæðu til að hafa sérreglur um þessi efni í lögum um almennar íbúðir og leggur því til að ákvæðin falli brott.
Í 4. mgr. segir að ársreikning skuli leggja fram á aðalfundi félagsins. Með vísan til fyrri athugasemda um félagsfundi almennra íbúðafélaga leggur nefndin til að hún falli brott.
Í 7. mgr. er ákvæði um skil á ársreikningi til Íbúðalánasjóðs, sveitarfélaga og ársreikningaskrár. Nefndin leggur til að vísun til ársreikningaskrár falli brott, þar sem þegar er mælt fyrir um skil til ársreikningaskrár í 109. gr. laga um ársreikninga, og að ákvæðið færist að öðru leyti í 2. mgr. 25. gr.
11. gr. Breyting samþykkta og slit félags.
Ákvæði hliðstæð 1. mgr. og síðari málslið 2. mgr. eru þegar í 1. og 3. mgr. 36. gr. laga um sjálfseignarstofnanir sem stunda atvinnurekstur. Nefndin leggur því til að frumvarpsákvæðin falli brott.
Nefndin leggur til breytingar á 4. mgr. til að skýra á hverjum tilkynningarskyldan liggi.
Stofnframlög.
12. gr. Stofnframlög og tekju- og eignamörk.
Í 1. mgr. er ákvæði um hverjir geta fengið stofnframlög. Þeirra á meðal eru sveitarfélög, vegna íbúðarhúsnæðis á vegum sveitarfélaga, og leigufélög í þeirra eigu, hafi þau verið starfandi við gildistöku laganna. Nefndin leggur til að heimildirnar verði ekki takmarkaðar við íbúðarhúsnæði á vegum sveitarfélaga eða að leigufélögin hafi verið starfandi við gildistöku laganna, enda telur nefndin sveitarfélögum og lögaðilum á þeirra vegum treystandi til að halda utan um almennar íbúðir.
Í lok 1. mgr. er vísað til leigufélaga sem uppfylla skilyrði 23. gr. Nefndin leggur til að fram komi strax í málsgreininni um hvers konar lögaðila sé að ræða, fremur en að vísað sé til 23. gr., í því skyni að ákvæðið verði sem aðgengilegast.
Nefndin telur að í sérstökum tilvikum geti það þjónað markmiðum laganna að uppbygging almennra íbúða sé á vegum annars konar lögaðila en greinir í 1. mgr. Það gæti til dæmis átt við ef húsnæðissamvinnufélag vildi hafa almennar íbúðir í leigufélagi á sínum vegum eða ef sveitarfélag vildi byggja upp almennar íbúðir í félagi við aðra. Nefndin leggur því til að veita megi stofnframlög til annarra með sérstöku samþykki ráðherra.
Í 3. mgr. er rætt um hvað teljist til áfanga. Hugtakið hefur aðeins þýðingu í tengslum við 19. gr. Nefndin leggur til að ekki verði talað um áfanga í 19. gr. og leggur því jafnframt til að 3. mgr. 12. gr. falli brott.
Í 1. málsl. 4. mgr. segir að óheimilt sé að veita stofnframlag vegna íbúðarhúsnæðis sem hefur verið keypt áður en sótt er um stofnframlag. Nefndinni var bent á að íbúðir sem kæmu til sölu seldust oft hratt og því gæti þurft að hafa snarar hendur við kaup. Erfitt gæti reynst að ganga ávallt frá umsókn um stofnframlag í tæka tíð. Með hliðsjón af ábendingunni leggur nefndin til að unnt verði að leggja fram umsókn allt að fjórum vikum frá kaupum. Sá sem kaupir íbúð án þess að hafa fengið samþykki við umsókn um stofnframlag ber þó vitaskuld áhættu af því að honum verði synjað um stofnframlag.
Í 2. og 3. málsl. 4. mgr. eru fyrirmæli sem eiga við þegar andvirði almennrar íbúðar er nýtt til kaupa á öðru íbúðarhúsnæði. Nefndin leggur til ögn breytta framsetningu til að skýra að þau eigi við þótt andvirðið sé notað til að kaupa dýrari íbúð, en ekki aðeins fleiri íbúðir, og að þau eigi við um byggingu íbúðar, en ekki aðeins kaup.
Frumvarpið gerir ráð fyrir að tilteknar greiðslur í framkvæmdasjóð og Húsnæðismálasjóð og endurgreiðslur stofnframlaga, þegar við á, hefjist þegar lán af almennri íbúð hafa verið greidd upp. Bent var á að auðvelt væri að komast hjá þeim með því að taka lán til mjög langs tíma og framlengja þau eða endurfjármagna ítrekað. Til að taka fyrir það leggur nefndin til að sett verði hámark á lánstímann. Á grundvelli upplýsinga sem nefndin aflaði sér um hver lánstími þyrfti að vera til að leiga yrði að jafnaði ekki umfram fjórðung tekna leigjenda leggur nefndin til að hámarkið verði 50 ár.
Í 5. og 6. mgr. eru tilgreind tekju- og eignamörk leigjenda almennra íbúða við upphaf leigu. Nefndin leggur til að örlítil reikningsskekkja í 5. mgr. verði leiðrétt og að viðmiðin verði uppfærð vegna verðlagsbreytinga. Nefndin leggur einnig til að orðinu „samanlögð“ verði skotið fremst í 6. mgr. til að skýra að átt sé við samanlagða hreina eign beggja eða allra leigjenda, ef tveir eða fleiri leigja almenna íbúð saman, en ekki eign hvers og eins.
Í 8. mgr. segir að ráðherra sé heimilt að setja reglugerð þar sem fram komi frekari ákvæði um tekju- og eignamörkin. Í fyrri málsgreinum er þegar tilgreint hvað teljist til tekna og eigna og hvernig haga beri breytingum á viðmiðunum. Nefndin telur 8. mgr. því óþarfa og leggur til að hún falli brott.
13. gr. Stofnframlög ríkisins vegna almennra íbúða.
Samband íslenskra sveitarfélaga benti á að að óbreyttu frumvarpi bera ríki og sveitarfélög áhættu af því að kostnaður við almennar íbúðir fari fram úr áætluðu stofnvirði samkvæmt umsókn um stofnframlög, enda gert ráð fyrir að stofnframlög miðist við raunverulegt stofnvirði, sbr. 1. mgr. 13. gr. og 1. mgr. 16. gr. Til að takmarka þá áhættu leggur nefndin til að reynist endanlegt stofnvirði hærra en umsókn gerði ráð fyrir miðist stofnframlög við áætlað stofnvirði. Í því felst einnig aukinn hvati fyrir umsækjendur til að vanda til verka við áætlun stofnvirðis og halda kostnaði innan áætlana.
Útreikningar sem lagðir voru fyrir nefndina bentu til þess að nauðsynlegt væri að koma sérstaklega til móts við þá leigjendur sem verst stæðu ef leiga þeirra ætti að jafnaði ekki að vera umfram fjórðung tekna. Fjármálaskrifstofa Reykjavíkurborgar benti á að framan af við vinnslu frumvarpsins hafi verið gert ráð fyrir fjögurra prósentustiga viðbótarframlagi frá ríki vegna íbúðarhúsnæðis á vegum sveitarfélaga. Nefndin leggur til að heimilt verði að veita allt að fjögurra prósentustiga viðbótarframlag vegna íbúðarhúsnæðis á vegum sveitarfélaga og íbúðarhúsnæðis sem ætlað er námsmönnum eða öryrkjum. Þar sem um sérstakan stuðning er að ræða leggur nefndin til að framlagið verði ekki endurgreitt eftir uppgreiðslu lána.
Fram kom fyrir nefndinni að sums staðar á landsbyggðinni væri skortur á leiguhúsnæði sem erfiðlega gengi að mæta því ekki fengjust lán. Það ætti einkum við þar sem velta með fasteignir væri lítil eða markaðsverð verulega lægra en byggingarkostnaður og lánveitendur því tregir til að veita fasteignaveðlán. Í verstu tilvikum gæti jafnvel reynst ómögulegt að fjármagna leiguíbúðir þrátt fyrir 30% stofnframlag frá ríki og sveitarfélögum. Í ljósi þessara ábendinga leggur nefndin til að Íbúðalánasjóði verði heimilt að veita allt að sex prósentustiga viðbótarframlag á svæðum þar sem skortur er á leiguhúsnæði og bygging íbúða hefur verið í lágmarki eða sérstök vandkvæði á því að fá fjármögnun á almennum markaði. Um undantekningarheimild er að ræða sem nefndin gerir ráð fyrir að verði aðeins nýtt þegar ætla verður að 30% stofnframlag dugi ekki til. Nefndin leggur til hliðstæða breytingu á 16. gr. um stofnframlög sveitarfélaga. Heimildirnar verða þó sjálfstæðar. Ríki og sveitarfélagi verður þannig hvoru um sig heimilt að veita viðbótarframlag, hvort sem hinn aðilinn gerir það eður ei. Nefndin leggur þó til að sá munur verði á heimildunum að ekki megi krefjast endurgreiðslu á viðbótarframlagi ríkis eftir uppgreiðslu lána. Í því felst sérstakur byggðastuðningur frá ríki.
Nokkrir umsagnaraðilar og gestir nefndarinnar gagnrýndu að helmingur stofnframlags ríkis, sem væri í formi beins framlags, skyldi greiddur út þegar við samþykkt umsóknar, sbr. 3. mgr. Í því fælist aukin áhætta fyrir ríkið og hætta á misnotkun. Svipuð gagnrýni kom fram varðandi stofnframlög sveitarfélaga, sbr. 2. mgr. 16. gr. Á móti kom fram að fyrirkomulagið auðveldaði fjármögnun almennra íbúða og drægi úr þörf á dýrum brúarlánum, en það ætti að skila sér í lægri leigu. Hvað mögulega misnotkun varðar bendir nefndin á að Íbúðalánasjóði er falið eftirlit með eigendum almennra íbúða í 25. gr. frumvarpsins. Misnotkun getur varðað refsingu, sbr. 1. mgr. 27. gr. frumvarpsins og almenn hegningarlög, nr. 19/1940. Nefndin leggur því ekki til breytingu að þessu leyti.
Í 4. mgr. segir að greiðsla stofnframlags í formi vaxtaniðurgreiðslu hefjist þegar almenn íbúð hefur verið tekin í notkun. Nefndin leggur til að hún hefjist fremur þegar afborgun af láni hefst, enda tilgangur hennar sá að létta á greiðslubyrði lána.
Í fyrri málslið 6. mgr. segir að heimilt sé að setja það sem skilyrði fyrir stofnframlagi ríkis að það verði endurgreitt þegar lán af almennri íbúð hafa verið greidd upp. Hliðstætt ákvæði varðandi stofnframlög sveitarfélaga er í fyrri málslið 4. mgr. 16. gr. Ákvæðin sættu nokkurri gagnrýni. Bent var á að samkvæmt núgildandi 37. gr. laga um húsnæðismál, nr. 44/1998, væri veittur óafturkræfur stuðningur með niðurgreiddum vöxtum. Töldu sumir stofnframlög fela í sér minni stuðning, eða jafnvel engan stuðning, væri gerð krafa um endurgreiðslu þeirra. Nefndin bendir á að frumvarpið gerir ekki ráð fyrir því að krafa um endurgreiðslu stofnframlaga beri vexti fyrr en frá þeim degi sem hún er sett fram, sbr. 3. málsl. 4. mgr. 17. gr., sem er líklegt að verði ekki fyrr en að liðnum áratugum frá afhendingu framlaganna. Einnig er gert ráð fyrir því að hluti framlaga kunni að vera greiddur þegar við samþykkt umsóknar, sbr. 3. mgr. 13. gr. og 2. mgr. 16. gr., og að endurgreiðslukröfur komi aftar í veðröð en lán af íbúð, sbr. 5. mgr. 17. gr. Hvort tveggja felur í sér aukna áhættu ríkis og sveitarfélaga í því skyni að lækka fjármagnskostnað umsækjanda. Stofnframlög fela því í sér talsverðan stuðning þótt þau beri að endurgreiða.
15. gr. Afgreiðsla umsókna.
Nefndin leggur til að Íbúðalánasjóði verði heimilt að líta til byggðasjónarmiða við mat á umsóknum um stofnframlög. Það gæti t.d. átt við ef skortur á leiguhúsnæði stæði atvinnuuppbyggingu í byggðarlagi fyrir þrifum. Byggðasjónarmið koma einnig til skoðunar við mat á því hvort veita beri viðbótarframlag vegna íbúða á svæðum þar sem skortur er á leiguhúsnæði og bygging íbúða hefur verið í lágmarki eða sérstök vandkvæði á því að fá fjármögnun á almennum markaði.
Í fyrri málslið 3. mgr. segir að Íbúðalánasjóður skuli á grundvelli mats skv. 1. mgr. ákveða hvaða umsóknir um stofnframlag skuli samþykkja og hverjum skuli synja. Fyrirmælin leiða af 1. mgr. eðli máls samkvæmt. Nefndin telur málsliðinn því óþarfan og leggur til að hann falli brott.
Í síðari málslið 3. mgr. segir að Íbúðalánasjóður skuli tilkynna umsækjanda um ákvörðun sína án ástæðulauss dráttar. Fyrirmælin leiða þegar af málshraðareglu stjórnsýsluréttar, sbr. 1. mgr. 9. gr. stjórnsýslulaga. Nefndin telur málsliðinn því óþarfan og leggur til að hann falli brott.
16. gr. Stofnframlög sveitarfélaga.
Í 2. málsl. 1. mgr. segir að stofnframlag sveitarfélags geti m.a. falist í lækkun eða niðurfellingu á gjöldum sem umsækjanda um stofnframlag beri að standa skil á til sveitarfélags vegna byggingar eða kaupa á almennum íbúðum. Nefndin leggur til að ákvæðið verði gert afdráttarlausara með því að fram komi að stofnframlagið geti falist í beinu framlagi, úthlutun lóðar eða lækkun eða niðurfellingu á gjöldum sem umsækjanda ber að standa skil á til sveitarfélagsins vegna íbúðanna.
Í 2. mgr. er heimild til að greiða helming stofnframlags sveitarfélags við samþykkt umsóknar. Frumvarpið gerir þó ráð fyrir að sveitarfélag samþykki umsókn áður en Íbúðalánasjóður fjallar um hana og að samþykki sveitarfélags falli niður synji Íbúðalánasjóður umsókn, sbr. 3. mgr. 14. gr. og 4. málsl. 1. mgr. 16. gr. Óheppilegt væri að sveitarfélag hefði þegar veitt helming stofnframlags ef Íbúðalánasjóður hafnaði svo umsókn. Nefndin leggur því til að fyrri helmingur stofnframlags sveitarfélags greiðist ekki fyrr en við samþykkt Íbúðalánasjóðs á umsókn um stofnframlag ríkisins.
Í síðari málslið 4. mgr. segir að um endurgreiðslu stofnframlaga fari skv. 3.–5. mgr. 17. gr. Nefndin telur óþarft að geta þess sérstaklega og leggur til að málsliðurinn falli brott.
Í fyrri málslið 6. mgr. segir að sveitarfélag skuli á grundvelli mats skv. 5. mgr. ákveða hvaða umsóknir um stofnframlag skuli samþykkja og hverjum skuli synja. Fyrirmælin leiða af 5. mgr. eðli máls samkvæmt. Nefndin leggur því til að málsliðurinn falli brott.
Í síðari málslið 6. mgr. segir að sveitarfélag skuli tilkynna umsækjanda um ákvörðun sína án ástæðulauss dráttar. Fyrirmælin leiða þegar af málshraðareglu stjórnsýsluréttar, sbr. 1. mgr. 9. gr. stjórnsýslulaga. Nefndin telur málsliðinn því óþarfan og leggur til að hann falli brott.
17. gr. Endurgreiðsla stofnframlaga, veð og kvaðir.
Í 17. gr. er fjallað um endurgreiðslu stofnframlaga. Bent var á að ekki væri ljóst hvernig afborgun þeirra ætti að vera háttað og að ekki væri skýrlega greint á milli endurgreiðslna eftir því hvort þær stöfuðu af því íbúð væri færð úr almenna íbúðakerfinu eða því að lán vegna hennar hefðu verið greidd upp. Nefndin leggur til nokkrar breytingar á greininni til að skilja með greinilegri hætti þar á milli og skýra hvernig endurgreiðslu skuli háttað í hvoru tilviki.
Í 2. málsl. 2. mgr. er undanþága frá endurgreiðslu stofnframlags við sölu almennrar íbúðar ef andvirðið er notað til kaupa á íbúðarhúsnæði sem nota á í sama tilgangi. Nefndin leggur til að undanþágunni verði settur árs rammi og að skýrt verði að hún nái einnig til byggingar íbúðarhúsnæðis en ekki aðeins kaupa. Nefndin leggur einnig til að eigendum verði með samþykki Íbúðalánasjóðs heimilt að færa sérstakt stofnframlagabókhald og gera þá upp stofnframlög með reglulegu millibili en ekki þegar í stað vegna hverrar seldrar íbúðar. Hagræði getur verið að því ef um er að ræða lögaðila sem heldur utan um mikinn fjölda íbúða og byggir eða kaupir og selur íbúðir reglulega. Gert er ráð fyrir að ráðherra setji nánari reglur um bókhaldið, þar á meðal um hvenær uppgjör skuli fara fram og vexti af endurgreiðslukröfum.
Í 3. mgr. segir að endurgreiðsla á stofnframlagi ríkisins skuli renna í ríkissjóð en endurgreiðsla á stofnframlagi sveitarfélags til viðkomandi sveitarfélags. Endurgreiðslur skuli nýta til veitingar frekari stofnframlaga sé þörf á fleiri almennum íbúðum. Nefndin fellst á að rök séu fyrir því að endurgreidd stofnframlög sveitarfélags renni til viðkomandi sveitarfélags, enda nýtast þau þá við áframhaldandi uppbyggingu á almennum íbúðum í því sveitarfélagi. Aftur á móti leggur nefndin til að endurgreidd stofnframlög ríkis renni til Húsnæðismálasjóðs fremur en í ríkissjóð. Með því móti má flýta talsvert uppbyggingu félagsauðs í Húsnæðismálasjóði.
Nefndin leggur til að upphafsorð 4. mgr., um að stofnframlag skuli endurgreitt að fullu, falli brott. Endurgreiðslur kunna að vera minni en stofnframlög því endurgreiðslur miðast við áætlað söluverð íbúðar en stofnframlög við kostnaðarverð. Kostnaðarverð kann að vera hærra en söluverð, einkum á svæðum þar sem byggingarkostnaður er hærri en markaðsverð.
Í fyrri málslið 5. mgr. kemur fram að krafa um endurgreiðslu stofnframlaga skuli tryggð með veði í hlutaðeigandi íbúð og koma í veðröð næst á eftir lánum af henni. Samband íslenskra sveitarfélaga lagði til að krafan nyti lögveðs í því skyni að lágmarka áhættu ríkis og sveitarfélaga og draga úr umsýslu vegna veðleyfa, ellegar að krafan kæmi fremst í veðröð. Það yki á móti áhættu lánveitanda, og þar af leiðandi líklega fjármagnskostnað. Sá kostnaður rynni að líkindum út í leiguverð. Breytingin ynni þannig gegn því markmiði frumvarpsins að lækka leigu. Nefndin leggur því ekki til breytingu í þessa veru.
Í 5. og 6. mgr. er mælt fyrir veðsetningu og þinglýsingu kvaðar á íbúð við veitingu stofnframlags. Fjármálaskrifstofa Reykjavíkurborgar benti á að þegar stofnframlög væru veitt til nýbygginga væru engar íbúðir til staðar. Nefndin leggur til að í ákvæðunum verði vísað til fasteignar fremur en íbúðar. Veðsetning eða þinglýsing getur þá eftir atvikum tekið til lóðar fremur en tilbúinnar íbúðar.
Almennar íbúðir.
18. gr. Almennar íbúðir.
Nefndin leggur til að framsetningu 1. og 2. mgr. verði breytt til að árétta að þótt leggja beri áherslu á hagkvæmni megi ekki slá af kröfum tímans um sómasamlegt húsnæði og að hafa í huga framtíðarþarfir, svo sem vegna breyttrar aldurssamsetningar þjóðarinnar. Þannig verður m.a. að huga að því að fólk geti búið áfram í íbúð þótt það þarfnist aukinnar aðstoðar þegar það eldist. Kröfurnar ráðast þó auðvitað af aðstæðum hverju sinni. Misjafnar kröfur kunna því t.d. að eiga við um íbúðir sem ætlaðar eru stúdentum og íbúðir sem ætlunin er að fólk geti verið í á mismunandi aldursskeiðum.
19. gr. Ákvörðun leigufjárhæðar.
Í 1. og 2. málsl. 1. mgr. er áskilið að leiga fyrir almennar íbúðir miðist við áfanga, það er stofnframlög á tólf mánaða tímabili. Fyrir nefndinni kom fram að þessu ákvæði væri ætlað að gera leiguna fyrirsjáanlegri. Leigjendur gætu treyst því að leiga hækkaði ekki vegna þess að almennt íbúðafélag réðst í öflun nýs og dýrara húsnæðis og leigjendur í ódýrari hverfum þyrftu ekki að greiða niður leigu leigjenda í dýrari hverfum. Einnig voru færð rök fyrir því að áskilnaðurinn takmarkaði áhættu almennra íbúðafélaga því afmarkaðir áfangar kæmu ekki félögunum í heild í koll.
Áskilnaðurinn sætti talsverðri gagnrýni. Bent var á að leiga fyrir nýjar íbúðir gæti orðið mjög há ef eigendum íbúðanna væri ókleift að nýta leigu af eldri og skuldlausum íbúðum til að styðja við afborganir lána af nýjum íbúðum. Það væri einnig visst réttlætismál að leigjendur greiddu sambærilega leigu fyrir sambærilegar íbúðir. Þá var bent á að jöfnun leiguverðs milli hverfa væri liður í félagslegri blöndun. Ef eigendum almennra íbúða væri óheimilt að nýta leigu af íbúðum í ódýrari hverfum til að styðja við leigu í dýrari hverfum væri hætt við því að leiga í dýrari hverfum yrði of há fyrir tekjulága leigjendur. Eigendurnir gætu þannig neyðst til að hafa aðeins íbúðir í ódýrari hverfum. Með því væri unnið gegn félagslegri blöndun.
Nefndin telur ekki fram komið að jöfnun leiguverðs milli almennra íbúða í eigu sama aðila feli í sér hættu á verulegum sveiflum í leiguverði. Nefndin telur hana jafnvel geta dregið úr verðsveiflum, enda þá hægt að mæta sveiflum í kostnaði af sumum íbúðum með leigutekjum af öðrum. Nefndin fær heldur ekki séð að áfangaskipt leiga takmarki áhættu eigenda íbúðanna, enda hnikar hún ekki ábyrgð þeirra á íbúðum í sinni eigu og lánum sem á þeim hvíla. Nefndin fellst aftur á móti á framkomna gagnrýni á áskilnaðinn.
Nefndin leggur því til að ákvæði um áfangaáskilnað verði fellt brott og ákvörðun leigu verði sveigjanlegri. Ekki verði mælt fyrir um hvernig leiga fyrir einstakar íbúðir eða flokka íbúða skuli ákveðin í 2. mgr., heldur aðeins að hún skuli ákveðin þannig að rekstur eigandans sé sjálfbær og hann geti staðið í skilum, þar á meðal á greiðslum í viðhaldssjóð og Húsnæðismálasjóð. Áfram er þó gert ráð fyrir að ráðherra setji viðmið um leigu í reglugerð, sbr. 3. mgr. Nefndin leggur til að sveitarfélög, og lögaðilar með ótakmarkaðri ábyrgð þeirra, verði undanþegin ákvæðinu, enda vart unnt að ætlast til þess að leiga af almennum íbúðum ein og sér tryggi sjálfbæran rekstur þeirra.
Í nefndinni var rætt hvort heimila ætti eigendum almennra íbúða að innheimta markaðsleigu ef leigjendur færu yfir tekju- eða eignamörk skv. 12. gr. Fyrir því standa þau rök að markmið frumvarpsins er að styðja við tekjulægra fólk. Svigrúm til þess minnkar ef hluti stuðningsins rennur til tekjuhærra fólks. Færsla í markaðsleigu í einu lagi fæli þó í sér íþyngjandi jaðaráhrif og drægi úr hvata leigjenda til að bæta tekju- og eignastöðu sína. Opinber húsnæðisstuðningur við leigjendur kemur einnig til með að lækka með auknum tekjum og eignum vegna skerðingar húsnæðisbóta, sbr. 17. og 18. gr. frumvarps til laga um húsnæðisbætur sem nú er í þinglegri meðferð (407. mál). Þá hefur verið bent á að almennar íbúðir komi ekki til með að vera íburðarmiklar. Ætla megi að þegar tekjur og eignir fólks aukist komi það til með að sækja í veglegra húsnæði. Í ljósi þessara mismunandi sjónarmiða leggur nefndin til að heimilt verði að reikna álag á leigu ef tekjur eða eignir leigjanda eru umfram viðmið skv. 12. gr. í samfellt þrjú ár eftir nánari reglum sem ráðherra setur í reglugerð. Gert er ráð fyrir að miðað verði við tiltekið hlutfall tekna eða eigna umfram viðmið skv. 12. gr. þannig að jaðaráhrif af hækkuninni verði ekki of mikil. Heimildin krefst þess að eigendur almennra íbúða geti aflað upplýsinga um tekjur og eignir leigjenda. Nefndin leggur því til að þeim verði heimilt að krefjast afrita síðustu þriggja skattframtala leigjenda.
20. gr. Úthlutun almennra íbúða.
Í 1. mgr. segir að almennum íbúðum skuli úthlutað af eiganda þeirra. Fyrir nefndinni kom fram að nokkuð hafi tíðkast að félög og stofnanir fælu félagsþjónustum sveitarfélaga að annast úthlutun félagslegs húsnæðis í sinni eigu. Nefndin telur ekki tilefni til að hrófla við því og leggur því til að eiganda verði heimilt að semja við viðkomandi sveitarfélag um að annast úthlutunina.
Í 3. málsl. 2. mgr. segir að leigjendur sem hafi fengið íbúð úthlutað en hafi vegna breyttra aðstæðna þörf fyrir annars konar íbúð skuli eiga forgang við úthlutun slíkrar íbúðar hjá sama eiganda. Þótt það sé alla jafna eðlilegt telur nefndin að sérstakar aðstæður kunni að réttlæta frávik. Nefndin leggur því til að orðunum „að jafnaði“ verði skotið inn í málsliðinn.
Í 4. málsl. sömu málsgreinar segir að við úthlutun almennra íbúða skuli stuðla að fjölbreyttri samsetningu íbúa og félagslegri blöndun. Félagsstofnun stúdenta taldi óvíst hvort áskilnaðurinn væri samræmanlegur starfsemi sinni, enda þjónustaði hann aðeins einn þjóðfélagshóp, stúdenta við Háskóla Íslands. Nefndin telur þessa afmörkun á skjólstæðingum Félagsstofnunar stúdenta ekki kalla á breytingu á ákvæðinu, enda bakgrunnur stúdenta við Háskóla Íslands misjafn.
Í 4. mgr. er heimild til að leigja almenna íbúð tímabundið leigjanda sem er yfir tekju- og eignamörkum skv. 12. gr. Nefndin leggur til að þá megi krefjast markaðsleigu, enda ekki tilgangur frumvarpsins að niðurgreiða leigu efnameira fólks.
Íbúðarhúsnæði á vegum sveitarfélaga og annarra félaga.
22. gr. Íbúðarhúsnæði á vegum sveitarfélaga.
Í 1. mgr. er heimild til að veita sveitarfélögum og leigufélögum í þeirra eigu stofnframlag vegna íbúðarhúsnæðis á vegum sveitarfélaga. Heimild um sama efni er í 1. mgr. 12. gr. Nefndin telur óþarft að endurtaka hana í 1. mgr. 22. gr. og leggur því til að málsgreinin falli brott.
Í fyrri málslið 2. mgr. segir að ákvæði II. kafla, sem fjallar um starfsemi almennra íbúðafélaga, eigi ekki við um íbúðarhúsnæði á vegum sveitarfélaga. Nefndin telur ekki ástæðu til að undanskilja almenn íbúðafélög ákvæðum II. kafla af þeirri ástæðu einni að þau eigi íbúðarhúsnæði á vegum sveitarfélaga. Ef íbúðirnar eru ekki í eigu almenns íbúðafélags á II. kafli ekki við þegar af þeirri ástæðu. Nefndin leggur því til að fyrirmælin falli brott.
Nefndin leggur til að íbúðarhúsnæði á vegum sveitarfélaga verði undanþegið ákvæðum 20. gr. um úthlutun almennra íbúða. Af hálfu velferðarsviðs Reykjavíkurborgar kom fram að við úthlutun félagslegra íbúða á vegum borgarinnar væri almennt ekki litið til þess hversu lengi umsækjandi hefði verið á biðlista eftir íbúð heldur þarfar og félagslegrar stöðu. Nefndin telur ekki tilefni til að hrófla við slíku fyrirkomulagi.
Nefndin leggur til að síðari málsliður 2. mgr. falli brott. Nefndin telur sjálfgefið að lög um almennar íbúðir eigi við um slíkar íbúðir þótt þær séu nýttar sem íbúðarhúsnæði á vegum sveitarfélaga.
Í 3. málsl. 3. mgr. segir að reglur sveitarstjórna um leigufjárhæð skuli birtar í B-deild Stjórnartíðinda. Í síðari málslið 1. mgr. 3. gr. laga um Stjórnartíðindi og Lögbirtingablað, nr. 15/2005, segir þegar að birta skuli í B-deild Stjórnartíðinda þær reglur sem stjórnvöldum öðrum en ráðuneytum er falið lögum samkvæmt að setja. Nefndin leggur því til að frumvarpsákvæðið falli brott.
Í 4. mgr. segir að Íbúðalánasjóður fari með tiltekið eftirlit til samræmis við 25. gr. Nefndin telur tilvísunina óþarfa og leggur til að málsgreinin falli brott.
23. gr. Félög, önnur en þau sem eru í eigu sveitarfélaga.
Líkt og fyrr greinir leggur nefndin til að efni 1. mgr. 23. gr. komi fram í 1. mgr. 12. gr. Nefndin leggur því til að 1. mgr. 23. gr. falli brott.
Í 2. mgr. kemur fram að ákvæði II. kafla eigi ekki við um almennar íbúðir á vegum tiltekinna félaga sem voru starfandi við gildistöku laganna, en að öðru leyti eigi ákvæði laganna við um íbúðirnar eftir því sem við á. Ákvæði II. kafla eiga aðeins við um almenn íbúðafélög. Félög sem verða starfandi við gildistöku laganna eru ekki almenn íbúðafélög og þegar af þeirri ástæðu eiga ákvæði II. kafla laganna ekki við um þau. Þá telur nefndin óþarft að taka sérstaklega fram að ákvæði laganna eigi við um almennar íbúðir á vegum þessara félaga að öðru leyti. Nefndin leggur því til að 2. mgr. falli brott.
Í 3. mgr. segir að Íbúðalánasjóður fari með tiltekið eftirlit til samræmis við 25. gr. Nefndin telur tilvísunina óþarfa og leggur til að málsgreinin falli brott.
Húsnæðismálasjóður.
24. gr. Húsnæðismálasjóður.
Í 2. málsl. 2. mgr. segir að stærstu heildarsamtök launafólks tilnefni einn mann í stjórn Húsnæðismálasjóðs. Nefndin leggur til að „stærstu“ verði fellt brott og „sameiginlega“ skeytt inn til að árétta að heildarsamtök launafólks skuli standa sameiginlega að tilnefningunni. Nú eru það Alþýðusamband Íslands, Bandalag háskólamanna, Bandalag starfsmanna ríkis og bæja og Kennarasamband Íslands.
Í 4. mgr. er ákvæði um lítils háttar umsýslugjald. Að mati nefndarinnar væru tekjur sjóðsins af gjaldinu of litlar til að réttlæta þá umsýslu sem því fylgdi. Nefndin leggur því til að málsgreinin falli brott. Nefndin ráðgerir að það sem á vanti til að standa undir rekstrarkostnaði sjóðsins, sem ætla má að verði óverulegur í fyrstu, verði greitt samkvæmt fjárlögum. Því til samræmis leggur nefndin jafnframt til að 6. mgr., um að kostnaður af rekstri sjóðsins greiðist af tekjum hans, falli brott.
Í fyrri málslið 1. tölul. 5. mgr. kemur fram að eigendur almennra íbúða skuli greiða Húsnæðismálasjóði tvo þriðju hluta leigugreiðslna af almennum íbúðum þegar lán af þeim hafa verið greidd upp og stofnframlög endurgreidd, ef við á, að frádregnum kostnaði vegna reksturs þeirra. Nefndin telur eðlilegt að eigendur íbúðanna, sem bera áhættu af þeim og eru ábyrgir fyrir viðhaldi og rekstri þeirra, njóti í ríkari mæli arðsins af þeim. Sá arður getur m.a. nýst til að greiða niður leigu fyrir nýjar og skuldsettar íbúðir og jafna þannig leiguverð íbúa. Nefndin leggur því til að hlutfallið lækki úr tveimur þriðju í 40%.
Sem fyrr greinir leggur nefndin til að endurgreidd stofnframlög ríkisins renni í Húsnæðismálasjóð. Því til samræmis leggur nefndin til að fjármunir sjóðsins standi undir stofnframlögum ríkisins í stað styrkja til nýbygginga eða kaupa á almennum íbúðum. Eigendur almennra íbúða geti þó áfram sótt styrki til sjóðsins til endurbóta á íbúðum og rekstraraðstoðar.
Eftirlit.
25. gr. Eftirlit og upplýsingaskylda eigenda almennra íbúða.
Í 5. mgr. er ákvæði um tilnefningu eftirlitsmanns til að fylgjast með rekstri almennra íbúða ef eigandi þeirra fer ekki að tilmælum Íbúðalánasjóðs um úrbætur. Nefndin leggur til að fari eigandi ekki að tilmælum eftirlitsmanns og hann telji fullreynt að koma rekstri eigandans í viðunandi horf skuli Íbúðalánasjóður krefjast skipta á búi eigandans. Andvirði eigna eigandans sem eftir standa þegar skuldir hafa verið greiddar við skiptin renni þá í Húsnæðismálasjóð, sbr. 3. mgr. 11. gr. og 3. málsl. 5. mgr. 24. gr. Nefndin telur eðlilegt að ef rekstur eiganda almennra íbúða er slíkur að stofnframlög sem hann hefur fengið nýtast ekki til að vinna að markmiðum laganna verði honum slitið þannig að fjármunirnir komist í þau not sem þeim var ætlað.
Í 6. mgr. er ákvæði um eftirlit sveitarfélaga með almennum íbúðum á framkvæmda- og byggingarstigi. Nefndin leggur til viðbætur við málsgreinina sem taka mið af tillögu Sambands íslenskra sveitarfélaga.
Gildistaka.
30. gr. Gildistaka.
Í 1. mgr. segir að lögin öðlist gildi 1. janúar 2016. Sá dagur er þegar liðinn. Nefndin leggur til að þess í stað öðlist lögin þegar gildi.
Í 2. mgr. er heimild til að veita stofnframlög til félaga sem eru starfandi við gildistöku laganna og uppfylla skilyrði til að fá lán frá Íbúðalánasjóði á grundvelli 37. gr. laga um húsnæðismál eins og hún var fyrir gildistöku laganna. Ákvæði um sama efni verður í 1. mgr. 12. gr. laganna, að teknu tilliti til breytingartillögu nefndarinnar. Nefndin leggur því til að 2. mgr. 30. gr. falli brott.
31. gr. Breytingar á öðrum lögum.
Í 2. tölul. c-liðar er mælt fyrir um heimild sveitarfélaga og leigufélaga í þeirra eigu til að framselja á markaðsvirði íbúðir, sem fengið hafa lán frá Íbúðalánasjóði á grundvelli 1. mgr. 37. gr. laga um húsnæðismál, til almenns íbúðafélags án þess að lánið sé greitt upp eða stjórn Íbúðalánasjóðs hafi veitt samþykki sitt fyrir framsalinu.
Nefndin leggur til að ákvæðið verði víkkað út með því að vísað verði til aðila skv. 1. og 2. mgr. 12. gr. laga um almennar félagsíbúðir. Með því móti tekur það einnig til lögaðila sem eru alfarið í eigu sveitarfélaga og lögaðila sem eru starfandi við gildistöku laganna og uppfylla skilyrði til að fá lán frá Íbúðalánasjóði skv. 37. gr. laga um húsnæðismál eins og ákvæðið var fyrir gildistöku laganna, svo og lögaðila sem hafa fengið stofnframlög með leyfi ráðherra á grundvelli 2. mgr. 12. gr.
Af hálfu Íbúðalánasjóðs kom fram að lán sem féllu undir ákvæðið væru að fjárhæð 26,4 milljarðar kr. og þar af væru 3,7 milljarðar kr. umfram 90% af fasteignamati viðkomandi íbúða. Íbúðalánasjóður benti á að yfirfærslan hefði þau áhrif að ábyrgð sveitarfélags á endurgreiðslu lánsins félli niður, sem gæti valdið sjóðnum tjóni. Til að bregðast við athugasemdum sjóðsins leggur nefndin til að ábyrgð sveitarfélags haldist óbreytt á þeim hluta skuldar sem er umfram 90% af fasteignamati.
Ákvæði til bráðabirgða o.fl.
Fyrirséð er að lög um almennar íbúðir koma ekki að fullu til framkvæmda fyrr en í fyrsta lagi þegar vel er liðið á árið 2016 og ef til vill ekki fyrr en 2017. Í ljósi þess leggur nefndin til að áfram verði heimilt að samþykkja lán á grundvelli 37. gr. laga um húsnæðismál, eins og ákvæðið er nú, fram til 1. janúar 2018.
Af svipuðum sökum leggur nefndin jafnframt til að heimilt verði að veita stofnframlög vegna byggingar íbúða sem er hafin fyrir gildistöku laganna, hafi ekki verið veitt lán til byggingar eða kaupa þeirra skv. 37. gr. laga um húsnæðismál.
Fjármálaskrifstofa Reykjavíkurborgar benti á að borgin hefði þegar úthlutað lóðum sem ætlaðar væru undir íbúðir fyrir tekjulága einstaklinga og fjölskyldur, þar á meðal námsmenn. Fjármálaskrifstofan lagði til að heimilt yrði að telja lóðir sem úthlutað hefði verið fyrir gildistöku laganna til stofnframlags sveitarfélaga, enda gætu þau ella í reynd þurft að veita tvöfalt framlag. Með hliðsjón af athugasemdunum leggur nefndin til að hafi sveitarfélag úthlutað byggingaraðila lóð verði heimilt að líta á andvirði hennar sem stofnframlag sveitarfélags, þrátt fyrir að úthlutun hafi farið fram fyrir gildistöku laganna.
Aðrar breytingartillögur skýra sig sjálfar.
Nefndin leggur til að frumvarpið verði samþykkt með breytingum sem skýrðar hafa verið og gerð er tillaga um í sérstöku þingskjali.
Elsa Lára Arnardóttir, Ólína Kjerúlf Þorvarðardóttir og Silja Dögg Gunnarsdóttir voru fjarverandi við afgreiðslu málsins en rita undir álit þetta skv. 4. mgr. 18. gr. starfsreglna fyrir fastanefndir Alþingis.
Alþingi, 9. maí 2016.
Sigríður Ingibjörg Ingadóttir, form. |
Elsa Lára Arnardóttir, frsm. |
Ásmundur Friðriksson. |
Ólína Kjerúlf Þorvarðardóttir. | Páll Valur Björnsson. | Ragnheiður Ríkharðsdóttir. |
Silja Dögg Gunnarsdóttir. | Steingrímur J. Sigfússon. | Unnur Brá Konráðsdóttir. |