Ferill 23. máls. Aðrar útgáfur af skjalinu: PDF - Word Perfect.

148. löggjafarþing 2017–2018.
Þingskjal 23  —  23. mál.



Frumvarp til laga


um breytingu á lögum um skyldutryggingu lífeyrisréttinda og starfsemi lífeyrissjóða, nr. 129/1997 (jafnréttisstefna lífeyrissjóða).

Flm.: Hanna Katrín Friðriksson, Jón Steindór Valdimarsson, Þorsteinn Víglundsson, Þorgerður K. Gunnarsdóttir, Helgi Hrafn Gunnarsson, Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir, Björn Leví Gunnarsson, Helga Vala Helgadóttir, Andrés Ingi Jónsson, Guðmundur Andri Thorsson, Guðjón S. Brjánsson, Halldóra Mogensen, Rósa Björk Brynjólfsdóttir.


1. gr.

    Við 1. mgr. 36. gr. laganna bætist nýr töluliður, svohljóðandi: Lífeyrissjóður skal setja sér jafnréttisstefnu er nái til fjárfestinga sjóðsins.

2. gr.

    Við 2. mgr. 41. gr. laganna bætist nýr töluliður, svohljóðandi: framkvæmd jafnréttisstefnu sjóðsins.

3. gr.

    Lög þessi öðlast þegar gildi.

Greinargerð.

    Þótt margt hafi áunnist í jafnréttismálum hér á landi, m.a. í kjölfar lögfestingar kynjakvóta í stjórnum fyrirtækja, er enn viðvarandi vandamál hversu fáar konur gegna stjórnunarstöðum í fjármálageiranum. Í febrúar 2017 gegndu 80 karlar og einungis 8 konur stöðu æðsta stjórnanda viðskiptabanka, sparisjóða, lífeyrissjóða, skráðra félaga, félaga á leið á markað, óskráðra tryggingafélaga, lánafyrirtækja, verðbréfafyrirtækja og -miðlana, framtakssjóða, orkufyrirtækja, greiðslustofnana, kauphallar og lánasjóða samkvæmt úttekt Kjarnans. Staða kvenna er verst þegar kemur að verðbréfafyrirtækjum og rekstrarfélögum verðbréfasjóða sem starfa sem milliliðir fyrir fjárfesta, aðallega lífeyrissjóði, gegn þóknun. Rekstrarfélög verðbréfa- og fjárfestingarsjóða eru mörg hver í eigu viðskiptabankanna. Ekkert þeirra tíu dótturfélaga sem eru með starfsleyfi samkvæmt Fjármálaeftirlitinu er stýrt af konu og flestir starfsmannanna eru karlar. Að sama skapi stýra karlar öllum sjálfstæðum verðbréfafyrirtækjum sem skráð eru með starfsleyfi hjá Fjármálaeftirlitinu. Því er ljóst að lögfesting kynjahlutfalla í stjórnum félaga hér á landi hefur ekki skilað sér í því að fjölga konum í stjórnunarstöðum innan fyrirtækjanna sjálfra.
    Umsvifamestu aðilar á íslenskum fjármálamarkaði nú um stundir eru lífeyrissjóðirnir. Þeir eru 25 talsins samkvæmt yfirliti Fjármálaeftirlitsins um eftirlitsskylda aðila. Eignir þeirra í lok september 2017 voru 3.760 milljarðar kr. samkvæmt hagtölum Seðlabanka Íslands. Þeir halda á stórum hluta skuldabréfa og skráðra hlutabréfa, annaðhvort beint eða óbeint í gegnum sjóði sem þeir hafa fjárfest í, hafa fjárfest mikið í óskráðum eignum og sækja einnig á í útlánum til fasteignakaupa. Áhrif lífeyrissjóðanna í íslensku viðskiptalífi eru því veruleg. Lífeyrissjóðunum er í flestum tilvikum stýrt af körlum og karlar eru í verulegum meiri hluta ef litið er til starfsmanna sem koma að fjárfestingum og eignastýringu.
    Samkvæmt lögum um skyldutryggingu lífeyrisréttinda og starfsemi lífeyrissjóða, nr. 129/1997, er öllum launamönnum og þeim sem stunda atvinnurekstur eða sjálfstæða starfsemi skylt að tryggja sér lífeyrisréttindi með aðild að lífeyrissjóði. Lífeyrissjóðunum er þannig falið að fara með almannafé og hafa því samfélagslegu hlutverki að gegna. Þetta hlutverk endurspeglast m.a. í 36. gr. laganna sem kveður á um að lífeyrissjóður skuli hafa hagsmuni sjóðfélaga að leiðarljósi og setja sér siðferðisleg viðmið í fjárfestingum. Með frumvarpi þessu er lagt til að hnykkt verði á samfélagslegu hlutverki lífeyrissjóða að því er varðar jafna stöðu og jafnan rétt karla og kvenna í samfélaginu með því að kveða á um að sjóðirnir skuli setja sér jafnréttisstefnu er nái til fjárfestinga sjóðsins. Að sama skapi skuli í ársskýrslu sjóðanna gerð grein fyrir framkvæmd jafnréttisstefnunnar, þ.e. hvernig fjárfestingar sjóðanna samræmast slíkri stefnu. Þannig beri lífeyrissjóðum að skýra sérstaklega forsendur þess að fjárfest er í fyrirtækjum þar sem kynjahalli er verulegur meðal æðstu stjórnenda. Í raun ætti slík stefna að vera sjálfsögð og eðlileg í ljósi hlutverks lífeyrissjóða enda sýna fjölmargar rannsóknir fram á að fyrirtækjum þar sem jafnvægi er í kynjahlutföllum í stjórn og framkvæmdastjórn vegnar almennt betur. Í ljósi stöðunnar í íslensku viðskiptalífi þykir hins vegar rétt að mæla sérstaklega fyrir um þessa skyldu lífeyrissjóðanna með lögum.