Ferill 534. máls. Aðrar útgáfur af skjalinu: PDF - Word Perfect.
151. löggjafarþing 2020–2021.
Þingskjal 1633 — 534. mál.
2. umræða.
Nefndarálit
um frumvarp til laga um breytingar á lögum um póstþjónustu og lögum um Byggðastofnun (flutningur póstmála).
Frá umhverfis- og samgöngunefnd.
Nefndin hefur fjallað um málið og fengið á sinn fund Ragnhildi Hjaltadóttur, Hermann Sæmundsson og Veru Sveinbjörnsdóttur frá samgöngu- og sveitarstjórnarráðuneytinu, Steinunni Pálmadóttur frá Samtökum iðnaðarins og Samtökum atvinnulífsins, Jón Birgi Eiríksson frá Viðskiptaráði Íslands, Andrés Magnússon frá SVÞ – Samtökum verslunar og þjónustu, Aðalstein Þorsteinsson og Arnar Má Elíasson frá Byggðastofnun, Pál Gunnar Pálsson, Birgi Óla Einarsson og Evu Ómarsdóttur frá Samkeppniseftirlitinu, Hrafnkel V. Gíslason, Björn Geirsson og Friðrik Pétursson frá Póst- og fjarskiptastofnun, Unni Vilborgu Hilmarsdóttur frá Samtökum sveitarfélaga á Norðurlandi vestra, Þórhildi Ólöfu Helgadóttur, Kristin Má Reynisson og Héðin Gunnarsson frá Íslandspósti ohf., Einar Bjarna Einarsson og Breka Karlsson frá Neytendasamtökunum og Ólaf Stephensen frá Félagi atvinnurekenda.
Nefndinni bárust umsagnir frá Byggðastofnun, Félagi atvinnurekenda, Íslandspósti ohf., Neytendasamtökunum, Póst- og fjarskiptastofnun, Samkeppniseftirlitinu, Samtökum atvinnulífsins og Samtökum iðnaðarins, Samtökum sveitarfélaga á Norðurlandi vestra, Samtökum verslunar og þjónustu og Viðskiptaráði Íslands.
Með frumvarpinu er mælt fyrir um þær lagabreytingar sem nauðsynlegar eru til að færa stjórnsýslu og eftirlit með póstþjónustu frá Póst- og fjarskiptastofnun til Byggðastofnunar.
Umfjöllun nefndarinnar.
Með frumvarpinu flytjast verkefni póstmála til Byggðastofnunar og er þess gætt að hlutverk Byggðastofnunar verði það sama og hlutverk Póst- og fjarskiptastofnunar fyrir tilfærsluna og að Byggðastofnun hafi allar sömu heimildir og skyldur sem lagðar voru á Póst- og fjarskiptastofnun. Til að ná þessum markmiðum var valin sú leið að leggja til breytingar á lögum um póstþjónustu sem eingöngu fela í sér tilfærslu á verkefnum póstmála frá Póst- og fjarskiptastofnun til Byggðastofnunar. Er frumvarpið því byggt upp með þeim hætti að ákvæði sem kveða á um verkefni, heimildir og skyldur Póst- og fjarskiptastofnunar í lögum um Póst- og fjarskiptastofnun eru færð að mestu leyti í lög um póstþjónustu en kveðið er á um meginhlutverk Byggðastofnunar vegna póstmálefna í lögum um Byggðastofnun. Er sú leið í samræmi við lagaframkvæmd annarra ríkisstofnana sem sinna verkefnum á fleiri en einu sviði. Samhliða framlagningu þessa frumvarps var lagt fram frumvarp til laga um ný heildarlög um starfsemi Póst- og fjarskiptastofnunar (506. mál) og stofnuninni m.a. gefið nýtt heiti, Fjarskiptastofa.
Allmargir umsagnaraðilar hvetja til flutnings póstmála, frá Póst- og fjarskiptastofnun til Byggðastofnunar, að því gefnu að fjármagn og mannauður til að sinna verkefninu svo vel sé verði tryggður og þar með virkt eftirlit með póstþjónustu. Aðrir umsagnaraðilar lýsa efasemdum varðandi breytinguna, m.a. vegna hættu á að sérfræðiþekking og reynsla geti glatast við flutning milli stofnana, og með þeim rökum að póstþjónusta sé ekki byggðamál eða að togstreita geti skapast milli eftirlitshlutverks og hlutverks Byggðastofnunar við eflingu byggðar.
Þá benda umsagnaraðilar á ýmis álitaefni er varða póstþjónustu í landinu og nauðsyn þess að skapa grundvöll fyrir heilbrigða samkeppni á póstmarkaði. Einkum hefur verið bent á vanda sem uppi er á póstmarkaði í kjölfar nýrra laga um póstþjónustu, nr. 98/2019, sérstaklega hvað varðar ákvæði 2. mgr. 17. gr. laganna sem kveður á um að gjaldskrá fyrir alþjónustu skuli vera sú sama um allt land. Póst- og fjarskiptastofnun telur að rétt sé að endurmeta nálgun stjórnvalda á póstþjónustu og þá e.t.v. flutningsþjónustu í heild sinni á landsvísu. Um sé að ræða flókið úrlausnarefni og í því ljósi sé e.t.v. skynsamlegt að setja vinnu við heildarendurskoðun málaflokksins í farveg með það að markmiði að útfæra nýja nálgun á póst- og flutningsþjónustu á landsvísu þar sem hagsmunir allra landsmanna verði hafðir að leiðarljósi. Þá bendir Samkeppniseftirlitið á að finna þurfi aðrar leiðir til þess að tryggja hagstæða verðlagningu á póstþjónustu í dreifðum byggðum, t.d. með vel útfærðri flutningsjöfnun.
Nefndin telur verkefni póstmála geta fallið að verkefnum Byggðastofnunar og styður flutning póstmála frá Póst- og fjarskiptastofnun til Byggðastofnunar, en tekur undir mikilvægi þess að tryggja fjármagn og mannauð til að sinna verkefninu og þétt samráð við yfirfærslu þekkingar milli stofnana.
Þá bendir nefndin á að markmið frumvarpsins er eingöngu að færa gildandi lagaheimildir Póst- og fjarskiptastofnunar á sviði póstmála til Byggðastofnunar og því er ekki verið að breyta gildandi ákvæðum laga um eftirlit með póstmálum frá því sem nú er í lögum um Póst- og fjarskiptastofnun. Nefndin telur ekki tilefni til breytingar á umræddum reglum á þessu stigi, þrátt fyrir nokkrar ábendingar umsagnaraðila.
Breytingartillögur nefndarinnar.
Greining á tækifærum til úrbóta á póstmarkaði.
Nefndin telur að bæta þurfi grundvöll fyrir heilbrigða samkeppni á póstmarkaði ásamt því að tryggja aðgengi landsmanna að póstþjónustu óháð búsetu. Með vísan til þessa leggur nefndin til að hafin verði vinna við að greina möguleg tækifæri til að lækka kostnað ríkissjóðs af póstþjónustu, þ.e. svonefndan alþjónustukostnað, að teknu tilliti til alþjóðlegra skuldbindinga Íslands og samkeppnissjónarmiða. Í því sambandi er vísað til ákvörðunar Póst- og fjarskiptastofnunar nr. 1/2021 þar sem fram kemur m.a. að stofnunin telji umtalsverð tækifæri til að lækka þennan kostnað.
Þá vísar nefndin til þeirra sjónarmiða sem fram komu í nefndaráliti meiri hluta nefndarinnar við afgreiðslu laga um póstþjónustu, nr. 98/2019, þar sem bent var á að tækifæri gætu verið til samnýtingar ferða verktaka í póstþjónustu og annarrar akstursþjónustu í dreifðum byggðum, enda væri farið að ríkisstyrkjareglum EES og samkeppnislögum. Einnig benti meiri hlutinn á að nauðsynlegt væri að inntak alþjónustu og gæði hennar væru með reglubundnum hætti tekin til skoðunar með hliðsjón af því að þarfir neytenda á sviði póstþjónustu tækju enn frekari breytingum með hliðsjón af tæknilausnum og breyttum verslunarháttum. Þar yrði t.d. skoðað hvort réttara sé að miða alþjónustu við afhendingartíma fremur en fjölda dreifingardaga. Með frekari tæknivæðingu fælust einnig tækifæri til að auka upplýsingagjöf til neytenda um stöðu sendingar og þá hvenær og hvar sé hægt að nálgast hana sem og tilkynningar neytanda til póstrekanda um eftirspurn eftir þjónustu á tilteknum stað og tíma. Meiri hlutinn benti á í áliti sínu að lagaumhverfinu væri ætlað að tryggja notendum póstþjónustu um land allt grunnþjónustu með lágmarkskostnaði fyrir ríkið, og það væri hlutverk ráðherra og eftirlitsstofnana á hverjum tíma að fylgjast með því að það gengi eftir.
Nefndin leggur því til að ráðherra, í samstarfi við fjármála- og efnahagsráðherra, skipi starfshóp sem meti hvernig best megi tryggja að náð verði markmiði 1. gr. laga um póstþjónustu, nr. 98/2019, sem er „að stuðla að hagkvæmri, virkri og áreiðanlegri póstþjónustu um land allt og til og frá landinu, m.a. með því að tryggja notendum aðgang að alþjónustu eins og hún er skilgreind á hverjum tíma og með því að efla samkeppni á markaði fyrir póstþjónustu“. Starfshópurinn skuli m.a. hafa hliðsjón af tækninýjungum, samkeppnissjónarmiðum og alþjóðlegum skuldbindingum Íslands.
Markmið með vinnu starfshópsins verði að:
* greina tækifæri til að lækka kostnað ríkissjóðs af póstþjónustu, þ.e. svonefndan alþjónustukostnað,
* útfæra tillögur sem tryggja að allir landsmenn fái notið póstþjónustu og greiði fyrir hana viðunandi verð, þ.m.t mögulega flutningsjöfnun,
* tryggja heilbrigða samkeppni á svæðum þar sem ekki er markaðsbrestur og
* greina og bregðast við mögulegri skörun milli laga um póstþjónustu og laga um farþegaflutninga og farmflutninga á landi.
Nefndin leggur áherslu á að horfa þarf til tækifæra sem felast í því að gera breytingar á þjónustunni fyrir allt landið sem leitt geta til aukinnar hagræðingar. Þar má t.d. nefna aukna sjálfsafgreiðslu, rafrænar lausnir, aukna samþættingu póstþjónustu og annars aksturs í dreifbýli, svo sem með auknum heimildum til verktaka hjá Íslandspósti ohf. til að taka að sér önnur verkefni samhliða póstþjónustu, og einnig möguleikann á að semja við verktaka sem nú þegar sinna annarri þjónustu í dreifbýli að taka að sér póstþjónustu.. Auk þess verði horft til hagsmuna einstaklinga og atvinnulífs, hvort sem er vegna móttöku aðfanga til rekstrar eða veitingar þjónustu, t.d. varðandi samkeppnishæfni innlendrar netverslunar.
Í vinnunni er mikilvægt að litið verði til sjónarmiða neytenda, atvinnurekenda og ólíkra byggða og eðlilegt að fulltrúar ólíkra sjónarmiða eigi sæti í starfshópnum auk fagaðila á sviði póst- og fjármála. Nefndin vekur einnig athygli á að nauðsynlegt getur verið að leita sjónarmiða frá ólíkum byggðarlögum í öllum landshlutum.
Tillögur starfshópsins skulu kostnaðarmetnar og gerð skal grein fyrir áhrifum þeirra á póstmarkaðinn í heild sinni og hagræn áhrif í samkeppnislegu- og byggðalegu tilliti. Stefnt skal að því að tillögur og greinargerð starfshópsins liggi fyrir eigi síðar en 1. október 2021.
Gjaldskrá alþjónustu.
Nefndin vísar til þess vanda sem upp kom á póstmarkaði í kjölfar nýrra laga um póstþjónustu, nr. 98/2019, sérstaklega hvað varðar ákvæði 2. mgr. 17. gr. laganna sem kveður á um að gjaldskrá fyrir alþjónustu skuli vera sú sama um land allt. Þá hafi hagsmunasamtök og einstök fyrirtæki tjáð sig um þær afleiðingar sem viðkomandi telja að framkvæmd laganna hafi haft á sinn rekstur.
Nefndin leggur því til að ákvæðinu verði breytt á þann veg að einungis verði kveðið á um að smásölugjaldskrá fyrir bréf allt að 50 g innan alþjónustu skuli vera sú sama um land allt. Er það í samræmi við ákvæði 2. mgr. 17. gr. frumvarps til laga um póstþjónustu eins það var áður en það tók breytingum í meðförum þingsins.
Nefndin leggur áherslu á að framangreind breyting hefur ekki áhrif á ákvæði 1. mgr. 17. gr. sem kveður á um að gjöld fyrir alþjónustu skuli vera viðráðanleg fyrir notendur þannig að þeir geti notfært sér þjónustuna né heldur ákvæði 3. mgr. 17. gr. um að hún skuli taka mið af raunkostnaði við að veita þjónustuna að viðbættum hæfilegum hagnaði. Þá leggur nefndin áherslu á að liður í vinnu starfshópsins við greiningu á tækifærum til úrbóta á póstmarkaði verður að finna leiðir til að jafna póstkostnað á landsvísu.
Að auki eru lagðar til breytingar tæknilegs eðlis sem þarfnast ekki sérstakrar umfjöllunar.
Nefndin leggur til að frumvarpið verði samþykkt með breytingum sem gerð er tillaga um á sérstöku þingskjali.
Jón Gunnarsson var fjarverandi við afgreiðslu málsins en skrifar undir álitið með heimild í 4. mgr. 18. gr. starfsreglna fyrir fastanefndir Alþingis.
Guðjón S. Brjánsson skrifar undir álitið með fyrirvara sem hann hyggst gera grein fyrir í ræðu. Karl Gauti Hjaltason skrifar undir álitið með fyrirvara sem hann hyggst gera grein fyrir í ræðu.
Alþingi, 4. júní 2021.
| Bergþór Ólason, form. |
Líneik Anna Sævarsdóttir, frsm. |
Ari Trausti Guðmundsson. |
| Guðjón S. Brjánsson, með fyrirvara. |
Hanna Katrín Friðriksson. | Jón Gunnarsson. |
| Karl Gauti Hjaltason, með fyrirvara. |
Kolbeinn Óttarsson Proppé. | Vilhjálmur Árnason. |
