breyting á ýmsum lögum í þágu barna.
.Virðulegi forseti. Ég mæli hér fyrir hönd allsherjar- og menntamálanefndar fyrir nefndaráliti með breytingartillögu um frumvarp til laga um breytingu á ýmsum lögum í þágu barna, samþætting þjónustu o.fl. fleira. Það geri ég í forföllum framsögumanns sem er Hafdís Hrönn Hafsteinsdóttir.
Frumvarpið felur í sér breytingar á lögum á málefnasviði mennta- og barnamálaráðuneytis í því skyni að samræma þau og lög um samþættingu þjónustu í þágu farsældar barna, nr. 86/2021, og styrkja umgjörð um þjónustu og snemmtækan stuðning í þágu barna. Jafnframt miðar frumvarpið að því að auka vægi réttinda barna og tryggja betra samræmi þeirra lagabálka sem um ræðir milli ákvæða samnings Sameinuðu þjóðanna um réttindi barnsins sem lögfestur var árið 2013, sbr. lög nr. 19/2013.
Nefndin hefur fjallað um málið og fékk á sinn fund gesti og það bárust umsagnir sem er farið yfir og greint frá í nefndaráliti sem liggur frammi á þskj. 640. Í kjölfar umfjöllunar nefndarinnar vill nefndin árétta eftirfarandi:
Með frumvarpinu er ætlunin að samræma annars vegar löggjöf um leikskóla, grunnskóla, og framhaldsskóla og íþrótta- og æskulýðslög og hins vegar lög um samþættingu þjónustu í þágu farsældar barna, nr. 86/2021. Umsagnaraðilar voru almennt jákvæðir gagnvart markmiðum frumvarpsins en fyrir nefndinni komu einnig fram ábendingar um að samhliða lagabreytingum þurfi að styðja við og tryggja farsæld barna í framkvæmd, til að mynda í skólum og hjá íþróttafélögum.
Nefndin fjallaði um þátttöku barna sérstaklega en það eru sem sagt lagðar til breytingar sem miða að því að samræma ákvæði laganna og ákvæði barnasáttmálans og miða þær breytingar sérstaklega af því að auka vægi þátttöku barna við stefnumótun. Áréttað er að við meðferð og úrlausn mála skuli tekið tillit til sjónarmiða og skoðana barns í samræmi við hagsmuni þess hverju sinni, sbr. ákvæði 12. gr. sáttmálans um þátttöku barna. Gæta þurfi að samræmi í framkvæmd með tilliti til aldurs og þroska barna og jafnra tækifæra til þátttöku á landinu öllu.
Með 19. gr. frumvarpsins eru lagðar til breytingar á 1. mgr. 13. gr. laga um grunnskóla með það að markmiði að tryggja þetta betur en í umsögn Reykjavíkurborgar er því velt upp hvort túlka megi breytinguna á þá leið að þrengt sé að merkingu ákvæðisins svo að um sé að ræða hagsmuni hvers og eins nemanda frekar en nemendahópsins. Það er sem sagt verið að velta því upp hvort hætt sé við að áhersla á lýðræðislegan rétt nemenda til að hafa m.a. áhrif á umhverfi sitt og nám tapist á kostnað einstakingsréttarins. Í minnisblaði mennta- og barnamálaráðuneytisins til nefndarinnar frá 23. nóvember kemur fram að ætlunin sé ekki að þrengja að rétti barns eða barna til að tjá sig um málefni sem þau varða heldur samræma orðalag við barnasáttmálann sem tryggir börnum víðtækan rétt til að tjá sig um málefni sem þau varða. Þar er jafnframt mælt fyrir um skyldu til að taka réttmætt tillit til skoðana þeirra í samræmi við aldur og þroska.
Nefndin tekur undir mikilvægi þess, sem sagt að orðalagið sé eins og það er, þannig að ekki sé þrengt að rétti barna til að tjá sig og tekur þar með undir það sem fram kemur í minnisblaðinu frá ráðuneytinu.
Nefndin fjallaði einnig um þjónustu í þágu barna. Í ljósi umsagna og ábendinga í umsögnum áréttar nefndin að um umgjörð þjónustunnar í þágu barna og hlutverk tengiliða, málstjóra og stuðningsteyma er fjallað í lögum um samþættingu þjónustu í þágu farsældar barna og þess vegna er ekki sérstaklega fjallað um það í þessu frumvarpi. Einnig hefur verið gefin út reglugerð um tengiliði og málstjóra, sem er reglugerð nr. 1180/2022. Innleiðingartímabil laganna stendur enn yfir en frumvarpið sem hér er til umfjöllunar er einn liður í því að skýra framkvæmd verkefna og beitingu hugtaka þannig að þau séu samræmd í lögunum.
Þá fjallaði nefndin um eftirfylgni og aðgengi að þjónustu sem tryggja þurfi samhliða lagasetningu, m.a. með fjármagni, og taka þurfi mið af raunverulegri stöðu barna við endurskoðun laga og stefnumótunar í þágu velferðar og farsældar svo unnt sé að tryggja samþætta þjónustu í raun og reynd. Í minnisblaði frá mennta- og barnamálaráðuneyti til nefndarinnar kemur fram að fjármagn hafi verið aukið til að þjónusta fleiri börn og draga úr bið eftir þjónustu og þá sé verið að endurskoða úrræði í málefnum barna með fjölþættan vanda í samvinnu við önnur ráðuneyti. Nefndin tekur undir að aukin samþætting þjónustu sem lögð er til í frumvarpinu muni stuðla að því að stytta bið barna eftir þjónustu.
Þá fjallaði nefndin um íþrótta- og æskulýðsstarf og tekur undir ábendingar sem bárust m.a. frá Ungmennafélagi Íslands sem telur brýnt að styðja samræmt verklag innan íþróttahreyfingarinnar hvað varðar þjónustu við börn en ljóst er að stór hluti, mjög hátt hlutfall íslenskra barna sækir þjónustu í skipulögðu íþrótta- og æskulýðsstarfi. Í því samhengi beinir nefndin því til ráðuneytisins að skoða hvernig best megi tryggja samræmda þjónustu fyrir börn hjá íþróttafélögum um allt land, til að mynda með aðgangi að rafrænni gátt fyrir upplýsingaöflun úr sakaskrá vegna vinnu við íþróttastarf barna og ungmenna undir 18 ára aldri, sbr. 16. gr. íþróttalaga. Þessi umfjöllun gekk einmitt út á það hvernig væri hægt að tryggja ákveðin verkfæri til að íþróttahreyfingin gæti í rauninni unnið samræmt.
Þá leggur nefndin til breytingar á frumvarpinu í vegna ábendinga frá Reykjavíkurborg þannig að lagt er til að í stað orðsins „nemendur“ verði notað orðið „börn“ í tengslum við tómstunda- og félagsstarf enda samræmist það betur hugtakanotkun í núgildandi lögum um grunnskóla. Leggur nefndin til breytingu þess efnis. Þá leggur nefndin til breytingar sem eru tæknilegs eðlis og ekki ætlað að hafa efnisleg áhrif.
Að framansögðu virtu leggur nefndin til að frumvarpið verði samþykkt með þeim breytingum sem gerð hefur verið grein fyrir.
Undir nefndarálitið rita, auk þeirrar sem hér stendur, hv. þingmenn Bryndís Haraldsdóttir, Eyjólfur Ármannsson, Birgir Þórarinsson, Halldóra Mogensen, Jódís Skúladóttir og Hafdís Hrönn Hafsteinsdóttir, auk Dagbjartar Hákonardóttur sem ritar undir álitið samkvæmt heimild í 2. mgr. 29. gr. þingskapa. Þá er Sigmar Guðmundsson áheyrnarfulltrúi samþykkur álitinu.
