15.10.1987
Sameinað þing: 3. fundur, 110. löggjafarþing.
Sjá dálk 58 í B-deild Alþingistíðinda. (60)

24. mál, ráðstafanir í ferðamálum

Flm. (Pétur Bjarnason):

Herra forseti. Ég mæli fyrir tillögu til þingsályktunar um ráðstafanir í ferðamálum. Þessi tillaga er flutt af mér ásamt hv. þm. Guðna Ágústssyni, Jóni Kristjánssyni, Stefáni Guðmundssyni og Valgerði Sverrisdóttur. Tillagan er svohljóðandi:.

„Alþingi ályktar að skora á ríkisstjórnina að beita sér fyrir eftirfarandi ráðstöfunum í ferðamálum:

1. Stofnað verði til embætta ferðamálafulltrúa í landsbyggðarkjördæmunum, tvö stöðugildi á árinu 1988, tvö stöðugildi til viðbótar 1989 og tvö stöðugildi árið 1990. Laun ferðamálafulltrúa greiðast úr ríkissjóði en rekstrarkostnaður embættanna af viðkomandi ferðamálasamtökum. Ferðamálaráð ákveði forgangsröðun starfanna.

2. Að 10% sérstöku gjaldi á vörusölu Fríhafnarinnar í Keflavík verði ráðstafað til ferðamála samkvæmt gildandi lögum.

3. Hraðað verði endurskoðun laga um skipulag ferðamála, nr. 79/1985.“

Tilgangur með þessari tillögu er einkum tvíþættur. Annars vegar að vekja athygli á nauðsyn þess að koma á samræmdu skipulagi í ferðamálum á Íslandi með stofnun embætta ferðamálafulltrúa úti um landið og koma þannig til móts við ferðamálasamtök landshlutanna. Hins vegar að vekja athygli á því að þrátt fyrir að markaður tekjustofn hafi verið lögboðinn til ferðamála undanfarin 11 ár, þ.e. 10% af vörusölu Fríhafnarinnar í Keflavík, hefur stöðugt verið gengið á hann með heimild í lánsfjárlögum og er svo enn gert í núverandi frv. til lánsfjárlaga. Er því vert að huga að því við endurskoðun laga um skipulag ferðamála hvort halda eigi þessum tekjustofni óbreyttum og ganga síðan á hann svo sem verið hefur eða leita annarra leiða til að fjármagna Ferðamálaráð og starfsemi þess.

Ferðalög um Ísland hafa stóraukist á síðustu árum. Þannig jókst straumur erlendra ferðamanna til Íslands úr 29 þúsund árið 1966 í 112 þúsund árið 1986 eða á 20 ára bili. Athyglisvert er að á sama tíma fjölgar utanferðum Íslendinga í sama mæli eða úr 18 þúsund í 110 þúsund. Á þessum tíma hafa orðið straumhvörf í samgöngum ásamt áhuga og möguleikum fólks til ferðalaga.

Hafa ber í huga þegar nefndar eru tölur um ferðalög útlendinga um Ísland og þörf fyrir þjónustu við þá hér að ferðalög Íslendinga um eigið land eru síst minni og fara stöðugt vaxandi.

Gjaldeyristekjur af þjónustu við erlenda ferðamenn eru orðnar verulegar, voru taldar um 4,6 milljarðar kr. árið 1986. Til samanburðar má geta þess að þetta eru 10,3% af heildarvöruútflutningi landsmanna og um 13% af heildarverðmæti útflutts sjávarfangs sama árs. Þegar þetta er haft í huga verður ljós nauðsyn þess að gefa þessari starfsemi meiri gaum og veita henni meiri stuðning en verið hefur þó vissulega hafi þokast verulega í rétta átt hvað þessi mál varðar.

Þróun ferðalaga í heiminum er einkum með þrennu móti. Í fyrsta lagi ferðast fólk í auknum mæli á eigin vegum í stað hópferða sem hafa verið ríkjandi fyrirkomulag, á eigin bíl, með flugi og bíl eða á annan hátt sjálfstætt. Þessa verður og vart hérlendis hin síðustu ár.

Í öðru lagi eykst í sífellu leit fólks að betri útivistarmöguleikum, hreinu lofti, óspilltri náttúru og heilbrigðum lífsháttum. Á þessu sviði virðist land okkar hafa mjög mikla möguleika verði þess gætt að skipuleggja ferðamál á réttan hátt með umhverfisog,náttúruverndarsjónarmið ríkt í huga.

Í þriðja lagi eru ferðalög eldri borgara í skipulögðum orlofsferðum.

Ferðamálasamtök hafa verið stofnuð í öllum kjördæmum landsins utan Reykjavíkur. Ein samtök eru þó fyrir Norðurland allt og í Reykjaneskjördæmi er starfssvæðið bundið við Suðurnesin. Tilgangur með stofnun samtakanna var m.a. þessi:

Að vinna að sameiginlegri og skipulegri uppbyggingu í öllum greinum ferðaþjónustunnar, að gefa hlutlausar upplýsingar um ferðaþjónustu í kjördæmunum, að veita aðstoð og ráðleggja þeim sem hyggjast fjárfesta í ferðaþjónustunni, að koma á samvinnu allra sem að ferðamálum starfa í kjördæmunum, að efla þessa þjónustugrein á landsbyggðinni.

Ferðamálasamtökin hafa stofnað með sér Félag íslenskra ferðamálasamtaka og eru aðalmarkmið þeirra mjög í sama anda og hér var fyrr upp talið. Til viðbótar er rætt um að koma fræðslu í ferðaþjónustugreinum inn í skólakerfið og aukin áhersla er lögð á þátt umhverfisverndar.

Með stofnun Upplýsingamiðstöðvar ferðamála, sem opnuð var á síðasta sumri, opnuðust nýir möguleikar fyrir þá sem að ferðamálum standa. Með tölvutengingu er fyrirhugað að miðla upplýsingum samstundis út í umdæmin og fá nýjar til baka. Upplýsingamiðstöð sem þessi getur komið ýmsum nýjum möguleikum í ferðaþjónustunni á markað, kynnt áður lítt þekkta staði, stuðlað að lengingu ferðamannatímans, haft heildaryfirsýn yfir ferðamöguleika hverju sinni á hverjum stað og þannig stuðlað að betri nýtingu fjárfestingar í ferðaþjónustunni.

Hlutverk ferðamálafulltrúa væri m.a. eftirfarandi:

1. Að vinna að uppbyggingu ferðaþjónustu á starfssvæði sínu. Í því felst að gera úttekt á þeirri þjónustu sem fyrir er, möguleikum umdæmisins og vinna að tillögugerð og skipulagningu ferðamála þar í samráði við sveitarstjórnarmenn og aðra hagsmunaaðila.

2. Að vera tengiliður við önnur ferðamálasamtök og skipuleggja samstarf við þau um ferðamál.

3. Að vinna ákveðin verkefni fyrir opinbera aðila. Má þar nefna úttektir af ýmsu tagi ásamt áætlanagerð og upplýsingaöflun. Enn fremur að vinna með náttúru- og umhverfisverndarmönnum og heilbrigðisfulltrúum og nefndum vegna ferðamanna og ráðstafana sem gera þarf á þjónustustöðum.

Það er alkunna að mjög skortir á að aðstaða sé alls staðar fyrir hendi úti á landsbyggðinni til að taka á móti ferðamönnum og veita þeim lágmarksþjónustu. Það er hægt að aka hundruð kílómetra án þess að eiga kost á tjaldstæði með lágmarkshreinlætisaðstöðu. Ferðamaður, sem er svo óheppinn að þurfa að komast í síma að næturlagi, verður annaðhvort að vekja upp í heimahúsum eða leita uppi næsta kaupstað til að komast í almenningssíma og þó undir hælinn lagt að slíkur sími finnist ef hann er þá til.

Ferðaþjónusta bænda ásamt því neti þjónustustaða sem er að smáþéttast bætir þó verulega úr þessu yfir hásumarið. Hér þarf þó að ráða verulega bót á hið fyrsta.

Þá má nefna merkingar, hvort heldur sem er á íslensku eða með alþjóðlegum táknum. Semja þarf frið um gerð leiðbeiningarskilta sem gætu orðið ferðamanninum að gagni og forðað honum frá villu, jafnvel þó slíkt gæti gagnast þjónustuaðilum jafnframt.

Þannig mætti lengi telja en verður ekki gert hér. Sveitarstjórnir þurfa að gera átak til að bæta úr þessu með bættum merkingum og fjölgun vel búinna tjaldstæða.

Þróun ferðamála hefur þó verið ör hér á landi og svo er einnig um allan heim. Ferðaþjónusta sem atvinnugrein er í dag stærsti atvinnuvegur heimsins hvað veltu áhrærir og má að óbreyttu vænta áframhaldandi streymis ferðamanna hingað til lands. Þar er þó margt sem getur haft áhrif og breytingar geta orðið skjótar á einstökum svæðum. Um það má nefna dæmi eins og Tsjernóbíl-slysið sem hafði í för með sér geigvænlegar sveiflur í ferðamálum Evrópu, auk þess sem olíuverð hefur veruleg áhrif á ferðakostnað. Þá má nefna gengismál og ótal margt annað sem áhrif getur haft, svo sem flugrán og hryðjuverk.

Flest bendir þó til þess að fram undan sé aukning á ferðalögum um Ísland, bæði erlendra og innlendra ferðamanna. Skiptir því miklu að við höldum vöku okkar, fyrst og fremst hvað það varðar að halda náttúru landsins og umhverfi okkar hreinu og óspilltu, en einnig að því er varðar skipulag ferðamála innanlands.

Herra forseti. Hugmynd sú sem sett er fram í tillögu þessari til þingsályktunar um ráðningu ferðamálafulltrúa er ekki ný af nálinni. Með bréfi í nóvember 1984 og öðru í maí 1985 frá ferðamálasamtökum í landshlutum til fyrrverandi samgönguráðherra er sett fram hliðstæð beiðni um ráðningu ferðamálafulltrúa í áföngum, svipað og gert er hér, með þriggja ára áætlun.

Að umræðu lokinni leyfi ég mér að leggja til að þessu máli verði vísað til allshn.