Ferill 764. máls. Aðrar útgáfur af skjalinu: PDF - Word Perfect.
145. löggjafarþing 2015–2016.
Prentað upp.
Þingskjal 1584 — 764. mál.
Nafn leiðrétt.
Síðari umræða.
Nefndarálit
um tillögu til þingsályktunar um framkvæmdaáætlun í jafnréttismálum fyrir árin 2016–2019.
Frá allsherjar- og menntamálanefnd.
Nefndin hefur fjallað um málið og fengið á sinn fund Rósu Guðrúnu Erlingsdóttur, Inga Val Jóhannsson, Lindu Rós Alfreðsdóttur og Hilmu Hólmfríði Sigurðardóttur frá velferðarráðuneyti, Agnesi Guðjónsdóttur, Guðna Olgeirsson, Jónu Pálsdóttur og Björk Óttarsdóttur frá mennta- og menningarmálaráðuneyti, Önnu Guðrúnu Björnsdóttur og Guðjón Bragason frá Sambandi íslenskra sveitarfélaga, Aðalheiði Steingrímsdóttur og Guðrúnu Jóhannsdóttur frá Kennarasambandi Íslands, Kristínu Ástgeirsdóttur frá Jafnréttisstofu, Fanneyju Gunnarsdóttur frá Jafnréttisráði, Önnu Kristjánsdóttur, mannréttindastjóra Reykjavíkurborgar, Margréti Steinarsdóttur frá Mannréttindaskrifstofu Íslands, Sonju Ýri Þorbergsdóttur frá Bandalagi starfsmanna ríkis og bæja og Guðlaugu Sturludóttur frá Reykjavíkurborg. Umsagnir bárust frá Jafnréttisráði, Alþýðusambandi Íslands, Bandalagi starfsmanna ríkis og bæja, Hafnarfjarðarbæ, Jafnréttisstofu, Kennarasambandi Íslands, mannréttindaskrifstofu Reykjavíkurborgar, mannréttindastjóra Reykjavíkurborgar og Sambandi íslenskra sveitarfélaga.
Þingsályktunartillagan er lögð fram samkvæmt 11. gr. laga um jafna stöðu og jafnan rétt kvenna og karla, nr. 10/2008, og felur í sér sjöttu framkvæmdaáætlun íslenskrar ríkisstjórnar í jafnréttismálum. Framkvæmdaáætlunin skiptist í sjö hluta og þar er kynnt 21 verkefni sem ætlað er að vinna að markmiði laganna um jafna stöðu og jafnan rétt kvenna og karla í íslensku samfélagi. Er þessu fyrirkomulagi ætlað að tryggja að áherslur og forgangsröðun stjórnvalda á sviði jafnréttismála birtist skýrt í framkvæmdaáætluninni.
Stjórnsýslan.
Í kafla um stjórnsýslu er m.a. fjallað um átak í samþættingu jafnréttissjónarmiða við alla ákvörðunartöku og stefnumótun í stjórnkerfinu í samræmi við jafnréttislög og áherslu á kynjaða hagstjórn og fjárlagagerð. Við meðferð málsins hjá nefndinni var bent á að 17. gr. laga um jafna stöðu og jafnan rétt karla og kvenna, nr. 10/2008, leggi sveitarfélögunum skyldur á herðar um samþættingu jafnréttissjónarmiða og fram kom ósk um að ríkið mundi styðja við þróunarstarf sveitarfélaga á umræddu sviði. Nefndin bendir á að verkefni á vegum sveitarfélaga eiga almennt ekki heima í framkvæmdaáætlunum ríkisstjórna nema ef um samstarfsverkefni er að ræða. Nefndin bendir á að sveitarfélög geta sótt um fjármagn í Jafnréttissjóð Íslands til verkefna sem snúast um samþættingu jafnréttissjónarmiða.
Í 7. kafla er fjallað um úttekt á jafnréttislögum og stjórnsýslu jafnréttismála. Fram kom á fundum nefndarinnar að fyrirhugað er að fela Ríkisendurskoðun úttekt á stjórnsýslu jafnréttismála. Nefndin áréttar einnig að nauðsynlegt er að kanna hvort markmið núgildandi laga og fyrirkomulag stjórnsýslu sé í samræmi við þá þróun sem átt hefur sér stað á síðustu árum. Einnig er að mati nefndarinnar mikilvægt að meta hvernig til hafi tekist að innleiða metnaðarfull ákvæði jafnréttislaga frá árinu 2008 og greina hvaða ástæður liggja að baki þar sem innleiðing hefur ekki tekist. Nefndin bendir jafnframt á að lengi hefur staðið til að innleiða tilskipanir Evrópusambandsins um mismunun með setningu laga um jafna meðferð á vinnumarkaði og jafna meðferð óháð kynþætti eða þjóðernisuppruna sem byggjast á tilskipun um almennar reglur um jafna meðferð á vinnumarkaði og í atvinnulífi og tilskipun um framkvæmd meginreglunnar um jafna meðferð án tillits til kynþáttar eða þjóðernis. Að mati nefndarinnar er nauðsynlegt að kanna hvort markmið núgildandi laga og fyrirkomulag stjórnsýslu sé í samræmi við þá þróun sem hefur átt sér stað og hvort undirbúa eigi gerð almennar löggjafar um bann við mismunun á grundvelli fleiri mismununarbreyta en eingöngu kynferðis, m.a. til samræmis við löggjöf annars staðar á Norðurlöndum, en slík löggjöf mun kalla á breytingar á stjórnsýslu jafnréttismála.
Vinnumarkaður – launajafnrétti kynja.
Á gildistíma framkvæmdaáætlunarinnar verður áfram unnið að framkvæmd og eftirfylgni þeirra verkefna sem tilgreind eru í aðgerðaáætlun um launajafnrétti kynja. Nefndin telur mikilvægt að tryggja innleiðingu jafnlaunastaðals og að fram fari markvisst kynningarstarf á vottun jafnlaunakerfa samkvæmt reglugerð um vottun jafnlaunakerfa fyrirtækja og stofnana á grundvelli staðalsins. Nefndin bendir jafnframt á að í velferðarráðuneytinu hefur starfshópur um tilraunaverkefni um styttingu vinnutíma án kjaraskerðingar verið skipaður. Unnið er að markmiðssetningu og nánari útfærslu verkefnisins og hvernig staðið skuli að vali á þeim vinnustöðum sem taka þátt í því.
Kyn og lýðræði.
Á gildistíma framkvæmdaáætlunarinnar er ætlunin að mennta- og menningarmálaráðuneytið beiti sér fyrir könnun á aðgengi og birtingarmyndum kvenna og karla, stúlkna og drengja í fjölmiðlum og vinni að stefnumótun á því sviði. Nefndin bendir á að nýlegar rannsóknir sýna að konur og karlar birtast ekki í jöfnum hlutföllum í fjölmiðlun og sú mynd sem dregin er upp af konum endurspeglar hvorki fjölda þeirra í forustu atvinnulífsins né hátt menntunarstig íslenskra kvenna.
Einnig er lagt til að innanríkisráðuneytið beri ábyrgð á framkvæmd rannsóknar um stöðu hælisleitenda og flóttamanna út frá jafnréttis- og mannréttindasjónarmiðum. Ekki hefur verið gerð slík heildarrannsókn hér á landi á áhrifum kyns í hælis- og flóttamannamálum og fagnar nefndin þessum áætlunum.
Kynbundið ofbeldi og ofbeldi í nánum samböndum.
Í 13. kafla er fjallað um samstarfsverkefni þriggja ráðherra um aðgerðir gegn ofbeldi. Velferðarráðuneytið mun hafa yfirumsjón með verkefninu en markmið þess verður að bæta samvinnu og verklag við ofbeldisforvarnir og að styrkja samstarf við rannsókn ofbeldismála. Einnig verður lögð rík áhersla á samvinnu við frjáls félagasamtök. Nefndin fagnar þessu en áréttar að til þess að markmið verkefnissins náist þarf formlega aðkomu heilbrigðisráðherra og þar með heilbrigðisþjónustunnar að verkefninu.
Jafnrétti í skólastarfi.
Fram kemur í 15. kafla að mennta- og menningarmálaráðuneytið hafi á gildistíma framkvæmdaáætlunarinnar yfirumsjón með verkefnum sem lúta að jafnrétti í skólastarfi. Jafnrétti er einn af sex grunnþáttum menntunar samkvæmt aðalnámskrá frá árinu 2013.
Nefndin fagnar því að jafnréttisfræðsla verði efld á öllum skólastigum en telur engu að síður mikilvægt að háskólar landsins innleiði kynjafræði í grunnnám allra kennaranema ef það markmið á að nást. Nefndin telur einnig mikilvægt að markvisst verði unnið að því að jafna kynjahlutföll starfsmanna á öllum skólastigum með gerð aðgerðaáætlunar og getur sú vinna tengst e-lið 1. mgr. 18. kafla. Leggur nefndin til breytingu þar að lútandi.
Karlar og jafnrétti.
Í 18. kafla er kveðið á um að tillögum nefndar um karla og jafnrétti sem skipuð var á grundvelli áætlunar í jafnréttismálum fyrir árin 2011–2014 verði hrundið í framkvæmd. Sérstök verkefnastjórn verður mynduð um verkefnið og verður það á ábyrgð velferðarráðuneytisins. Það er skilningur nefndarinnar að undir verkefnin falli að staða og réttindi kynja eftir skilnað og/eða sambúðarslit hvað varðar uppeldi barna verði jöfnuð.
Aþjóðastarf.
Í 20. kafla er lögð áhersla á að umræða um jafnréttismál á norðurslóðum verði efld og kastljósinu beint að stöðu kvenna og karla þar.
Lokaorð.
Í ljósi þeirra athugasemda sem fram komu á fundum nefndarinnar um skort á samráði bendir nefndin á að hafist var handa við gerð nýrrar framkvæmdaáætlunar um mitt ár 2014 þegar óskað var formlega eftir tillögum að verkefnum frá ráðuneytum, Jafnréttisstofu og Jafnréttisráði. Nefndin fékk upplýsingar um að framvinda áætlunarinnar hefði verið kynnt reglulega, einkum á mánaðarlegum samráðsfundum ráðuneytisins með Jafnréttisráði og jafnréttisfulltrúum ráðuneytanna. Að frumkvæði velferðarráðuneytisins var samráðsferlinu komið á árið 2012 í því augnamiði að formfesta samráð og styrkja stjórnsýslu jafnréttismála.
Nefndin bendir á að staðan á vinnumarkaði sýnir að enn er langt í land á sviði jafnréttismála hér á landi og þörf er á markvissum aðgerðum til úrbóta. Meðal umfangsmikilla verkefna er að jafna kjaramun kynjanna og vinna gegn hinni þrálátu kynskiptingu vinnumarkaðarins. Það verður gert með aðgerðum sem snúa beint að vinnumarkaðnum annar vegar og hins vegar að skólakerfinu.
Nefndin leggur til að þingsályktunartillagan verði samþykkt með breytingum sem gerð er tillaga um í sérstöku þingskjali.
Ólína Kjerúlf Þorvarðardóttir og Geir Jón Þórisson voru fjarverandi við afgreiðslu málsins.
Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir skrifar undir þetta álit með fyrirvara sem lítur að því að taka hefði átt meira tillit til umsagnar Jafnréttisstofu við meðferð málsins í nefndinni.
Alþingi, 25. ágúst 2016.
| Guðmundur Steingrímsson, 1. varaform. |
Líneik Anna Sævarsdóttir, frsm. | Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir, með fyrirvara. |
| Jóhanna María Sigmundsdóttir. | Vilhjálmur Árnason. | Haraldur Einarsson. |
| Ásta Guðrún Helgadóttir. |
